سلامت معنوی و روانی از دیدگاه پیامبر اعظم (ص) و معصومین (ع)

مقدمه:
بحث بهداشت معنوی یا همان بهداشت روان از دید گاه پیامبراعظم صلی الله علیه وآله و معصومین علیهم السلام جز و مهمترین مباحث اسلامی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد. روان انسان از طرفی با رشد استعدادهای فطری و دور نگهداشتن خود از امراض نفسانی میتواند سعادت خود و جامعه را درب رداشته باشد و از طرفی با بی توجهی به استعدادهای فطری و ورود در رذائل نفسانی خود را از حیوانات هم پست تر کند.

برا ین اساس پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله فرمودند: "اِنّما بُعِثتُ لاُتِّمَ مَکارِم الاَخلاق" من برای تکمیل اخلاق پسندیده مبعوث شدم. (منتخب میزان الحکمه باب الخلق).
اخلاق پسندیده شامل تصحیح ارتباط بینشی و عملکردی انسان باخالق خود، بانفس خود و با اجتماع (شامل محیط خانوادگی، شغلی، علمی و...)می باشد.ومیدانیم که بسیاری ازاضطرابها و افسردگی ها و...ناشی ازعدم بینش صحیح و یا عمل نکردن به دستورات خداوندمتعال ومعصومین (ع)درارتباطات سه گانه مذ کورمی باشد.بنابراین با توجه به این که پیامبر اعظم(ص) و معصومین(ع) آگاهترین افراد به روان انسان هستند و راههای پیشگیری و درمان مشکلات روانی او را به بهترین وجه ممکن می دانند، کنکاش در فرمایشات آن بزرگواران الزامی می باشد.

اهداف:
1ـ مفهوم بهداشت روان
2ـ راهکارهای دستیابی به بهداشت روانی
3ـ روان درمانی اسلامی

روش تحقیق: به روش کتابخانه ای ومطا لعه کتب روایی وکتب روانشناسی و... می باشد.

یافته های علمی:
مفهوم بهداشت و روان: همانا جلوگیری ازتماس با هرگونه عامل مختل کننده سلامت روان شامل عقاید ناصحیح (نسبت به خالق،خودشخص واجتماع)،ارتکاب گناهان،پیروی خواهشهای نفسانی ،کارهای لغوو...می با شد.همچنان که پیامبر اعظم(ص)فرمودند: "راحَهَ النَفسَ تَرَکَ مالاً یعنی"آرامش روان انسان درترک تمام کارهای لغو و بی معنی می باشد. (التفسیرالمعین ص392 )لفظ موصول «ما» دراین جامطلق است وهرچیزبی فایده راشامل می شود.اموری که انجام آن آرامش انسان رابهم خواهد زد. که موارد آن در تعریف بهداشت روانی ذکر شد.

راهکارهای دستیابی به بهداشت روان:
با توجه به تعریف بهداشت روان، راهکارهایی را که معصومین(ع) در ایمن ماندن ازامورمختل کننده سلامت روانی بیان فرموده اند ذکرمیکنیم.

1- تصحیح بینشی و عملکردی نسبت به خالق:
الف)تصحیح بینش وایمان به خداوندوصفات نیکوی او:
طبق روایات ایمان بعد ازاسلام است وتا وارد قلب نشوداثرات مثبت خود را ندارد. و نیزایمان قبل ازعمل صالح آمده است وبا توجه به اینکه ایمان امربینشی وقلبی است . بنا براین تا بینش وشناخت انسان درست نباشد،هرعمل صالحی اعم از نماز،روزه و...اثرات مثبت خود را ندارند.لذاهرچه انسان نسبت به خالق خودوصفات نیکوی اومثل رحمانیت ،رحیمیت ،رازقیت ،رئوفیت و...بیشتر مطا لعه وتفکروتعمق کند،شناخت وایمانش به او بیشترشده ودرکارهابه او بیشتراعتمادوتوکل کرده واو را حامی اصلی خود می بیند.بر همین اساس امام عسگری علیه السلام فرمودند:"لَیسَت العِبادَه کَثرَه الصّیامَ والصَّلاه وَاِنّما العِبادَه کَثرَهِ التّفَکر فی اَمرِالله"عبادت زیادی نماز و روزه نیست بلکه زیادی تفکر درباره خداوند است.(الحیاة جلد1ص 51 )

البته انسان شناخت کامل به خدای متعال پیدا نمی کند.اما هراندازه شناخت وباور قلبی داشته با شد به همان اندازه آرامش پیدا می کند. و نیز روایتی است از امام رضا(ع) که فرمودند:"إحسَن بِا للهِ الظِّنِ فَانِّ الله عَزَوَجَل یقوُل انا عِندَ حُسنَ ظَنِّ عبدی المؤُمِن بی إِن خَیرُ فَخَیرَوإن شَرُّ فَشَر)) ظن نیکو به خداوند داشته باشید. بدرستیکه خداوند در ظن نیکوی بنده مؤمن است. اگر ظن نیکو داشته باشد نیکی می بیند و اگر ظن خوب نداشته باشد خوبی نمی بیند(التفسیر المعین ص142 )

بنابراین اگر انسان به خداوند ظن نیکو داشته باشد واو را حامی و اقعی وحل کننده اصلی مشکلات خود بداند ،خداوند هم او را بیشتر مورد لطف و رحمت خود قرار میدهد ونیز تفکر در صفات خداوند مثل رئوفیت بسیار آرامش دهنده است،چرا که خداوند از مادر به انسان مهربان تراست. باتفکر دراین صفت دید او نسبت به بسیاری ازمشکلات زندگی مثبت میشود. چرا که مادرهیچ وقت برای فرزندش بدی وسختی نمی خواهد تاچه رسدبه خداوندمتعال که مهربانی اوقابل مقایسه با مادر نیست. پس مشکلات راامتحان الهی یا مصلحت می بیندودچار عدم تعادل روانی نمیشود.

ب)تصحیح عملکرد نسبت به خالق:
امام علی(ع):"اَلعلِم مَقروُنَ بِالعَمَل فَمَن عِلمُ عَمَل" علم وآگاهی به عمل نزدیک است پس هر کس علم دارد عمل میکند(تصنیف غررالحکم ص45).

اگرانسان دارای بینش صحیح شود به تبع آن دستورات خالق را بهتروبا نشاط ترانجام میدهد.وهرچه وظایف الهی را بیشتر انجام دهداز آرامش روانی بیشتری بر خوردار می شود.بنا براین بعد از بینش صحیح عمل صالح که همان انجام واجبات وترک محرمات است موردتا کید معصومین جهت سلامت روانی می با شد.

2- تصحیح بینشی و عملکردی نسبت به خود:
امام علی(ع):"مَعرِفَت النَّفس اِنفَعَ المَعارِف" شناخت خود بالاترین شناختها ست (الحیاة جلد 1 ص127)
شناخت نفس از راههای ذیل باعث آرامش وسلامت روانی میشود

1-امام علی (ع) : "هَلَکَ إِمرٌ وَ لَم یعرَفُ قَدرَه" کسی که اندازه خود را نداند هلاک میشود (الحیاةجلد ا ص127)
شناخت نفس انسان رامتوجه این حقیقت میکند که اندازه انسان فقط در حد بعد جسمانی نیست بلکه بعد روحانی ومعنوی هم دارد وهمانطور که اگر در بعد جسمی تغذیه مناسب نداشته باشد دچارضعف وبیماری جسمی شود در بعد روحانی هم اگر تغذیه معنوی صحیحی نداشته باشد دچار ضعف وبیماری روحی روانی میشود پس با شناخت نفس به تغذیه بعد معنوی خود پرداخته وبه سلامت روانی میرسد .

2- النبی (ص): "مَن عَرَفَ نَفسَه فَقَد عَرَفَ رَبَّه" هرکسی خود رابشناسد به تحقیق خدای خود رامی شناسد.(الحیاة جلد1ص126)
اگر انسان در نفس خود دقت کند می بیند فقیر محض است. ودرتمام جنبه های زندگی نیازمند به خالق خود است وفقط درارتباط مستمرباخالق وانجام دستورات او به آرامش میرسد .

3- امام علی (ع): "مَن کَرمَت عَلَیهِ نَفسَهُ هانَت عَلیهِ شَهوَتَهُ" کسی که برای نفس خود ارزش قائل است خواهشهای نفسانی نزد اوبی اهمیت است .(تصنیف غررالحکم ص231)
کسی که به ارزشهای الهی و استعدادهای درونی خدادادی خود پی ببرد دست به هرکار پست و ذلت آوری نمی زند و با پیروی از میل های حیوانی کرامت خود را از بین نمی برد بلکه با عزت نفس زندگی کرده دورانهای مختلف اعتماد به نفس او بیشترمی شود. و همانطور که حضرت علی (ع) فرمودند اعتماد به نفس بزرگترین سرمایه است، با این سرمایه عظیم بسیاری از مشکلات او حل شد و در کارها موفقتر و به تبع آن به سلامت روانی مناسب خواهد رسید.

