شیر مادر بهترین و کامل‌ترین غذا

مهمترین نشانه سلامت کودک، رشد و تکامل مطلوب است و دوران شیرخواری حساس‌ترین مرحله از مراحل رشد و تکامل کودک است. در چنین شرایطی شیر مادر تامین کننده نیازهای غذایی کودک و به طور همزمان تامین کننده مواد ایمنی بخش لازم برای کودک است.شیر مادر علاوه بر تامین تندرستی دوران شیرخواری و کودکی در دوران سالمندی تاثیر مثبت بر سلامت انسان دارد، کودکانی که از شیر مادر تغذیه شده‌اند در دوران سالمندی به مراتب کمتر از کودکان محروم از شیر مادر به بیماریهای قلبی و عروقی گرفتار می‌شوند. ترکیب شیر مادر از هنگام تولد تا پایان دوره شیرخواری به تناسب نیاز کودک تغییر می‌کند و همین مسئله باعث می‌شود که کودک از مطمئن‌ترین و مناسب‌ترین تغذیه بهره‌مند باشد، حتی ترکیب شیر مادر در هر مرتبه شیردهی نیز کمی تغییر می‌کند به طوری که در ابتدا شیر رقیق‌تر و در انتها غلیظ‌تر و دارای چربی بیشتر است. دادن آغوز یا شیر غلیظ روزهای اول پس از زایمان اهمیت زیادی در تامین سلامت کودک دارد و بهترین راه برای تخمین کفایت شیر مادر و مناسب بودن تغذیه شیر خوار استفاده از کارت پایش رشد است.
• مزایای شیر مادر برای کودک
1- غذای کامل برای نوزاد
• شیر مادر از تولد تا 6 ماهگی به تنهایی تمام نیازهای غذایی شیر خوار را تامین می‌نماید به طوری که دارای آب کافی است و نیاز به دادن آب یا آب قند در 6 ماه اول و قبل از شروع غذای کمکی حتی در مناطق بسیار گرم و خشک نیست و در این مناطق باید وعده‌های شیردهی را افزایش داد.
• به علت سهل‌الهضم و مغذی بودن، در دوران بیماری کودک بهترین غذاست و درضمن اشتهای کودک نسبت به آن تغییر نمی‌کند.
• دارای سدیم و پروتئین کافی است که به کلیه‌های نارس کودک صدمه‌ای وارد نمی‌کند.
• شیر مادر در سال دوم زندگی تا یک سوم انرژی و مواد مغذی کودک را تامین می‌کند پس بهتر است همراه با غذای خانواده استفاده شود.
• بدلیل وجود لاکتوفرین و اسیدیته بیشتر شیرمادر، جذب آهن آن بهتر صورت می‌گیرد.
• کلیسم شیر مادر به سبب متناسب بودن نسبت کلسیم و فسفر بهتر جذب می‌شود و کمبود کلسیم در این کودکان کمتر گزارش شده است.
2- تمیز و ایمن زاست
• شیر مادر تمیز، با درجه حرارت مناسب و عاری از آلودگی و در دسترس است.
• آغوز (کلستروم یا ماک) شیر روزهای اول، زرد رنگ، غلیظ، مغذی و حاوی مواد مفید و ارزنده به عنوان مهمترین منبع ایمن‌سازی برای کودک بر ضد بیماریهای عفونی است.
• سلولهای زنده و عوامل مختلف ضد میکروبی شیر مادر خصوصاً آغوز می‌توانند باکتریها، ویروسها و انگلها را از بین برده و احتمال ابتلای شیر خوار را به بسیاری از عفونت‌ها (گوارشی، تنفسی و گوش میانی) را کاهش می‌دهد.
3- محافظت در مقابل ایجاد آلرژی
• ابتلا به آسم، اگزما و انواع آلرژی در شیر خوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند کمتر است.
• یافته‌های چندین مطالعه نشان می‌دهد که شیر دادن به مدت 6 ماه و یا بیشتر احتمال بروز حساسیت تنفسی یا غذایی را کاهش می‌دهد و نوزادان نارسی که در خانواده‌ای با سابقه آلرژی به دنیا می‌آیند در صورت تغذیه با شیر مادر کمتر به اگزما مبتلا می‌شوند. همچنین تغذیه انحصاری با شیر مادر در 4 ماه اول احتمال ابتلا به آسم را تا سنین 6 سالگی کاهش می‌دهد.
4- محافظت در مقابل مشکلات گوارشی
• دل دردهای قولنجی،جمع شدن گاز و استفراغ و حساسیت نسبت به پروتئین در این شیر خواران کمتر است.
• اسهال در شیر خواران به مراتب کمتر و نیز به سبب نوع مدفوع، سوختگی ناحیه تناسلی و باسن کمتر است.
