لزوم تغییر در رویکردهای مبارزه با اعتیاد

رابطه اعتیاد با جامعه یک رابطه دوسویه است، آسیب های اجتماعی همچون فقر، طلاق، نارضایتی از زندگی، نبود نشاط اجتماعی بسترساز رشد اعتیاد در جامعه هستند و در یک تسلسل بی پایان اعتیاد می تواند آسیب های ذکر شده را به وجود آورد.متاسفانه باندهای مافیایی از تولید و توزیع مواد مخدر سودهای کلانی به جیب زده و چرخه اقتصادی بزرگی به وسیله این مواد افیونی نه تنها در ایران که در کل جهان به وجود آمده و مبارزه با آن را مشکل می سازد.اگر در گذشته های نه چندان دور تنها چند ماده مخدر در بازار وجود داشت و مصرف کننده مجبور بود به همان مواد سنتی اکتفا کند؛ اما امروز انواع مواد مخدر صنعتی بازاری متنوع و حق انتخابی گسترده را برای فرد معتاد فراهم کرده است.اعتیاد در کشور ما امروزه به یک مسئله اجتماعی تبدیل شده است که علی رغم تلاش های زیادی که برای کنترل آن صورت می گیرد اما موفقیت های چندانی حاصل نمی شود و بسیاری از خانواده های ایرانی با این موضوع سرو کار دارند.

اعتیاد به مواد مخدر یکی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین مسائل اجتماعی کشور به شمار می‌رود. این معضل زمانی چالش‌برانگیز‌تر شده است که شاهد تغییر رویه مصرف معتادان از سنتی به صنعتی هستیم به طوری که شیشه و کراک جای تریاک و حشیش را گرفته و این یعنی زنگ خطری برای خانواده و جامعه. در واقع افراد معتاد در 4 گروه مختلف یعنی آرام بخش ها، شادی گرایان، گروههای محرک و همچنین گروه‌های علاقه‌مند به مواد مخدر اختلال آور و توهم زا قرارمی گیرند، جوانان و نوجوانان معمولا با هدف دستیابی به شادی، نشاط و آرامش، دنبال مواد مخدر هستند و از آنجایی که مواد مخدر صنعتی ارزان تر و راحت تر از مواد سنتی مهیا می شود آنها را ترغیب می کند برای رسیدن به آن شادی و آرامش کاذب و لذا مصرف این نوع مواد را جایگزین شکل سنتی آن می نمایند.

به‌طور کلی وقتی تولید یک محصول یا کالایی در جامعه افزایش یابد بر اساس قانون عرضه و تقاضا، میزان استفاده از آن نیز بالا می رود، متاسفانه بیش از 90 درصد انواع مواد مخدر صنعتی به اشکال مختلف در آشپزخانه های زیر زمینی کشور تولید و با هزینه بسیار ناچیز در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد و مصرف کننده نیز به دلیل ارزان بودن، استفاده راحت تر و سهولت دسترسی این نوع مواد را بر نوع سنتی آن ترجیح می دهند.بی اطلاعی و ناآگاهی از دیگر دلایل مهم افزایش مصرف مواد مخدرصنعتی در بین جوانان و نوجوانان است، متاسفانه هیچ نوع برنامه آموزشی در دانشگاهها و حتی رسانه های ما در جهت شناساندن اشکال مختلف مواد مخدر صنعتی که بسیاری از آنها به‌صورت قرص های آرام بخش به جوانان و سایر قشرهای مردم داده می شود وجود ندارد و گاه اسامی برخی از این مواد نظیر شیشه، کراک و هروئین و در نهایت اکستازی شنیده می شود و صدها ماده مخرب اعتیاد آور دیگر نظیر کریستال، LSD، آمفتامین، جی اچ بی، کتامین، مسکالین، پان پراگ، دیفنوکسیلات و غیره را نه شنیدیم و نه می توانیم تشخیص دهیم، بر همین اساس بسیاری از این قرص ها به شکل آرام بخش های معمولی بین قربانیان آن رواج پیدا می کند، به‌طوری که آنها از اعتیاد آور بودن این مواد بی اطلاع هستند.