4- امام علی (ع): "نَظَرَ النَفسَ لِلنَفسِ العِنایه بِصَلاح النَّفس" محاسبه و دقت در حالات نفس باعث اصلاح عیوب نفس می شود. (الحیاةجلد1 ص127)

یکی از موارد مهم عدم تعادل روانی عادتهای زشت و رذیله های نفسانی است.اکر انسان در نفس وحالات خود دقت کند و به محاسبه آن بپردازد بتدریج به عیوب نفسانی خود واقف میشود و به درمان آنها میپردازد و اگر به این دقت نظر در نفس و یا بعبارتی محاسبه نفس ادامه دهد از پیشرفت بسیاری از عادتهای زشت و رذیله های نفسانی جلوگیری میکند.

3- تصحیح بینشی و عملکردی نسبت به اجتماع
الف) شناخت نسبت وظایف اصلی :هر کسی درشأن وپست مربوط به خود مانندمحیط خانواده،محیط شغلی،محیط علمی و....باید نسبت به وظایفش بخصوص واجبات ومحرمات آن کار شناخت داشته باشد وبه تبع آن شناخت به وظایفش عمل کند. چرا که بسیاری از اضطرابها ومشکلات روانی ناشی از ندانستن وظایف اصلی درهر کاری وبه تبع آن رعایت نکردن آنهاومبتلاشدن به عواقب سوءآن می باشد .

ب) خیردانستن وقایع :بعد از اینکه انسان بینش صحیح نسبت به وظایفش پیدا کرد وطبق آن عملکرد طبق روایات بینش مهم دیگری هم مطرح میشود که جلوگیری کننده از مشکلات روانی عدیده ای می باشد وآن این است که اگر انسان سعی کند طبق وظایف الهی عمل کند هر واقعه ای که پیش اید خیر او در آن می باشد مانند روایت ذیل که امام صادق علیه السلام فرمودند:
خدای متعال به موسی نبی عمران وحی کردکه ای موسی نبی عمران مخلوقی که نزدم دوست تر از بنده مؤمنم باشد ،نیافریدم و من او را مبتلابه آنچه برای اوخیر است میکنم و عافیت دهم به آنچه برا ی او خیر است ،آنچه شر است از او بگردانم برای آنچه بر او خیر است و من به آنچه بنده ام را اصلاح کند داناترم. پس باید بر بلایم صبر کند ونعمتهایم راشکر کند وبه قضائم راضی باشد تا او رادرزمره صدیقین نزد خود بنویسم زمانیکه به رضای من عمل کند واطاعت اوامر مرابکند .(اصول کافی جلد 3 ص99)

بنابراین باید این بینش دینی آرام کننده که بعداز انجام وظیفه هر آنچه بر انسان وارد شود خیر اوست مورد نظر انسان باشد وآنرادرخود رشد دهد.

روان درمانی اسلامی:
علل اختلالات روانی معمولاًچند فاکتوری است (سرشتی، محیطی، اُرگانیک ....) با این حال اختلال روانی به هر علتی که باشد روان درمانی اسلامی در موارد خفیف آن و نیز در موارد شدید همراه دارو به منظور کاهش دوره مصرف دارو و جلوگیری از تشدید بیماری مؤثر می باشد. در موارد ذکر شده (موارد خفیف و شدید) در هر فردی با توجه به نقص بینشی یا عملکردی آن فرد در هر کدام از ارتباطات سه گانه (نسبت به خالق ،خود شخص و اجتماع) به روان درمانی خاص او پرداخته می شود. تا توان بینشی وعملکردی او درآن قسمت افزایش بیابد. لازم به ذکر است که تصحیح بینشی از ارزش فوق العاده ای برخورداراست چرا که بینش انسان تصحیح عملکرد را بدنبال خواهد آورد .حال به چند روایت درتصحیح بینشی و عملکردی درارتباطات سه گانه اشاره میشود.

1- امام علی علیه السلام :«لادَلیلَ اَنجَحَ مِنَ العِلم» هیچ راهنمایی نجات دهنده تر از علم نیست (تصنیف غررالحکم ص42)

2- امام علی علیه السلام :«صَوابَ الرَای یؤمَنُ الزِّلََل» تصحیح بینش از مشکلات ولغزیدنها انسان رایمن میکند.(تصنیف غررالحکم ص58).این دو حدیث تاکید زیادی بر تصحیح بینش درسلامت روانی دارند.

3- النبی(ص) «جَلاءَ هذَا لقُلوُبِ ذِکرَ اللهِ وَتَلاوَهَ القُرآن» یاد خدا وتلاوت قرآن پاک کننده قلوب است .

4- امام علی (ع): دردعای کمیل میفرمایند: "یا مَن إِسمُهُ دَواء وَ ذِکرُهُ شَفاءٌ".

5- امام علی(ع): «إِنَّ تَقوَی اللهِ دَواءٌ قُلوُبِکُم وَصَلاحٌ فَسادَ صاوِرُکُم وَ طُهُور دَنس اَنفُسِکُم» (نهج البلاغه خطبه 195)این سه روایت ارتباط بینشی باخالق را داروی بیماریهای روح وروان میدانند.

6- امام علی (ع)«اَلهَوی اُسُّ المِحَن » هوای نفسانی ریشه غمهاست. (تصنیف غررالحکم ص306) این روایت اساس استرسها را عمل نکردن به وظایف الهی وطبق خواهشهای نفسانی عمل کردن میداند.

7- امام علی (ع): «نالَ الفَوزَ الاَکبَرُ مِن ظَفَر بِمَعرِفَه النَّفس» هر کس شناخت به نفس خود پیداکند به پیروزی بزرگ رسیده است.(الحیاةج1ص127)

روایاتی نیز داریم که درمان مشکلات روحی را بطور کلی در بردارد:
1-دعا کردن : النَبی(ص): إِدَفعوُا اَبوابِ البَلاءِ بِالدُّعا . درهای بلا را با دعا دفع کنید. (منتخب میزان الحکمةباب دعا)

2- استغفار: النبی(ص): مَن اَکثَرَ الاِستِغفارِ جَعَلَ اللهُ لَهُ مِن کُلِ هَمٍ فرجاً وَ مِن کُلٍ ضیقٍ مَخرَجاً وَ رِزقَهُ مِن حَیثِ لایحتَسِب. کسی که استغفار زیاد میکند خداوند همه مشکلات و غم و غصه های او را برطرف میکند و از جایی که نمی داند به او رزق میدهد. (منتخب میزان الحکمة باب استغفار)

و روایات فراوان دیگری نیز در مورد اهمیت توسل، احترام به والدین، نماز اول وقت، صبر، صدقه، گناه نکردن و.....داریم که زمینه های مساعدی جهت رفع مشکلات جسمی و روحی میباشند .

نتیجه:
بهداشت روان درهر مرتبه ای از آن مورد تاکید معصومین علیهم السلام می باشد. وهرکاری که بر خلاف فطرت واساس معنوی انسان باشد مختل کننده بهداشت روانی انسان می دانند که این موارد شامل عدم بینش صحیح (نسبت به خالق ،نفس واجتماع ) و نقص عملکرد،گناهان،هواهای نفسانی،کارهای لغو و...میباشد.ومهمترین عامل جلوگیری کننده از اختلالات روانی رااصلاح بینشی و شناختی نسبت به خالق، نسبت به نفس و اجتماع میدانند. در روان درمانی اسلامی هم باتوجه به نقص بینشی و عملکردی هر فرد در ارتباطات سه گانه به تصحیح آن پرداخته میشود.

منابع و مآخذ:
1- نهج البلاغه، مترجم :سیدجعفر شهیدی، انتشارات علمی وفرهنگی
2- تحریری شیخ محمود، سیمای مخبتین ، انتشارات مشکوة 1379
3- حکیمی محمدرضاومحمدوعلی، الحیاه، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
4- حسین زاده احمدرضا ، شهد بندگی، مرکز پژوهش های اسلامی صداوسیما1384
5- درایتی مصطفی وحسین، تصنیف غررالحکم ودرالکلم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی1378
6- شاملوسعید، روانشناسی بالینی، انتشارات رشد 1370
7- فرید تنکابنی مرتضی، الحدیث 3، دفتر نشر فرهنگ اسلامی 1365
8- کلینی رازی محمد بن یعقوب، اصول کافی، دفترنشرفرهنگ اهل بیت علیهم السلام
9- محمدی ری شهری محمد، مقدمه ای بر شناخت خدا، انتشارات یاسر1361
10- محمدی ری شهری محمد، منتخب میزان الحکمه، انتشارات دارالحدیث 1381
11- هویدی محمد، التفسیر المعین، انتشارات ذوی القربی 1384

اسرار بیولوژیکی اوقات عبادات بخصوص نماز

با توجه به نکات تأکید شده علمی وروانی بحث مختصری حول ارتباط نماز و سلامتی مطرح می گردد:
1- امروز ثابت گردیده است که وضعیت بیولوژیکی پستانداران و همچنین انسان به پدیده های بزرگ کیهانی نظیر پدیده شب و روز،میدان مغناطیسی و سایر عوامل فیزیکی بستگی تام دارد. آنچه که به بطور اخص کشف گردیده است وجود ساعت بیولوژیک می باشد که توسط روشنایی و تاریکی تنظیم می گردد.

