ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
1 | ||||||
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 |
بیماریهای غیرواگیر که به بیماریهای مزمن نیز معروف هستند همانگونه که از نامشان پیداست مسری نبوده و از فردی به فرد دیگر منتقل نمیشوند اما در عوض مدت طولانی در بدن باقی میمانند و به کندی نیز پیشرفت میکنند.چهار نوع اصلی از بیماریهای غیرواگیر شامل امراض قلبی- عروقی، سرطانها، بیماریهای مزمن تنفسی و دیابت هستند.آمار نشان میدهد که امروزه بیماریهای غیرواگیر با روندی نگرانکننده بر کشورهای بادرآمد پایین و متوسط تأثیر گذاشته به طوری که تقریبا 80درصد تمامی مرگ و میرهای ناشی از این بیماریها یعنی حدود 29 میلیون مورد در این کشورها اتفاق میافتد.این بیماریها در واقع عوامل اصلی مرگ و میرها در اکثر نقاط دنیا به غیر از آفریقا هستند اما برآوردهای اخیر نشان میدهد تا سال 2020 میلادی به میزان قابل توجهی نرخ مرگ و میرهای ناشی از بیماری های غیرواگیر در آفریقا نیز افزایش خواهد یافت. همچنین پیشبینی میشود تا سال 2030 میلادی در کشورهای آفریقایی آمار مرگ و میر ناشی از بیماریهای غیرواگیر از مجموع تلفات ناشی از بیماریهای مسری، تغذیهای و مادرزادی فراتر خواهد رفت.
افراد در معرض ابتلا
افراد در تمام گروههای سنی و ساکنان تمامی مناطق جهان تحت تأثیر این بیماریها قرار دارند. همچنین گاهی اوقات این بیماریها با گروههای سنی مسن مرتبط هستند اما شواهد نشان میدهد که بیش از 9میلیون مورد از کل مرگ و میرهای مرتبط با بیماریهای غیرواگیر پیش از 60 سالگی اتفاق میافتد. علاوه بر اینها 90درصد از موارد مرگ و میرهای زودرس در کشورهای با درآمد پایین و متوسط رخ میدهد.
پزشکان همچنین تأکید دارند که کودکان، بزرگسالان و افراد مسن در برابر فاکتورهای خطرزایی چون رژیم غذایی ناسالم، بیتحرکی، تماس با دود تنباکو یا تأثیرات موادمخدر که به بروز بیماریهای غیرواگیر کمک میکنند، آسیبپذیرتر هستند.این بیماریها از طریق محرکهایی همچون سن، رشد سریع و کنترل نشده پدیده شهرنشینی، جهانیسازی الگوهای زندگی ناسالم گسترش مییابد. به طور مثال، پدیده جهانی شدن الگوهای زندگی ناسالم همچون رژیمهای غذایی ناسالم خود را در افراد مختلف از طریق افزایش فشار خون، گلوکز، لیپیدهای خون، اضافه وزن و چاقی نشان دهد.
فاکتورهای خطرزا
- فاکتورهای خطرزای رفتاری شامل استعمال دخانیات، کمتحرکی و رژیم غذایی ناسالم عامل بیشترین موارد ابتلا به بیماریهای غیرواگیر هستند. آمار نشان میدهد که استعمال دخانیات سالانه تقریبا به مرگ 6میلیون نفر میانجامد و پیشبینیها حاکی از افزایش این آمار تا سال 2030 میلادی و رسیدن به عدد هشت میلیون قربانی است. در عین حال حدود 3میلیون و 200هزار مورد مرگ و میر در سال به بیتحرکی مرتبط است و تقریبا یکمیلیون و 700هزار مورد از تلفات ناشی از این بیماریها به مصرف نکردن مقادیر کافی میوهها و سبزیها مربوط میشود.
- فاکتورهای خطرزای فیزیولوژی/ متابولیک که خطر ابتلا به بیماریهای غیرواگیر را افزایش میدهند شامل افزایش فشار خون، اضافه وزن و چاقی، افزایش قند خون و افزایش سطح چربی خون هستند.در مورد نقش این فاکتورها در مرگ و میر افراد آمارها نشان میدهد که فشار خون بالا با 5/16 درصد از مجموع مرگ و میرهای جهان در صدر قرار دارد و همچنین استعمال دخانیات با 9درصد، افزایش قند خون با 6درصد، کمتحرکی با 6درصد و اضافه وزن و چاقی با پنج درصد در رتبههای بعدی قرار دارند.