متاسفانه بسیاری از مصرف کنندگان شیشه، این ماده را به دلایلی از جمله افزایش غیرعادی انرژی، لاغرکننده بودن، کمبود نیاز به خواب و افزایش فعالیت جسمی، برانگیختگی جنسی، نشئگی، عدم وابستگی جسمی و تجربه خماری، جزء مواد اعتیاد آور تلقی نمی کنند، در حالی که برخلاف مواد مخدر سنتی، وابستگی به مواد مخدر صنعتی از جمله شیشه کاملا روانی است و عوارض مصرف این مواد خطرناک به‌صورت اختلال روانی، افسردگی شدید، اضطراب دائم، ضعف اراده، توهم، هذیان گویی، اختلالات شناختی، مغزی و رفتاری به‌صورت طولانی مدت بروز می کند.بنایراین ضروری است مراکز آموزشی مختلف بخصوص دانشگاه ها و رسانه های جمعی، رواج مواد مخدر صنعتی در جامعه را به عنوان یک واقعیت تلخ بپذیرند و با تولید برنامه های آگاهی بخش، اجازه ندهند از ناآگاهی جوانان ما سوء استفاده شود.متاسفانه اکثر تفریحاتی که جوانان جامعه ما می توانند از آنها استفاده کنند نظیر ورزش، رفتن سینما و غیره، نیازمند هزینه است و جوانان به دلیل بیکاری، وضعیت نامناسب اقتصادی و برخی محدودیت های دیگر، نمی توانند به راحتی به تفریح سالم بپردازند، بنابراین خلا های خود را با مصرف مواد مخدر صنعتی که تقریبا ارزان ترین تفریح بین آنهاست، پرمی کنند.

تعادل میدان نیرو در جامعه به هم خورده است یعنی نیروهای برانگیزنده به اعتیاد و مواد مخدر در بین جوانان بیشتر از نیروهای بازدارنده است. اگر ما انسان را به یک خط افقی تشبیه کنیم، نیروهایی که از اطراف بر او وارد می شود، تعادلش را بر هم می زند. خانواده فاسد، طلاق، فقر، دوستان ناباب، پول زیاد، برنامه های ماهواره‌ای و چت کردن نیروهای برانگیزنده هستند و در مقابل پلیس، زندان و اعدام به عنوان نیروهای بازدارنده در جامعه شناخته می‌شوند.در حال حاضر چون نیروهای بازدارنده ضعیف تر از نیروهای برانگیزنده هستند، مسئله اعتیاد درمیان نوجوانان زیاد شده است.در واقع در جامعه ما تعادل میدان نیرو به هم خورده است.نداشتن اوقات فراغت، موسیقی خوب و امید به آینده و نداشتن برنامه های تلویزیونی خوب و آموزنده تاثیر زیادی بر افزایش آماراعتیاد در ایران دارد.ما برای کاهش آمار اعتیاد در جامعه باید شادی و امید به آینده را گسترش دهیم. نقش خانواده در این مسئله بسیار زیاد است.از سوی دیگر متاسفانه آموزش و پرورش بیماراست، چون قدرت مدیر و ناظم از بین رفته  و بی اعتبار شده اند. در گذشته به خاطر فساد اخلاقی دانش آموز اخراج می شد ولی در حال حاضر این اختیار از مدیر سلب شده است .

مبارزه با هر خطری منوط به شناسایی ابعاد آن است و چنانچه این شناخت هرچه دقیق تر و عمیق تر صورت گیرد، از قابلیت اتکای بیشتری برخوردار است.جمع آوری اطلاعات درحوزه های زیستی، رفتاری، اجتماعی و قانونی تصویر جامع و همه جانبه ای از وضعیت سوء مصرف مواد مخدر در اختیار قرار می دهد تا بتوان از طریق راهکاری دانش بنیان با این معضل جهانی مواجه شد.اعتیاد همچون دیگر پدیده های اجتماعی که با انسان سر و کار دارند، بسیار پیچیده است.ویژگی های جسمانی و روانی در زمینه های گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظایر آن در نضج، سرایت و شیوع این پدیده یا ممانعت از آن نقش دارند.آگاهی به عوامل و دلایل فرهنگی و اجتماعی در شیوع این پدیده می تواند در تنظیم راهبردهای مناسب در حوزه کاهش تقاضا، پیشگیری، درمان، کاهش آسیب و بازتوانی یاری رسان باشد. اعتیاد در جامعه امروز مسئله اجتماعی بحران سازی است که بیشترین آسیب را به نهاد خانواده وارد می سازد و مانع از تحقق ضرورت ها و اهداف کارکردی این نهاد موثر می شود.

جلوگیری از عرضه مواد مخدر در سطح شهرها یکی از موضوعات مهم در پیشگیری از مصرف مواد مخدر است. مواد مخدر امروز به آسانی و گاهی با قیمت‌های ارزان در دسترس معتادان قرار می‌گیرند در حالی که باید اقدامات وسیعی جهت مبارزه با عرضه مواد مخدر انجام گیرد.دشمنان نظام و انقلاب در خارج از مرزهای کشور برای جوانان و نوجوانان ما برنامه‌ریزی می‌کنند تا آنها را به انحطاط بکشانند،لذا جهت پیشگیری از اعتیاد و مبارزه با نقشه شوم دشمنان انقلاب باید با برنامه‌های فرهنگی مدون مانع از گرایش به مصرف مواد مخدر در کشور شد.تنها با گذاشتن مسئولیت بر عهده ستاد مبارزه با مواد مخدر و نیروی انتظامی از رسیدن به نقطه مطلوب فاصله می‌گیریم،مباحث مربوط به اعتیاد و پیشگیری از آن باید در سطح وسیعی از کشور مطرح شود و آموزش‌ها نیز در این زمینه به روز شده و ارتقا یابد .