عملکرد این ساعت از طریق سیستم هورمونی و عصبی بر فیزیولوژی کلیه سلول های بدن مؤثر است. همانطور که ساعت ها ی معمولی گاهی تند، تند کار می کنند واحتیاج به تنظیم دارند ساعت بیولوژیک بدن نیز در مقطع 1- تبدیل روشنایی به تاریکی، 2- اوج روشنایی، 3- اوج تاریکی وبالعکس، خود را تنظیم می نماید.چنانچه این ساعت بیولوژی تنظیم نشود، ترشح هورمون ها ومواد محرک وتضعیف کننده نورونها (سلولهای عصبی ) مختل گردیده و بالطبع آثار این اختلال کلیه سلولهای بدن را تحت تأثیر قرار می دهد.

بنابراین ساعت بیولوژیکی در زمان های: 1- طلوع فجر و طلوع آفتاب، 2- فاصله طلوع آفتاب و ظهر، 3- فاصله بین ظهر و غروب آفتاب، 4- حد فاصل بین غروب آفتاب و نیمه شب، 5- حد فاصل نیمه شب وطلوع فجر، بر فعالیت کلیه سلولهای بدن تأثیر مستقیم و غیر مستقیم دارد.

2- مطالعات روان تنی (سیکوسوماتیک) نیزنشان داده است که آرامش روانی نیز در تنظیم این ساعت مؤثر است و همچنین عدم تعادل فیزیولوژیک میتواند موجب شدت و ضعف وضعیت روانی گردد.

3- مطالعات روان شناسی بر روی افرادی که با معرفت و اراده خاص می توانند جریانات روانی خود را تحت کنترل درآورند نیز از بدیهیات به شمار می رود.

4- حالت یاس وافسردگی در مقطع تبدیل نور به تاریکی یا تاریکی به نور شایع تر است و حالت امیدواری و سرخوشی در اوج شدت نور واوج شدت تاریکی شایع تر است.

5- رویاهای کاذب وکابوس مانند، نیز در مقطع تبدیل تاریکی به روشنی شایع تر است واین کابوس ها از طریق اختلال در تعادل روانی می تواند به اختلال در ساعت بیولوژیک منجر گردند و امکان کابوسها در اوج شدت نور وتاریکی کمتر اتفاق می افتد.

6- حالت یاس و افسردگی منجر به خوف و حزن می گردد وحالت امیدواری وسرخوشی موجب غرور درانسان می گردد.

7- از نظر اخلاقی عرفانی نیز ثابت گردیده است که خوف و حزن زیاد ناشی از درک ناقصی است که در انسان وجود دارد و این حالت نقص درمقطع تبدیل نور به تاریکی شدت می یابد سر خوشی ناشی از درک، عدم نقص می باشد ودر اوج تاریکی وروشنایی شدت می یابد.

8- در قرآن آمده است که در مقاطع تبدیل نور به تاریکی و بالعکس که هنگام صبح وغروب اتفاق می افتد با ذکر سُبحان ا... برای خود آرامش ایجاد کنید. یعنی بدانید که تنها خداوند منزه است و کلیه موجودات امکانی ناقص اند تا بدین وسیله درک نقص در شما ایجاد یاس وافسردگی ننماید و در اوج نور و تاریکی با ذکر الحَمدُا... ازغرور خود بکاهید. چون تنها خداوند سزاوار ستایش است وموجود امکانی نباید به خود مغرور گردد.

در اینجا بدنیست به روایاتی اشاره شود که به طور کلی خواب در خلال طلوع فجر تا طلوع آفتاب و همچنین در محدوده غروب آفتاب تا مغرب شرعی را مکروه دانسته است.
از حضرت باقر (ع ) مرویست که خواب در این دو زمان بسیار شوم است. به همین دلیل سفارش شده است که در این دو زمان باید بیدار، آگاه و با اراده بود.

معروف است که دراین دوزمان ابلیس وسوسه های خود را آغاز می کند وبرای افرادی که درخواب هستند نیز اغلب ثابت شده است که خوابهای کابوس مانند دراین دوزمان اتفاق می افتد که می تواند به بی نظمی ساعت بیولوژیکی کمک کند. لذا سفارش شده است که شخص باذکر حق ودعا آرامش خود را حفظ نماید.

2) نیت: یعنی اراده کردن با آگاهی کامل برای انجام یا اجتناب از کاری دراینجا لازم است نکاتی درباره لذت یادآوری شود تا معنی و مفهوم نیت که عمل ارادی است روشن شود. انسان دارای سه هویت بیولوژیکی، عاطفی ادراکی، معرفتی ارادی می باشد. برای هر کدام از این هویتها به جهت رشد آنها لذتهایی تعبیر شده است. البته چون این هویتها تفکیک پذیر نیستند لذت آنها همدیگر را می توانند تقویت کنند. درانجام روزه دقیقاً سه نوع ملحوظ شده است.

1- لذت بیولوژیکی ناشی از خوردن و آشامیدن، البته شاید موضوع اندکی متناقض به نظر برسد. ولی اگر دقیقاً توجه کنیم لذت خوردن و آشامیدن بعد از یک دوره اجتناب از خوردن و آشامیدن بیشتر است. لذا لذتی که در هنگام افطار به دست می اید قابل مقایسه با مواقع دیگر نمی باشد.

2- لذت اراده: یکی از لذات انسان آن است که در اثر اراده به دست می اید که اغلب تجربه کرده ایم به قول سعدی: اگر لذت ترک لذت بدانی دگر لذت جسم لذت نخوانی زیرا شخصی که اراده می کند برای مدتی لذات موقت خود را متوقف گرداند لذت می برد. (ترک لذ ت جنسی، ادراکی و غیره

3-لذت معرفتی: لذتی است که به شخص دست می دهد. ناشی از آن است که رضایت حق را کسب نموده وکسانی که دارای معرفت می باشند (لذت قرب فرایض وقرب نوافل ) چه لذت عظیم وپایداری را دارا می باشند. بنابراین روزه دار ضمن بیدار بودن با آگاهی واراده عمل کردن قبل ازطلوع فجر (لذت خوردن سحری، لذت اراده برای نخوردن بعد از آن، لذت جلب رضایت باریتعالی) (خوردن سحری به مقدار کم مستحب است). این آرامش ولذت قبل از طلوع فجر وهمچنین آمادگی برای نماز واجب ودعای تعقیب آنها در بین الطلوعین ساعت بیولوژیکی را به خوبی تنظیم می نماید. درهنگام مغرب نیز لذت افطار لذت فریضه نماز (ارادی) + لذت گوش به فرمان حق برای شکستن روزه. همانطور که خودداری از مبطلات درطول روز واجب بوده، شکستن روزه نیز چه درزمان مغرب وچه بعد ازپایان یک ماه روزه داری واجب است. علاوه بر اجتناب ازخوردن و آشامیدن رعایت بقیه عواملی که به عنوان مبطلات روزه می باشند همگی منجر به آرامش روانی می گردد. به عبارت دیگر اگر روزه ای حقیقی باشد کلیه امورات مخل آرامش روانی باید با اراده (لذت اراده) ‌مهار گردند. دروغ، غیبت، تهمت، لذا مشخص گردید که روزه عامل ایجاد ثبات روانی و بالطبع اثرات آن ازطریق ساعت بیولوژیک بر بدن آشکار گردید.

Fasting
Psychoendocrinoimmunology
(SYNEI)

بحث اثرات روزه بر محور Psychoendocrinoimmunology د رسه بخش شرح داده می شود :
1-ویژگی ها ی روزه داری، سلامتی و توجه به نکات فقهی آن
2-گزینه هایی ازپیشرفت ها که در زمینه(SYNEI) حاصل شده است .
3-تلفیق دوبحث فوق ونتیجه گیری

نکات فقهی روزه داری اسلامی
1-تعریف :روزه آن است که انسان برای انجام فرمان خداوند عالم ازاذان صبح تا مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می کند خودداری نمایند .