تأثیرات اقتصادی- اجتماعی
بیماریهای غیرواگیر روند پیشرفت در اهداف توسعه را تهدید میکنند و فاکتور فقر ارتباط نزدیکی با شیوع بیشتر بیماریهای غیرواگیر دارد. همچنین پیشبینی میشود که رشد سریع آمار مبتلایان به بیماری های غیرواگیر، اقدامات برای کاهش فقر در کشورهای کمدرآمد را متوقف میسازد.افرادی که از نظر اجتماعی آسیبپذیرند نسبت به افرادی که از موقعیت بالای اجتماعی برخوردارند بیشتر بیمار شده و سریعتر هم فوت میکنند زیرا آنان در معرض خطر فزاینده استعمال دخانیات و در عین حال مصرف مواد خوراکی ناسالم هستند و علاوه بر اینها کمتر به خدماتدرمانی دسترسی دارند.افزایش هزینههای درمانی بیماریهایی چون امراض قلبی- عروقی، سرطانها، دیابت یا بیماری مزمن ریوی میتواند به سرعت منابع مالی خانواده را کاهش دهد و خانواده را به سمت فقر سوق دهد.
پیشگیری و کنترل
برای کاهش تأثیرات بیماریهای غیرواگیر بر افراد و جامعه، رویکرد جامعی نیاز است که تمامی بخشها را مستلزم میکند تا برای کاهش خطرات مرتبط با این بیماریها روشهای کنترلی و پیشگیرانه را اتخاذ کنند.یکی از شیوههای مهم برای کاهش بیماریهای غیرواگیر تمرکز بر کاهش فاکتورهای خطرزای مرتبط با این بیماریهاست. راهحلهای کمهزینهای برای کاهش فاکتورهای خطرزای این بیماریهای شایع وجود دارند. دیگر شیوههای کاهش این بیماریها رویکردهای درمانی اولیه شامل تشخیص زودهنگام و درمان به موقع هستند. شواهد نشان میدهد که چنین سرمایهگذاریهایی تأثیر چشمگیری در کاهش هزینه درمانها دارد.
شایعترین بیماریهای غیرواگیر
- بیماریهای قلبی- عروقی
بیماریهای قلبی- عروقی به مجموعهای از اختلالات قلبی و عروق خونی اطلاق میشود. سکتههای قلبی و مغزی عمدتا از طریق انسداد رگهای خونی اتفاق میافتند که موجب میشود جریان خون به مغز یا قلب متوقف شود. اصلیترین دلیل این بیماری تولید چربی در جداره داخلی رگهای خونی است که تأمینکننده نیازهای مغز یا قلب هستند. سکته مغزی همچنین میتواند از خونریزی رگهای خونی مغز یا لختههای خونی ناشی شود.از مهمترین فاکتورهای خطرزای مهم در بیماری قلبی و سکته مغزی میتوان به رژیم غذایی ناسالم، بیتحرکی، استعمال دخانیات اشاره کرد که عامل 80درصد بیماریهای عروق کرونری قلب و بیماری عروق مغزی است.تأثیرات رژیم غذایی ناسالم و فعالیت بدنی ناکافی با علائمی چون فشارخون بالا، افزایش گلوکز خون، بالا رفتن لیپید خون، اضافه وزن و چاقی بروز میکنند.کنار گذاشتن سیگار، کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی، مصرف میوه و سبزی و ورزش میتواند خطر ابتلا به بیماریهای قلبی- عروقی را کاهش دهد همچنین از احتمال ابتلای فرد به فشارخون، دیابت و افزایش لیپید خون بکاهد.اغلب موارد ابتلا به بیماریهای قلبی- عروقی بدون علائم ظاهری هستند. سکته قلبی یا مغزی ممکن است اولین هشدار این بیماری نهفته باشد که میتواند خود را با احساس درد یا ناآرامی در قفسه سینه، آرنج، شانه سمت چپ، فک یا کمر نشان دهد. همچنین از شایعترین علائم سکته مغزی ضعف ناگهانی در صورت، دست یا پاهاست که بیشتر اوقات در یک طرف بدن ظاهر میشوند.
دیابت
دیابت بیماری مزمنی به حساب میآید و زمانی اتفاق میافتد که پانکراس انسولین کافی تولید نمیکند یا نمیتواند انسولین تولیدی را به درستی مصرف کند. افزایش سطح قند خون تأثیر شایع دیابتهای غیرکنترل به حساب میآید و با گذشت زمان آسیبهای جدی به بسیاری از بخشهای بدن به خصوص رگهای خونی و عصب منجر میشود. در سراسر جهان 347میلیون نفر مبتلا به دیابت وجود دارند. در سال2004 میلادی، حدود 3میلیون و 400هزار نفر براثر پیامدهای ناشی از افزایش قند خون جان خود را از دست دادند. در سال 2010 نیز عدد مشابهی با این آمار گزارش شد. همچنین بیش از 80درصد مرگ و میرهای ناشی از دیابت در کشورهای با درآمد پایین یا متوسط بروز مییابد.