• توصیه می‌شود به کودکان نارس که قادر به مکیدن نمی‌باشند شیر مادر را دوشیده و با قطره چکان یا قاشق چایخوری و حتی لوله معده خورانده شود زیرا منجر به پیشگیری از بروز بسیاری از بیماریهای عفونی و مرگ ناشی از آن در نوزادان نارس می‌شود.
5- تقویت هوش نوزاد
کودکانی که به مدت 6 ماه یا بیشتر از شیر مادر تغذیه می‌کنند بهره هوشی بالاتری دارند.
6- جلوگیری از چاقی در سنین بالا
• احتمال افزایش کلسترول در بزرگسالی و احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی در شیر خوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به علت متابولیسم بهتر کلسترول کمتر است.
• با گذشت زمان، ترکیب شیر مادر متناسب با نیاز رشدی شیرخوار تغییر پیدا می‌کند چربی شیر مادر در شروع هر بار شیردهی کمتر است و سپس میزان آن به تدریج بیشتر می‌شود. این تغییرات کمک بزرگی به سیر نگه داشتن و وزن گیری شیرخوار می‌کند.
• به سبب وجود چربی بیشتر در شیر انتهای هر بار شیردهی، شیرخوار کاملاً سیر شده، پرخوری نمی‌کند و کمتر چاق می‌شود. بنابراین چاقی شیرخوارانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند زمینه‌ساز عوارض قلبی عروقی و دیابت در بزرگسالی است.
• مکیدن مکرر پستان مادر باعث ارضا غریزه مکیدن و احساس سیری همزمان در شیرخوار می‌شود.
7-رشد و تکامل نوزادان نارس و بیمار
تماس پوستی مادر و نوزاد در گرم نگه داشتن و بهبود رشد و تکامل نوزادان نارس و بیمار نقش حیاتی دارد. دفعات ابتلا به بیماری در کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند کمتر بوده و میزان بستری شدن در بیمارستان و جدایی از مادر نیز کمتر دیده شده است.
8- کاهش مشکلات دندانی
شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند کمتر دچار مشکلات دندانی ناشی از پستانک و تغذیه مصنوعی و پوسیدگی دندانها می‌شوند.
• مزایای شیر دادن برای مادر
1- کمک به کاهش وزن مادر
مادرانی که فرزندان خود را شیر می‌دهند زودتر وزن اضافی خود را از دست می‌دهند و اندامشان زودتر به حالت طبیعی قبل از بارداری بر می‌گردد.
2- کاهش استرس و خونریزی بعد از زایمان
• جمع شدن و برگشت رحم به اندازه طبیعی سریع انجام می‌گیرد. برگشت سریع رحم به حالت طبیعی و دیرتر شروع شدن عادت ماهیانه به دلیل تداوم شیردهی باعث جلوگیری از کم خونی مادر می‌شود.
• تغذیه انحصاری و مکرر با شیر مادر در شبانه روز، عادت ماهیانه مادر و امکان تخمک‌گذاری وی را به تعویق انداخته و احتمال حاملگی زودرس را کاهش می‌دهد.
3-کاهش خطر ابتلا به سرطان، پوکی استخوان، افسردگی‌ها و ...
• احتمال ابتلا به سرطان پستان و تخمدان، شکستگی لگن و پوکی استخوان، دیابت و بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) در زنانی که خود به فرزندانشان شیر می‌دهند کمتر است.
تماس مکرر کودک با بدن مادر در جریان شیردهی، موجب احساس آرامش مادر شده،سبب بهتر شدن وضع روحی و عاطفی مادر می‌شود. مادرانی که خود فرزندانشان را شیر می‌دهند از امنیت خاطر و شادابی بیشتری به دلیل ترشح هورمون مخصوص برخوردارند و کمتر افسرده می‌شوند.
• مزایای اقتصادی-اجتماعی شیر مادر
• تغذیه با شیر مادر به مراتب ارزانتر می‌باشد. به دلیل کمتر بیمار شدن نوزاد هزینه درمان نیز کمتر می‌باشد.
در بیمارستانهایی که از شیوه مراقبت هم اتاقی مادر و نوزاد استفاده می‌شود میزان بروز عفونت و همه‌گیر شدن آن در بین نوزادان به مراتب کمتر و در نتیجه هزینه بیمارستانها و نیروی انسانی نیز کاهش می‌یابد.
تغذیه شیرخوار با شیر مادر علاوه بر کمک به رشد و تکامل مناسب نسل آینده از خروج ارز به خارج از کشور جلوگیری و باعث توسعه اقتصادی می‌گردد. شیر مادر به حفاظت از محیط زیست نیز کمک می‌کند.
سلامت هر جامعه با بهبود وضع تغذیه، رشد کودکان، پیشگیری از بیماریهای عفونی، تنظیم خانواده و کنترل جمعیت ارتباط مستقیم دارد. تغذیه با شیر مادر به تنهایی همه این امکانات را با روشی اقتصادی و آسان میسر می‌سازد.