2-نیت :یعنی داشتن اراده بر اینکه برای رضایت خداوند ازاذان صبح تا مغرب به اعمالی که روزه را باطل می کند دست نزند. نکاتی که دراین مورد لازم است به آنها توجه شود :

3- مقید کردن اجتناب از مواردی که روزه را باطل می کند در محدوده روز که البته بر اساس مبانی فقهی ما از طلوع فجر (صبح صادق ) که فاصله ای حداقل در حدود 5/1ساعت قبل ازطلوع آفتاب و مغرب 15دقیقه بعد از غروب آفتاب می باشد .لازم به یادآوری است که رعایت محدوده دقیق زمان در عبادات دیگر نظیر نماز یومیه وحج تمتع (وقوف در عرفات از ظهر تا غروب وقوف د رمشعر از غروب تا اذان صبح وشروع وقوف در منی از طلوع آفتاب) الزامی است .راز رعایت زمان در ارتباط با فیزیولوژی بدن انسان به واسطه وجود ساعت بیولوژیکی بدن است .محل این ساعت احتمالاً مجموعه ای از سلولهاست که در ناحیه تالاموس و هیپوتالاموس می باشد .این ساعت دقیقاً باطلوع خورشید وغروب آن کار خود را تنظیم می کند که به نظر می رسد نور از طریق مختلف پیام خود را به ساعت می رساند .حساسیت ساعت به نور وتاریکی منجر به افزایش و یا کاهش ترشح هورمون های محرک ACTH غده هیپوفیز ACTH ومسئول کنتر ل وتنظیم هورمون ها ی استروئید است که نقش مهمی در متابولیسم مواد اساسی بدن نظیر گلوکز ،سدیم ،پتاسیم و آب دارند می باشد همان طور که ساعتهای معمولی ممکن است تند و یا کند کار کنند و هر از گاهی احتیاج به تنظیم دارند ساعت بیولوژیکی نیز در اثر عدم تعادل های فیزیولوژیکی مختلف از تنظیم خارج می شود لازم است که تنظیم گردد که تنظیم در طلوع آفتاب انجام می شود به اثبات رسیده است لذا اگر در هنگام طلوع وغروب آفتاب انسان درحالت بیداری باشد و همچنین به طور آگاهانه وارادی آرامش روانی خود را حفظ نماید تنظیم ساعت که اثرات در تنظیم اغلب فعل و انفعالات بیولوژیکی دارند سریع تر وبهتر انجام می شود لازم به یاد آوری است اثرات مفید آرامش روانی می بایست قبل از طلوع وغروب آفتاب می باشد تا زمانی که خورشید طلوع می کند ویا تار یکی کامل حکم فرما می شود فرصت کافی وجود داشته باشد بنابراین بیدار بودن آگاه وبا اراده بودن از نکات کلید ی تنظیم ساعت بیولوژیک و تنظیم کلیه فعل و انفعالات فیزیولوژیکی مهم بدن می باشد .مثال نمیتوان تغییرات بیولوژیکی و آزمایشگاهی که به اصطلاح بعد از Fasting حتی به شکل اسلامی آن است معادل تغییرات بیولوژیکی روزه داری حقیقی به حساب آورد .

4- مسئله فلسفه روزه که یک عمل عبادی است همانند اعمال عبادی دیگر ر سیدن به لذات و آرامش های روانی این دنیا و همچنین بهره مندی از لذات اخروی آن وبالاتر از آن لذت قرب حقیقی به او که همان لذت بقاء بعد از فنا می باشد .به همین دلیل روزه بعد از نماز مقدمه فنا را تشکیل می دهد واغلب بر نهی استوار است تا ایجاب .

5- نکته پایانی ومهم اینکه همانطور که لذت و آرامش در فیزیولوژی بر اساس عم آواسازی یا تعادل تعر یف شده است انجام کلیه عبادات نیز بر همین اساس فطری وتعادلی می باشد .یعنی همانطور که حضرت حق سفره خود را که عبارت است از اراده کردن موقت برای اجتناب از خوردن و آشامیدن و ... درماه رمضان گسترده است وواجب گردانیده که انسان به قرب برسد افطار را نیز واجب نموده است . این نوشتار رابا شعری از خواجه شیراز به پایان می برم:

نگویمت که همه ساله می پرستی کن
سه ماه می خور ونه ماه پارسا می باش

می پرستی همان روزه داری سه ماه (منظور دو ماه روزه مستحبی رجب و شعبان و یک ماه روزه واجب رمضان) و نه ماه دیگر سال پارسا بودن
چوپیر سالک عشقت به می حواله کند
بنوش و منتظر رحمت خدا می باش

گرت هواست که چون جم به سر غیب رسی
بیا وهمدم جام جهان نما می باش

مرید طاعت بیگانگان مشو حافظ
ولی معاشر رندان آشنامی باش

حفظ، تأمین و ارتقاء بهداشت روح و روان از طریق دین و تعالیم الهی

دین و دینداری حقیقتی است که پیوسته با بشر بوده و شالوده زندگی انسان را تشکیل می دهد. دین و مذهب از ارکان اصلی فرهنگ هر ملتی است؛ جامعه را هویت و انسجام می بخشد و در افراد جامعه حس همبستگی به وجود می آورد.

در این میان ارزش ها و باورهای زندگی ارزش ها و معتقدات دینی از مهمترین آنها است و روش زندگی یکی از شاخص های مهم سلامت از جمله سلامت روان است. معتقدات و دستورات دینی در تمام شئون زندگی دخالت داشته و از عوامل مؤثر در رشد شخصیت بوده، از این رو دین می تواند اهرمی برای رفع نواقص شخصیتی برای اصلاح روش زندگی باشد. به عبارتی، دین عاملی است برای حفظ و ارتقاء سلامت اعم از بدنی و روانی.

انسان در تفکر دینی بالاتر از آن است که به چیزی تعلق و وابستگی پیدا کند. همه چیز برای انسان است و او خود تنها و تنها به خدا و جمال و کمال مطلق تعلق دارد و چون از اوست به همه چیز رسیده است و آنچه غیر اوست ابزار است و بازیچه است.

سازمان بهداشت جهانی بهداشت سلامت روان را قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی، حل تضادها و تمایلات شخصی به طور عادلانه و مناسب می داند.

ویلیام جیمز، دین را عبارت از نظم نامرئی موجود در جهان می داند که وظیفه انسان هماهنگی با این نظم است و برای رسیدن به شخصیت بالغ (سالم) یک دینداری عمیق لازم است و داشتن اعتقادات مذهبی نقش مهمی در بالا رفتن قدرت تحمل افراد در رویارویی با مشکلات و فشارهای روانی دارد.

حفظ، تامین و ارتقاء بهداشت روان از طریق:
- توکل بر خدا و واگذاری همه چیز به خدا، ضمن اینکه همه وظایف خویش را انجام دهند." و مَن یتوکلَ عَلَی الله فهو حسبه ان الله . . ."
- وجود آرامش و بر طرف کردن اضطراب و نگرانی ها و دلهره ها که بهترین و مطمئن ترین راه برقراری آن آموزش و تربیت دینی است.
- درک واقعیت های جهان و آگاهی از قوانین نظام آفرینش و دیدن و اندیشیدن در آثار الهی.
- تسلیم محض بودن در برابر خداوند متعال و نداشتن ترس و اندوه و غم از غیر خدا.
- رسیدن به یقین و باور قلبی از طریق ایمان به خدا.

و نزد خدا هیچ چیز افضل و بالاتر از توکل و رضایت به آنچه که مقدر کرده، نیست و امور خویشتن را به پناه خدا و معبودیت ببرد که در این صورت به پناهگاهی مستحکم و دژی خلل ناپذیر و مانع و حافظی عظیم و بی مانند پناه برده ای.

یشگیری از اختلال های روانی و رشد، که فرایند های روانی در سه فرایند شناخت، عواطف و رفتار طبقه بندی می شود و اساسی ترین فرایند روانی انسان، شناخت است و عواطف و رفتار تحت تأثیر شناخت قرار دارد و تنها راه شکوفایی و حاکمیت فطرت پیاده شدن معیارهای الهی در همه شئون زندگی انسان است و مشخص کردن هدف و اصلاح شناخت در ابتدای حرکت الزامی است.

رشد به عنوان هدف اصلی پیامبران الهی تأمین کننده و ارتقاء بهداشت روانی انسان ها است و توجه به جنبه های مثبت زندگی توجه به مسئول بودن انسان، لزوم برنامه ریزی بر اساس تفکر و تعقل و لزوم توجه به ظرفیت روانی و عوامل تقویت کننده و محدود کننده آن، اصل سالم بودن افکار و رفتار فرد برای خود و جامعه و اصل توجه و تأکید بر امیدواری و پیروزی فرد و اجتماع در صورت حاکمیت فطرت و عمل به تکالیف الهی و اصل معیار قرار دادن خود در روابط اجتماعی و اصل واکنش متقابل با توجه به عمل.