هم اکنون یک میلیون و 325 هزار مصرف کننده مواد مخدر در کشور وجود دارد که نزدیک به 10 درصد آن را زنان تشکیل می دهند وبیش از 26 درصد مصرف کنندگان مواد مخدر از مواد صنعتی بویژه  شیشه  استفاده می کنند در گذشته متاسفانه به مردم القا شده بود که مبارزه با مواد مخدر تنها بر عهده حکومت و دولت است و مردم نقش مهمی در این زمینه ندارند. اما امروزه همگان دریافته‌اند که این مسئله تنها بر عهده یک نهاد نیست بلکه همه باید مشارکت کنند تا شاهد نتایج موثر در کاهش و کنترل مواد مخدر در جامعه باشیم.باید دستگاه‌های مسئول همچون ستاد مبارزه با مواد مخدر، پلیس، شهرداری، هلال احمر، صدا و سیما، مطبوعات و... بیش از گذشته در بحث‌های فرهنگی ورود یابند و برنامه‌های مدونی را با همکاری یکدیگر اجرا کنند تا علاوه بر ارتقای دانش مردم در زمینه‌های پیشگیرانه، فرهنگ‌سازی لازم هم انجام شود.عوارض مصرف روان‌گردان‌ها و محرک‌‌ها بسیار وحشتناک بوده و متاسفانه مصرف این ماده مخدر در میان زنان هم راه یافته که مبارزه با تولید و عرضه و توزیع این مواد در پیشگیری از اعتیاد بسیار حائز اهمیت است. ضرورت آموزش و ارائه راهکارهای پیشگیرانه از این مواد میان افراد جامعه وجود دارد و دست اندرکاران و مسئولان باید اقدامات آموزشی را بیش از گذشته و با کیفیت بیشتر مورد توجه قرار دهند. 

اگر ما بتوانیم آسیب های اجتماعی را واقعا اجتماعی کنیم و برای کاهش این آسیب ها مردم را درگیر و دغدغه مند کنیم قطعا به نتایج بهتری دست پیدا خواهیم کرد.فعال شدن سازمان های مردم نهاد  قدمی مثبت برای کاهش اعتیاد است.مردم ما آشنایی کمی با سازمان های مردم نهاد دارند و رسانه ها باید نقش پررنگ تری برای آشنایی مردم با این سازمان ها ایفا کنند تا هم مردم و هم ارگان های مربوطه همکاریNgo ها را بپذیرند و بتوان برای مبارزه با این بلای خانمانسوز راه حلی موثر پیدا کرد.
عدم وجود سیاست گذاری مشخص در حوزه حمایتی و آسیب های اجتماعی، نداشتن متولی مشخص در حوزه آسیب های اجتماعی، رویکرد صرف سیاسی، امنیتی، قضائی و انتظامی به مسائل در حوزه آسیب ها و جدی گرفته نشدن امور اجتماعی بویژه آسیب ها، عدم ارزیابی مستمرطرح ها و برنامه های اجتماعی، توجه به آسیب دیدگان به جای توجه به آسیب ها، عدم ایجاد هماهنگی کامل بین سازمان های ارائه کننده خدمات در زمینه حمایتی و آسیب، فقدان برنامه ای جامع در زمینه آسیب های اجتماعی کشور، عدم توجه کافی به برنامه های اجتماع محور منطقه ای و محلی و غیره از جمله موارد و مشکلاتی است که درخصوص بحث آسیب ها در کشور با آنها مواجه هستیم.

آموزش مهارت‌های زندگی، شاد بودن به صورت مستقیم و غیرمستقیم در ارتقای بهداشت روانی موثر است و سبب جلوگیری از مصرف مواد و روی آوردن به انواع مواد مخدر می‌شود.جلوگیری از افزایش مصرف کنندگان مواد مخدر سنتی و صنعتی نیازمند همکاری و همدلی دستگاه های اجرایی و نهادهای ذیربط است.همان‌گونه که انقلاب ایران اسلامی بعد از گذشت 36 سال توانسته در تمام عرصه ها به خوبی در دنیا بدرخشد، ان‌شاءالله با یاری خداوند متعال و همیاری همگان بتوانیم در کشور شاهد ریشه کنی مصرف مواد مخدر باشیم.نگرانی‌ دیگری که در کنار اعتیاد به مواد مخدر و محرک وجود دارد و باید درباره آن هم هشدار داده شود، رواج مصرف قلیان و سیگار در بین نوجوانان و جوانان است. این موضوع در جامعه ما هنوز به فرهنگ تبدیل نشده ولی با رشدی که در مصرف آنها می‌بینیم، جای نگرانی دارد چراکه دریچه‌ای است برای ورود آنها به مصرف مواد مخدر.