سرطان
سرطان واژه عامی است که گروه وسیعی از بیماریها را که میتواند بر هر بخش بدن تأثیر بگذارد، شامل شود. یکی از ویژگیهای تعیینکننده سرطان تولید سریع سلولهای نابهنجار است که فراتر از مرزهای خود رشد میکنند و به دیگر اعضای بدن گسترش مییابند.سرطان اصلیترین عامل مرگ و میر در سراسر جهان است که در سال 2008 میلادی به مرگ 7میلیون و 600هزار تن منجر شد. همچنین حدود 70درصد تمامی موارد فوتی ناشی از سرطان در کشورهایی با درآمد پایین یا متوسط اتفاق میافتد و پیشبینی میشود تا سال 2030 میلادی نرخ مرگ و میر ناشی از انواع سرطانها به 13 میلیون و یکصدهزار تن افزایش یابد.
انسداد ریوی
بیماری مزمن انسداد ریوی با انسداد طولانی مدت جریان هوا در ریهها شناخته میشود. شایعترین علائم بیماری مزمن انسداد ریوی تنگی نفس، خلط غیرمعمول و سرفههای مزمن است که با وخیمتر شدن وضعیت بیمار انجام فعالیتهای روزانه برای فرد سختتر میشود. سادهترین روش تشخیص این بیماری تست «اسپیرومتری» است که میزان هوای دم و بازدم فرد و سرعت ورود و خروج هوا به ریهها را اندازهگیری میکند. این بیماری اغلب درمانپذیر نیست اما شیوههای متنوع درمانی میتواند به کنترل علائم آن و افزایش کیفیت زندگی فرد مبتلا کمک کند.
آسم
آسم بیماری مزمنی است که با حملات مکرر تنگی نفس و خسخس سینه خود را نشان میدهد. علائم این بیماری میتواند چندین بار در طول روز یا هفته در افراد مبتلا اتفاق افتد که در برخی افراد هنگام شب یا انجام فعالیتهای بدنی افزایش مییابد. در زمان حمله آسمی، جداره مجاری تنفسی متورم میشود و موجب شده مجرای هوا باریک شود و جریان هوا به داخل و خارج ریهها را کاهش دهد.سازمان جهانی بهداشت در آمارهای جهانی خود آورده است که 235میلیون نفر به آسم مبتلا هستند. آسم شایعترین بیماری مزمن در میان کودکان است و در تمامی کشورها به رغم سطح توسعهشان مشاهده میشود.
اضافه وزن و چاقی
اضافه وزن و چاقی به انباشت افراطی و غیرمعمول چربی عنوان میشود که ممکن است سلامت فرد را به خطر اندازد. شاخص توده بدنی شاخص سادهای از وزن و قد است که برای طبقهبندی کردن اضافه وزن و چاقی در افراد بزرگسال به کار میرود.اضافه وزن و چاقی پنجمین علت مرگ و میر در جهان شناخته و به تازگی از سوی سازمان جهانی بهداشت در فهرست بیماریهای مزمن گنجانده شده است. حداقل 2میلیون و 800هزار بزرگسال در سال در نتیجه چاقی و داشتن اضافه وزن جان خود را از دست میدهند. علاوه بر این، 44درصد موارد ابتلا به دیابت، 23درصد ابتلا به بیماری ایسکمیک قلب و بین 7 تا 14درصد ابتلا به سرطانهای خاص به چاقی و اضافه وزن نسبت داده میشوند.
بررسیهای سازمان جهانی بهداشت در سال 2008 میلادی حاکی از آن است که بیش از 1میلیارد و 400میلیون بزرگسال اضافه وزن دارند. از میان این افراد بیش از 200میلیون نفر مرد و حدود 200میلیون زن چاق هستند. در مجموع بیش از 10درصد جمعیت بزرگسالان جهان چاق هستند.همچنین بررسیها نشان میدهد در سال 2011 میلادی، بیش از 40میلیون کودک زیر پنج سال از اضافه وزن رنج میبرند درحالی که اضافه وزن و چاقی چالش کشورهای با درآمد بالا درنظر گرفته میشود اکنون نرخ شیوع اضافه وزن و چاقی در کشورهای با درآمد متوسط و پایین نیز رو به افزایش است. بیش از 30میلیون کودک مبتلا به اضافه وزن در کشورهای درحال توسعه و 10 میلیون در کشورهای توسعه یافته زندگی میکنند.از جمله دلایل ریشهای چاقی و اضافه وزن نبود تعادل انرژی بین کالری مصرفی و کالری سوزانده شده است. همچنین افزایش دریافت غذاهای مملو از کالری که حاوی مقدار قابل توجهی چربی هستند و افزایش بیتحرکی از جمله دیگر دلایل شیوع این بیماری است. علاوه بر این، افزایش شاخص توده بدنی اصلیترین فاکتور خطرزا برای بیماریهای غیرواگیر همچون بیماریهای قلبی- عروقی، اختلالات اسکلتی- عضلانی و برخی سرطانها به شمار میرود.