و هدف اصلی تأمین و ارتقاء بهداشت روح و روان از طریق اصلاح شناخت و عواطف و رفتار با ضمانت های اجرایی قوی و قانونی بر آورده می شود.
روح و روان انسان که حقیقت آدمی است، مظهر ذات الهی بوده و بیش از تن بالقوه موجود بوده و پس از آن نیز معدوم نمی شود و علی هذا بیماری به اختلال در وی محدود نیست و اما معنای لغوی روان همان روح است.

نقش دین و تعالیم دینی و تحکیم باورهای مذهبی در افراد مانع از شکل گیری اختلال ها یی نا به هنجار و بسیاری از رفتارهای توأم با بی بند و باری خواهد شد.

عوامل مهم در حفظ و ایجاد بهداشت روان:
- بهبود بخشیدن به روابط بین فردی و اجتماعی و شناختن خصوصیات نیک و بد خویشتن و دانستن حدود و ثغور اختیارات و حقوق خود و آگاهی داشتن به آثار و پیامد های اعمال و کردار شان، پرهیز از بدی ها و روی آوردن به خوبی ها.
- آگاهی داشتن از زشتی ها و زیبایی های درون نخستین گامی است که برای حفظ سلامت روان و دوری جستن از تنش ها و پرهیز از تنش آفرینی باید بر داشته شود.
- ایمان، معتقدات مذهبی و دستورات دینی و مراسم و ایین نامه های مذهبی همه عواملی هستند که می توانند در امر درمان و پیشگیری اختلالات روانی و همچنین برای ارتقاء سلامت روان به کار برده شود و پژوهش ها اثبات کرده که جهت گیری دینی با سلامت روان رابطه دارد بدین مفهوم که اگر این جهت گیری درونی است، فرد سالم تر است

مقابله با استرس بر پایه رهنمودهای اسلامی

واژه­ ی استرس به احساس درونی فشار روانی اشاره دارد، توانمندی­های روانی و جسمانی را کاهش داده و از طریق مختل ساختن سیستم ایمنی بدن، فرد را در معرض انواع بیماریهای روانی و جسمانی قرار می­دهد.

راههای مقابله با استرس و ایجاد آرامش درونی متعددند. یکی از این راهها نقش تعالیم اسلامی است. داشتن هدف در زندگی، احساس تعلق داشتن به منبعی والا، امیدواری به یاری خداوند منابعی هستند که افراد مذهبی با برخورداری از آنها می­توانند آسیب کمتری را متحمل شوند. «اَلا اِنّ اَولیاءَ الله لا خَوفٌ عَلَیهم وَ لا هُم یحزَنون: آگاه باش ترس و اندوهی بر دوستان خدا نیست» (سوره یونس ایه 62).

نظر به تعالیم اسلام در درمان ناراحتی­های روانی و ایجاد اطمینان قلبی به بررسی این مهم پرداخته­ایم. اینکه زندگی مدرن امروز علی رغم فواید بی شمار، مضراتی از قبیل استرس­ها، افسردگی و سردرگمی را نیز به همراه دارد. امنیت خاطر و آسایش دل اختصاص به کسانی دارد که برخوردار از ایمانند و پرده­ای از ستم و بیداد بر آن نکشیده­اند» «اَلَذینَ آمَنوا وَ لَم یلبِسوُا ایمانَهُم بِظُلمِ اوُلئِکَ لَهُم الاَمنُ» (سوره انعام ایه 82).

بر اساس مطالعات انجام شده، بین مذهبی بودن و کاهش استرس ارتباط نزدیکی وجود دارد. در یک بررسی که 836 بزرگسال با میانگین سنی 4/73 سال شرکت داشتند معلوم شد که بین سه شاخص مذهبی بودن، روحیه داشتن و دلگرمی به زندگی همبستگی مثبتی وجود دارد.

بر اساس اعتقاد ما مسلمانان دین اسلام ارائه دهنده کامل ترین و سلامت سازترین سبک زندگی بشریت است و دستورات آن حوزه­های وسیع اخلاقی، فردی، بهداشتی و اجتماعی را در بر می­گیرد لذا مطالعه علمی نقش متغیرهای مذهبی در سلامت روانی ضروری است.

در تعالیم اسلام روش­هایی برای مقابله با استرس­ ذکر شده که می­توان آنها را در سه بخش:
1_ روش­های عاطفی – معنوی (یاد خدا، دعا، توسل به ائمه معصومین علیهم السلام)،
2_ روش­های شناختی (ایمان و توکل به خدا، اعتقاد به مقدرات الهی، بینش نسبت به وقوع سختی­ها)،
3_ روش­های رفتاری (صبر، تفریحات سالم، روابط خانوادگی مطلوب، حمایت اجتماعی) ارائه کرد.

در روش­های عاطفی – معنوی، فرد نوعی ارتباط عاطفی با خدا و اولیای دین برقرار کرده که انسان را در مواجهه با مشکلات و حل آنها مساعدت می­کند. «هُوَ الذی اَنزَلَ السَّکینَته فی القُلوُبِ المؤمِنینَ: خداست که بر دلهای مؤمنان، سکون و آرامش می­بخشد» (سوره فتح ایه 3).

منظور از روش­های شناختی، شیوه­هایی است که با شناختها و عقاید فرد سر و کار دارد که او با استفاده از شناخت­ها در صدد مقابله با استرس­ها بر می­اید. در روش­های رفتاری، دستورات و توصیه­های عملی در مقابله با سختی­ها مورد بررسی قرار می­گیرد. «الا بِذِکر الله تَطمَئنُ القُلوُبُ: آگاه باشید که با یاد خداوند دلهای پریشان مطمئن و آرام خواهند شد» (سوره رعد ایه 28).

اریک فرام روانشناس آلمانی مینویسد: « سر سپردگی به یک نیروی برتر جلوه­ای است از نیاز انسان به کمال». وی نیاز به یک نظام اعتقادی را جزء ذاتی انسان می­داند و اعتقاد دارد که هیچ کس را نمی­توان یافت که فاقد این نیاز باشد.

دکتر احمد الکادی اکبر با بررسی آثار شنیدن تلاوت قرآن از لحاظ پارامترهای فیزیولوژیکی به عنوان مثال ضربان قلب، فشار خون، انقباض ماهیچه به این نتیجه رسیده است که انعکاس صوت قرآن در سلامتی بدن مؤثر است. گفته و ناظر شده حرف «الف» در قلب منعکس گردیده و حرف «یا» درغده پینه آل واقع در مغز طنین انداز می­شود. خداوند در سوره یونس ایه 57 می­فرماید: «قُل بِفَضل اللهِ وَ بَرحمَته فَبِذلکَ فَلیفرَحوا هوَ خَیرُ مِمّا یجمَعوُنَ: ای رسول به خلق بگو که شما باید منحصراً به فضل و رحمت خدا شادمان شوید (مسرور از قرآن) که مفیدتر از ثروتی است که برای خود اندوخته می­کنید.»

بر اساس نتایج بدست آمده از این مطالعات باور به اینکه خدایی هست که موقعیت­ها را کنترل می­کند بر عبادت کنندگان تا حد زیادی اضطراب مرتبط با موقعیت را کاهش می­دهد. «وَ لا تَهِنوا وَ لا تَحزَنوا وَ اَنتُم الاعلُونُ اِن کُنتُم مؤمِنین: اگر ایمان داشته باشید نباید ترس و اندوه به خود راه دهید، زیرا شما با همین سرمایه ایمان بر دیگران برتری دارید» (سوره آل عمران ایه 133).

پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و السلم) نیز مانند همة پیامبران الهی در هنگام سختی و ناراحتی­ها به درگاه الهی پناه می­بردند و می­فرمودند «خدا برای ما کافی است. او نگهبان عالی است. ما با اعتقاد به خدا به آرامش می­رسیم». «به طور مطمئن ما متعلق به خدائیم و باید به سوی او بازگردیم. خدایا از تو می­خواهم تا پاداش سختی مرا بدهی. به من پاداش بده و مشقت مرا با چیز خوبی جبران کن».

تاثیر سرما روی پوست

به‌دنبال کاهش دما و رطوبت هوا در فصول پاییز و زمستان، پوست بدن بسیاری از افراد در معرض خشکى، آزردگى و ترک‌خوردگى قرار گرفته و لطافت و شادابى خود را از دست می دهد.

از آنجا که در فصل پاییز و زمستان، بدن تعریق چندانی ندارد و پوست مرطوب نمی‌شود، خشکی آن بیشتر جلب توجه می‌کند. همچنین وسایل گرمایشی که بیشتر در قالب تهویه مرکزی (پکیج و شوفاژ) به کار گرفته می‌شود، هوای داخل مکان‌های بسته را بسیار خشک می‌کند و به از دست رفتن آب پوست بدن منجر می‌شود.

در این میان آب و هوای خشک شهرهایی چون تهران، قم و اصفهان نیز بر اثرات ناشی از هوای خشک و سرد می‌افزاید.

در چنین شرایطی بهترین راهکار، کاهش اثرات ناشی از خشکی هوا، بهره‌گیری از روش‌هایی ساده و موثر برای مرطوب نگه‌داشتن سطح پوست، بخصوص در مناطقی از پوست است که غدد چربی کمتری در آنها وجود دارد و بیشتر در معرض آسیب است.

یکی از راهکارهای بسیار مهم برای مقابله با خشکی پوست در فصل سرما، کاهش دفعات استحمام و استفاده‌نکردن از هر نوع شوینده‌ای هنگام استحمام، بجز در مناطقی از پوست است که بر اثر تعریق بوی نامطبوعی به خود گرفته است.

پوست‌تان چرب است یا خشک؟

آنچه مسلم است پوست افراد مختلف از نظر چرب یا خشک بودن متفاوت است، بنابراین ممکن است تنها برخی از افراد از خشکی پوست‌شان در پاییز و زمستان گله‌مند باشند. البته همین افراد هنگام مراجعت به مناطق شمالی یا جنوبی کشور که هوا مرطوب‌تر است، خشکی کمتری را در پوست‌شان احساس می‌کنند.

جالب است بدانید که تراکم این غدد در مناطق مودار بدن چون سر و صورت و پشت بیشتر و در اندام‌های دیگر کمتر است؛ اما نکته مهم‌تر آن است که کودکان (پیش‌از‌سن‌بلوغ) و کهنسالان بیشتر در معرض آسیب‌های ناشی از خشکی پوست قرار دارند؛ چون در کودکان، غدد چربی ساز هنوز فعال نشده و در افراد مسن این غدد، فعالیت خود را از دست داده است.

پوشیدن یک لباس‌زیر نخی برای جلوگیری از تماس لباس‌های پرزدار (پشمی و بافتنی) در کودکان و حتی بزرگسالان در جلوگیری از بروز حساسیت‌های پوستی و خشک شدن بیشتر پوست بسیار موثر است

از پوست‌تان محفاظت کنید

شاید یکی از ساده‌ترین راهکارها برای افزایش رطوبت هوای داخل منزل یا محل کارتان، استفاده از دستگاه بخور است.

همچنین از آنجایى که خشکى هوا، پوست را بیشتر مستعد آسیب ناشى از تابش اشعه فرابنفش خورشید مى کند، از این رو لازم است در مناطقی از بدن که در معرض تابش آفتاب قرار مى‌گیرد (دست‌ها و صورت) از کرم هاى ضد آفتاب با پوشش حفاظتی حداقل 15 (SPF) استفاده شود.

پوشیدن یک لباس‌زیر نخی برای جلوگیری از تماس لباس‌های پرزدار (پشمی و بافتنی) در کودکان و حتی بزرگسالان در جلوگیری از بروز حساسیت‌های پوستی و خشک شدن بیشتر پوست بسیار موثر است.

همچنین پوشاندن دست‌ها با دستکش و پوشیدن کفش‌های مناسب (مثل بوت و چکمه) که آب در آنها نفوذ نکند، در کنار پوشاندن بینی، گونه و لب‌ها با یک شال‌گردن نرم در حفاظت از نقاط آسیب‌پذیر بدن در برابر سرما بسیار موثر است.

 استحمام با آب‌داغ به همه افراد و بخصوص کسانی که پوست خشک دارند توصیه نمی‌شود،

این دسته از افراد باید حداقل استفاده را در دفعات استحمامشان داشته باشند. اگر هم از شوینده‌ای استفاده می‌کنند، شوینده کرم‌دار و غیرصابونی باشد. همچنین پس از استحمام باید قسمت‌های خشک بدنشان را با روغن زیتون، بادام یا روغن‌های بدن دیگر چرب کنند.

چربی پوست‌تان به تغذیه ربطی ندارد

شاید بسیاری بر این باور باشند که نوع تغذیه می‌تواند از خشکی پوست‌شان بکاهد؛ اما واقعیت آن است که ساخته‌شدن چربی پوست با نوع تغذیه مرتبط نیست، پس برنامه تغذیه‌ای خاصی در این ارتباط وجود ندارد.

نوک بینی، لب و انگشتان دست و پا از آسیب‌پذیرترین نقاط بدن در مقابل سرمای شدید است و در هوای سرد، این نقاط بیشتر دچار سردی، یخ‌زدگی، خشک شدن و ترک‌خوردگی می‌شوند

استفاده از مکمل‌های غذایی (مولتی‌ویتامین‌ها) نیز نمی‌تواند در کاهش آسیب‌پذیری پوست‌های خشک در برابر سرما کمک کند، اما مصرف میوه و سبزیجات (بخصوص میوه‌ها و سبزیجات حاوی ویتامین C و A ) و نوشیدن آب در رژیم غذایی روزانه در تمام فصول توصیه می‌شود.

پوست دست و پایتان را از یاد نبرید

 نوک بینی، لب و انگشتان دست و پا از آسیب‌پذیرترین نقاط بدن در مقابل سرمای شدید است؛ یعنی واکنش دفاعی بدن در مقابل سرما، تنگ کردن عروق سطحی برای جلوگیری از دفع حرارت بدن از طریق پوست است و در هوای سرد، این نقاط بیشتر دچار سردی، یخ‌زدگی، خشک شدن و ترک‌خوردگی می‌شوند.

 توصیه می‌شود برای حفاظت از این نقاط و رسیدن اکسیژن به بافت آنها از دستکش، جوراب گرم، کفش، کلاه و شالگردن مناسب استفاده شود.

همچنین اگر پوست دست‌ها و لب‌های فردی بسیار خشک است، باید از وازلین یا نوعی کرم مرطوب‌کننده مطلوب برای حفظ رطوبت آنها استفاده کند.

پاها را نیز باید روزانه با آب گرم ماساژ داد و با لیف یا کیسه حمام کاملا سایید تا پوست‌هاى خشک و مرده از روى پوست آن برداشته شود و سپس پاها را کاملا خشک کرد و به آنها کرم مرطوب‌کننده مالید.

چنانچه پوست پاها بسیار خشک است، پیش از خواب نیز باید به آنها وازلین یا نوعی مرطوب‌کننده مخصوص کف پا زده و یک جوراب روى آنها پوشیده شود، تا آن ماده طى شب کاملا به پوست پا نفوذ کند.

9 واقعیت درباره افسردگی

اگر قبلا یکی از اعضای خانواده تان دچار افسردگی گردیده است، شما جزو افراد در معرض خطر خواهید بود، اما این به آن معنا نیست که شما حتما دچار افسردگی خواهید گردید.

1- تشخیص افسردگی در مردان مشکل است.

یک پزشک نمی تواند به راحتی افسردگی یک مرد را تشخیص دهد، زیرا مردان کمتر از زنان، راجع به احساسات خود صحبت می کنند و حتی برخی مردان افسرده، غمگینی و ناراحتی خود را نشان نمی دهند.

مردان افسرده ممکن است تحریک پذیر، عصبی و یا بیقرار باشند. آنها ممکن است به طور غیر معمول پول خرج کنند.

مردان افسرده برای مقابله با افسردگی ممکن است رفتارهای بی پروا داشته باشند، الکل بنوشند و یا از مواد مخدر استفاده کنند.

2- هر کسی می تواند افسرده شود.

شاعر یا فوتبالیست، فرد خجالتی یا اجتماعی و به طور کلی هر کس در هر قوم و نژاد می تواند به افسردگی دچار شود.

زنان دو برابر مردان دچار افسردگی می شوند، اما زنان بیشتر دنبال درمان این بیماری هستند.

اغلب، افسردگی در اواخر نوجوانی و یا سن 20 سالگی ظاهر می شود، اما این بیماری در هر سن دیگری هم می تواند ایجاد شود.

تجارب سخت زندگی، می تواند باعث افسردگی و یا تشدید آن گردد.

3- افسردگی می تواند خود را پنهان کند.

افسردگی می تواند به تدریج علائم خود را نشان دهد و این باعث تشخیص دیررس آن می گردد.

نوعی از افسردگی به نام دیس تایمیا (افسردگی خفیف) می تواند سال ها به عنوان یک بیماری مزمن باقی بماند. این نوع افسردگی باعث تضعیف وضعیت شغلی و روابط اجتماعی شما می شود.

افسردگی می تواند شدید باشد و فرد قادر به انجام کارهایش نباشد.

4- سابقه خانوادگی موثر نیست.

اگر قبلا یکی از اعضای خانواده تان دچار افسردگی گردیده است، شما جزو افراد در معرض خطر خواهید بود، اما این به آن معنا نیست که شما حتما دچار افسردگی خواهید گردید.

افرادی که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به افسردگی می باشند؛ علائم اولیه افسردگی را می شناسند و به همین خاطر روش های کاهش استرس را می آموزند، ورزش می کنند، با مشاور مشورت می کنند و درمان های حرفه ای را به کار می بندند تا دچار افسردگی نشوند.

برخی وقایع زندگی باعث ناراحتی و ناامیدی می شوند، اما این علائم بیماری افسردگی نمی باشد. پس از مرگ یک یا از نزدیکان، طلاق، از دست دادن شغل و یا بروز یک بیماری، احساس غمگینی امری طبیعی می باشد

5- افسردگی شبیه دمانس (زوال عقل) است.

در افراد مسن، افسردگی می تواند باعث مشکلات حافظه، گیجی و در برخی موارد هذیان شود.

پزشکان ممکن است این علائم را با علائم دیوانگی (زوال عقل) و یا مشکلات ناشی از افزایش سن اشتباه کنند.

روان درمانی برای افرادی که از دارو استفاده نمی کنند و یا قادر به استفاده از دارو نیستند، بسیار موفق آمیز می باشد.

6- افکار مثبت ممکن است به افسردگی کمک کند.

این روش درمان به نام درمان شناختی- رفتاری نامیده می شود.

در این روش، افراد راه های جدید تفکر و رفتار را می آموزند و افکار خوش بینانه و روحیه مثبت جایگزین منفی ها می شود.

این روش درمان را می شود بدون تجویز دارو و یا با دارو استفاده کرد.

7- ورزش کردن یک درمان خوب برای افسردگی است.

مطالعات نشان داده است که ورزش کردن منظم با شدت متوسط می تواند باعث بهبودی علائم افسردگی شود.

ورزش کردن با یک گروه و یا با دوستان می تواند باعث بهبود روابط اجتماعی و خلق‌وخوی فرد شود.

8- احساس غمگینی همیشه علامت افسردگی نیست.

برخی وقایع زندگی باعث ناراحتی و ناامیدی می شوند، اما این علائم بیماری افسردگی نمی باشد.

پس از مرگ یک یا از نزدیکان، طلاق، از دست دادن شغل و یا بروز یک بیماری، احساس غمگینی امری طبیعی می باشد.

اما اگر این غمگینی مدت های طولانی ادامه داشت، نیاز به درمان دارید.

9- ناامیدی نسبت به روزهای بهتر، در افسردگی وجود دارد.

افراد افسرده هیچ امیدی برای زندگی بهتر ندارند. این ناامیدی، علامتی از بیماری افسردگی می باشد.

با درمان؛ افکار مثبت به تدریج جایگزین افکار منفی آنان می شود و نیز خواب، اشتها و خلق و خوی آنها بهتر می شود.

افراد افسرده ای که با روانشناس صحبت می کنند، برای مقابله با تنش ها و استرس ها، مهارت هایی را یاد می گیرند. 

افسردگی فصلی در زنان بیشتر است

افسردگی فصلی، نوعی افسردگی است که عمدتاً با آغاز برخی فصول سال بروز و از الگوهای فصلی تبعیت می‌کند. افسردگی فصلی در برخی از افراد حساس شایع است و شدت افسردگی آنها از حد خفیف و ملایم فراتر رفته و علائم آنها با آغاز پاییز و زمستان بیشتر می‌شود.

آیا به هنگام تغییر فصل از بهار و تابستان به پاییز و زمستان، دچار تغییرات روحی و اخلاقی شده اید؟

آیا متوجه شده اید که در طی زمستان و پاییز، بی حال تر هستید؟

آیا طی زمستان و پاییز بیشتر می خوابید، اما به هنگام بیداری باز هم احساس خستگی می کنید؟

آیا به هنگام زمستان و پاییز، احساس اضطراب، غمگینی یا افسردگی را بیشتر احساس می کنید؟

آیا در طی زمستان و پاییز فعالیت های ثمربخش و خلاقانه شما کاهش می یابد؟

آیا در طی زمستان و پاییز متوجه شده اید که کنترل شما بر اشتها و وزنتان کمتر شده است؟

آیا به هنگام زمستان و پاییز، مشکلات حافظه ای و تمرکزی بیشتری پیدا می کنید؟

آیا دریافته اید به هنگام زمستان و پاییز، کمتر بیرون می روید و فعالیت اجتماعی تان کاهش یافته است؟

آیا به هنگام زمستان و پاییز، مقابله با فشارهای روحی و عصبی را سخت می یابید؟

آیا به هنگام زمستان و پاییز، امیدواری تان به آینده کاهش می یابد و از زندگی تان کمتر لذت می برید؟

اگر پاسخ شما به دو مورد یا بیشتر از سوالات فوق، «بله» باشد، احتمالا شما نیز یکی از هزاران افرادی باشید که گرفتار «اختلال خلقی فصلی» یا disorder affective seasonal هستند.

در حال حاضر این اصطلاح برای نوع خاصی از افسردگی به کار می رود که در اثر کاهش نور آفتاب در فصول سرد سال و کوتاه شدن طول روز بروز می کند.

علل افسردگی فصلی

علت دقیق این اختلال کاملا مشخص نیست، اما تاثیر عرض جغرافیایی حاکی از این است که اختلال فوق بواسطه تغییرات قابلیت در دسترس بودن نور خورشید ایجاد می شود.

کوتاه شدن طول روز و کاهش تابش نور خورشید و به دنبال آن کاهش تولید ملاتونین در ایجاد این نوع افسردگی نقش دارد و زمینه بروز افسردگی فصلی را خصوصاً در افرادی که آسیب پذیری بیولوژیک بیشتری دارند، ایجاد می کند.

یک فرضیه این است که با کاهش نور خورشید، ساعت داخلی بدن که خلق و خو، خواب و هورمون ها را تنظیم می کند، در زمستان به نوعی عقب می ماند و کندتر می گذرد

تئوری دیگر این است که موادشیمیایی مغز که اطلاعات را بین اعصاب منتقل می کنند، در افراد مبتلا به افسردگی فصلی دستخوش تغییراتی می شوند و قرار گرفتن در معرض نور خورشید این عدم تعادل را اصلاح می کند.

علائم افسردگی فصلی

احساس غم و اندوه، تمایل به گریه، احساس پوچی، عدم تصمیم گیری صحیح، کسالت و یکنواختی، کاهش انرژی و خود ملامت‌گری از جمله مهمترین علائم این بیماری است و گاهی در درجات شدیدتر فرد تصمیم به خودکشی می گیرد.

تغییر در الگوهای خواب و تغذیه از دیگر علائم افسردگی پاییزی است. در این حالت فرد دچار کم اشتهایی و کم خوابی می شود.

برخی افراد مبتلا به این افسردگی نیز علاقه شدید به مواد قندی و یا شکلات پیدا می کنند و نیز در ماه های سرد سال، نیاز شدید به خواب در آنها ایجاد می شود.

سطح عملکرد اجتماعی افرادی که به افسردگی فصلی مبتلا هستند کاهش می یابد و در روابط روزمره خود دچار مشکل می‌شوند و معمولاً با احساس یاس شدید، عقاید منفی را در مورد گذشته و حال خود دنبال می کنند.

میزان شیوع افسردگی فصلی

امکان ابتلا به افسردگی فصلی در تمام سنین وجود دارد، اما این بیماری بیشتر در دهه سوم و چهارم زندگی رخ می دهد، یعنی افراد جوان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی در پاییز و زمستان قرار دارند.

افسردگی فصلی در خانم‌ها تا حدودی از آقایان بیشتر است. زنان 60 تا 90 درصد مبتلایان به افسردگی فصلی را تشکیل می دهند.

همچنین میزان شیوع آن در اقلیم های مرتفع (کوهستانی) بیشتر است.

پیشگیری از افسردگی فصلی

برای کاهش خطر بروز این اختلال، می‌توانید اقداماتی را انجام دهید. برای مثال، حتی‌المقدور در روزهای زمستان و پاییز، حتی در روزهای ابری از منزل خارج شده و روزی یک ساعت چشم‌هایتان را در معرض نور طبیعی قرار دهید.

اگر در خانه هستید، پرده‌ها را کنار بزنید تا نور طبیعی وارد منزل شود.

حداقل هفته ای سه بار و هر بار 30 دقیقه ورزش کنید.

درمان افسردگی فصلی

باید علائم افسردگی فصلی را شناخت تا بتوان با درمان به موقع، از تبعات آن جلوگیری کرد.

اگر گمان می کنید علائم افسردگی فصلی را دارید، با پزشک در این مورد مشورت کنید تا تحت آزمایشات و ارزیابی های لازم قرار گیرید.

پزشک شما باید مطمئن شود که این علائم، علت دیگری مانند نوع دیگری از افسردگی یا بیماری عمده بالینی ندارند. انواع دیگر افسردگی ممکن است منجر به این شوند که فرد به خود آسیب رسانده یا حتی خودکشی کند.

در صورتی که تشخیص ابتلا به افسردگی فصلی در مورد شما داده شد، توجه به این موارد می تواند به شما در درمان آن کمک کند.

در مراحل اولیه درمان، استفاده از فوتوتراپی (نوردرمانی) در کنار درمان دارویی توصیه می شود و در این حالت فرد چند ساعت در روز، در معرض نور لامپ مخصوص (تصویر بالا) قرار می گیرد.

استفاده از داروهای ضد افسردگی کم عارضه از مهمترین شیوه‌های کنترل این بیماری است، اما در مراحل حادتر در کنار روان درمانی و دارودرمانی، از الکتروشوک هم استفاده می شود.

شناخت و درمان به موقع افسردگی فصلی اهمیت خاصی دارد و می توان فرد را در گذراندن این دوران تلخ تا حدودی کمک کند.

لپ‌تاپ را روی پایتان نگذارید

استفاده زیاد از لپ‌تاپ و گذاشتن مداوم آن روی پاها می تواند منجر به بروز سندرم پوست برشته، کاهش اسپرم و ایجاد ناباروری در مردان و حتی سرطان پوست شود. پس دقت کنید موقع کار با این وسیله، آن را روی پایتان قرار ندهید.

اگرچه لپ‌تاپ طوری طراحی شده که بتوان بدون نیاز به میز یا مانند آن، به راحتی از آن استفاده کرد، اما گزارش‌های فراوان از آسیب رساندن حرارت لپ‌تاپ به پوست پا، نگرانی پزشکان را برانگیخته است.

لپ‌تاپ‌ها نام خود را مدیون نحوه استفاده‌ای هستند که برای آن‌ها متصور بودند، این که هر جا که باشید بتوانید آن را روی پای خود بگذارید و کار کنید. اما به نظر می‌رسد در عمل زیاد هم برای این نوع استفاده مناسب نیستند. تا جایی که محققین از کاربران می‌خواهند در صورتی که عادت به استفاده از لپ‌تاپ به این روش دارند، سعی کنند در عادت خود تجدیدنظر کنند.

به گفته محققین، هر صفحه داغی که دمایش در حد سوزاندن پوست بالا نرود، می‌تواند در تماس مداوم با پوست بدن، چنین عارضه‌ای را ایجاد کند. معمولا شروع آن بدون درد و ناراحتی است اما می‌تواند باعث تیره شدن رنگ پوست شود. در موارد بسیار نادری هم ممکن است تا حد ایجاد سرطان پوست پیش برود.

محققین اصرار دارند که برای حفظ سلامتی خود هم که شده، در هنگام استفاده از لپ‌تاپ، آن را مستقیما روی پای خود قرار ندهید و دست کم صفحه‌ای زیر آن قرار دهید

مشاهدات میکروسکوپی نشان می‌دهند که تاثیر لپ‌تاپ بر پوست، مثل تاثیر قرار گرفتن بلندمدت زیر نور خورشید است. پس، بهتر است از همین حالا، در عادات استفاده از لپ‌تاپ خود تجدیدنظر کنید،‌ قبل از این که عوارض ناراحت‌کننده‌ای به بار بیاورد.

گذاشتن لپ تاپ روی پاها، پوست را برشته می کند

پژوهش‌های محققان نشان داده است، تماس طولانی مدت پوست پاها با لپ‌تاپ می‌تواند در نهایت به نوعی اختلال موسوم به "سندرم برشتگی پوست" منجر شود که پیامد گرمای ناشی از لپ تاپ است.

نتایج این تحقیق نشان داد که چنین پدیده‌ای در افرادی که چندین ماه پشت سر هم و یا روزانه 6 تا 8 ساعت از لپ تاپ استفاده می‌کنند، بیشتر مصداق دارد.

در این میان، پوست کودکان بیشتر از دیگر رده‌های سنی از خود حساسیت نشان می‌دهد.

در موارد نادری، این سندرم حتی قابلیت تبدیل شدن به سرطان پوست را نیز دارد.

گذاشتن لپ تاپ روی پاها، اسپرم مردان را کم می کند

استفاده‌کنندگان از لپ تاپ نباید آن را روی پاهای خود قرار دهند، زیرا این وسیله می‌تواند با گرمایی که تولید می‌کند، اسپرم مردان را نابود کرده و یا به کم کاری یا کاهش تعداد اسپرم‌ها منجر شود.

مطالعات نشان می دهد، لپ تاپ باعث کم کاری اسپرم در مردان می‌شود. یافته‌ها حاکی است قرار دادن پوشش محافظ روی پا به هنگام استفاده از لپ تاپ هم تاثیری ندارد و گرمای آن طی 10 دقیقه، تاثیر خود را برجای می‌گذارد.

گذاشتن لپ‌‌تاپ روی پاها، بر باروری مردان تاثیر می گذارد

طبق تحقیقات پژوهشگران دانشگاه نیویورک، گذاشتن لپ‌‌تاپ حتی با وجود محافظ می‌تواند بر قدرت باروری مردان تاثیر بگذارد.

قرار گرفتن طولانی در برابر لپ‌تاپ شبیه به بودن در معرض آفتاب است که هر دو موجب سرطان پوست می‌شود

محققان پس از بررسی 29 مرد پس از آن که از لپ‌‌تاپ روی پاهایشان استفاده کردند و دمای پاهای آنان را اندازه گرفتند، متوجه شدند پس از 15 دقیقه استفاده از لپ‌‌تاپ، دمای بیضه‌ها از حد امن بالاتر می‌رود.

جالب است بدانید حتی یک درجه بالا رفتن دما بیش از حد امن می‌تواند سبب آسیب کیفیت اسپرم‌ها شود. شاید استفاده گهگاهی از لپ تاپ مشکلی ایجاد نکند، اما استفاده مداوم از آن می‌تواند سبب ناباروری مردان شود.

گذاشتن لپ‌تاپ روی پاها باعث سرطان پوست می‌شود

طبق تحقیقات انجام شده در سان‌فرانسیسکو، قرار دادن داغ‌ترین قسمت لپ‌تاپ روی پا منجر به سرطان سلول سنگفرشی پوست می‌شود.

موضوع از آن جا شروع شد که یک پسر بچه 12 ساله به دلیل استفاده زیاد از بازی‌های جدید در لپ‌تاپ متوجه تغییر رنگ یا نوعی بی‌رنگی در قسمت ران پای خود شد. پاهای سرخ شده حاصل قرار گرفتن در معرض گرمای زیاد لپ‌تاپ به مدت 6 ساعت در روز است.

متخصصان پوست با بررسی این مسئله و استفاده از میکروسکوپ متوجه شدند قسمت آسیب‌دیده شبیه به پوستی است که در اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشید، شدیدا آسیب دیده باشد.

با آن که بسیاری از شرکت‌های سازنده لپ‌تاپ نسبت به قرار گرفتن این نوع کامپیوتر بر روی پوست هشدار داده‌اند، بسیاری از کاربران از کنار این مسئله به راحتی می‌گذرند و آن را نادیده می‌گیرند.

افرادی که اطراف منابع گرمایی خاصی کار می‌کنند، مانند نانوایان، شیشه‌گران و ... هم با مشکل مواجهند. کلا پوست هر فردی که در معرض منبع گرمایی قرار بگیرد دچار آسیب می‌شود. اگر مشکل تنها یک سوختگی خفیف بود نگرانی زیادی وجود نداشت، اما مشکل بروز سرطان است.

قرار گرفتن طولانی در برابر لپ‌تاپ شبیه به بودن در معرض آفتاب است که هر دو موجب سرطان پوست می‌شود، سرطان سلول سنگفرشی پوست!

این سرطان ناشی از رشد بدخیم‌ سلول در سطح‌ خارجی پوست و علت آن قرار گرفتن در برابر‌ آفتاب‌ شدید است که بیش‌تر بر روی صورت‌، گوش‌ها، دست‌ها یا بازوها دیده می‌شود. علامت آن یک‌ برآمدگی‌ یا گرهک‌ کوچک‌، قرمزرنگ‌ و پوسته‌دار بر روی‌ پوست‌ است که‌ دلمه ‌بسته‌ و در نهایت زخم‌ می‌شود.

متاسفانه کودکان و نوجوانانی که 6 تا 8 ساعت از روز خود را با لپ‌تاپ می‌گذرانند و به گذشت زمان بی‌توجهند، بیش‌تر در معرض خطرند.