از امروز فشار خون را جدی بگیریم

روز ۷ آوریل برابر با ۱۸ فروردین ماه «روز جهانی بهداشت» نام گرفته است و همه ساله برنامه‌هایی در گرامیداشتت این روز در سراسر جهان برگزار می‌شود. از آنجایی که «سلامتی» در زندگی آحاد جامعه اهمیت بسزایی دارد و نیز با توجه به نقش تأثیرگذار انسان سالم در شکل‌دهی جامعه سالم، تعیین زمان بیشتر از یک روز برای گرامیداشتت برنامه‌های مرتبط با سلامت و تکریم فعالیت‌های دست‌اندرکاران عرصۀ بهداشت و درمان مورد توجه قرار گرفت. 

 

در این راستا اداره کل روابط عمومی وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، در سال ۱۳۸۱، پیشنهاد نام‌گذاری روزهای ۲۴- ۱۸ فروردین‌ماه را به عنوان «هفتۀ سلامت» را مطرح کرد و پس از تصویب این پیشنهاد در کمیسیون نام‌گذاری روزهای خاص شورای فرهنگ عمومی کشور، نهایتاً در سال ۱۳۸۲ با تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی هفته جهانی سلامت در تقویم رسمی کشور گنجانده شد. 

 

اما شعار هفته جهانی سلامت سال جاری، «فشارخون را جدی بگیریم!» نام‌گذاری شده است. بر اساس اعلام وزارت بهداشت جهانی، از هر ۱۰۰ نفر بزرگ سال در کشورمان ۲۰ نفر به فشار خون بالا مبتلا هستند که از این ۲۰ نفر فقط ۱۰ نفر از فشار خون بالای خود اطلاع دارند و از این ۱۰ نفر نیز فقط ۵ نفر آنان درمان می‌شود، یعنی ۷۵ درصد فشار خون بالا درمان نمی‌شود و این مسئله در تمام دنیا وجود دارد و منحصر به ایران نیست به خصوص در کشورهای پیشرفته که فشار خون بالای درمان نشده یک امر شناخته شده به حساب می‌آید.

 

با توجه به اهمیت این موضوع، مشکلات ناشی از فشار خون و توجه ضرورت ترویج و آگاه سازی مردم در زمینه این بیماری، محوریت فعالیت‌ها و برنامه های این هفته در کشورمان بر مسئله فشارخون متمرکز شده است.

 

فشار خون چیست؟ 

در سیستم بدن انسان، سرخرگ ها خون را از قلب به دیگر نقاط بدن می‌رسانند. برای آنکه خون بتواند در این عروق به جریان در آید، نیاز به فشار مناسبی دارد. این فشار جریان خون در سرخرگ های بدن یعنی فشاری که در هر انقباض عضله قلب در اثر برخورد خون به دیواره سرخرگ وارد می‌شود، فشار خون نام دارد. 

 

هنگامی که سرخرگ های بزرگ، قابلیت ارتجاع و استحکام طبیعی خود را از دست بدهند و عروق کوچک، نیز باریک‌تر شوند، فشار خون بالا می‌رود. قلب همانند یک پمپ با انقباض و استراحت خود، خون را به داخل عروق می‌فرستد. در زمان‌های مختلف مراحل این پمپاژ، فشار خون در سرخرگ ها تغییر می‌کند. 

 

بالاترین میزان فشار خون، «فشار سیستولیک» است که همان فشاری است که به هنگام انقباض ماهیچه قلب موجب می‌شود تا خون از قلب به سایر نقاط بدن برسد و کمترین میزان فشار خون، «فشار دیاستولیک» است که فشار بین ضربان های قلب محسوب می‌شود و مربوط به زمانی است که قلب در حالت استراحت است. 

فشار خون بر حسب میلی‌متر جیوه اندازه گیری می‌شود. معمولاً یک فشار خون متعادل زیر mmhg ۸۵/۱۴۰ است. 

 

عوامل ابتلا به فشار خون

از مهم‌ترین عوامل ابتلا به فشار خون می‌توان به رژیم‌های رژیم‌ غذایی‌ حاوی‌ نمک‌ یا چربی‌ اشباع‌ شده‌ زیاد و عدم مصرف میوه و سبزی، چاقی و اضافه وزن، سیگار کشیدن، مصرف الکل، کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی و استرس اشاره کرد.

علاوه بر این‌ها عوامل‌ ژنتیکی‌ نیز در بروز فشار خون نقش دارد. اگر یکی از والدین و یا هر دو دچار فشار خون بالا باشند، خطر ابتلای فرد به فشار خون بیشتر است. 

سابقه‌ خانوادگی‌ فشار خون‌ بالا، سکته‌ مغزی، حمله‌ قلبی‌ یا نارسایی کلیه، مصرف‌ قرص‌های‌ ضد حاملگی، استروییدها و بعضی‌ از انواع‌ داروهای‌ مهارکننده‌ اشتها یا دکونژستانت‌ها از دیگر عوامل تأثیرگذار در بروز فشار خون می‌باشد.

 

علائم فشار خون

فشار خون بالا عبارت‌ است‌ از افزایش‌ فشار وارده‌ از جریان‌ خون به‌ دیواره‌ رگ‌های‌ خونی. فشار خون‌ بالا گاهی‌ «کشنده‌ بی‌سر و صدا» نامیده‌ می‌شود زیرا تا مراحل‌ انتهایی‌ اکثراً هیچ‌ علامتی‌ ندارد.  

بسیاری از افراد که دچار فشار خون بالا هستند، احساس بیماری ندارند و حال عمومی آنان خوب است. ۱۵% افراد سن بالا دارای فشار خون هستند و خودشان خبر ندارند. در مواردی که فشار خون خیلی بالا می‌رود، سردرد و گاهی اوقات نیز تنگی نفس و خونریزی از بینی رخ می‌دهد. با این وجود تنها راه تشخیص فشار خون بالا، اندازه گیری میزان آن است. اما به طور کلی علایم‌ سردرد و سرگیجه، خواب‌آلودگی، گیجی، کرختی‌ و مور مور شدن‌ در دست‌ها و پاها، سرفه‌ خونی؛ خونریزی‌ از بینی‌ و تنگی‌ نفس‌ شدید مربوط‌ به‌ بالا رفتن‌ فشار خون‌ به طور بحرانی‌ هستند.

 

راهکارهایی برای پیشگیری از فشار خون

هر چند فشار خون بالا مشکلات زیادی را برای بیمار به وجود می‌آورد اما این بیماری قابل پیشگیری است و می‌توان با اتخاذ یک روش صحیح برای زندگی، از پیامدهای این بیماری در امان ماند.

 

برای این کار بهتر است: 

وزنتان را کنترل کنید. اگر اضافه ‌وزن دارید، رژیم بگیرید. کم کردن حتی یک کیلوگرم از وزنتان هم مفید است. 

 

مرتب ورزش کنید. ۳۰ دقیقه ورزش در هر روز بهترین راه مبارزه با پرفشاری خون است. 

 

مصرف روزانه نمک را کم کنید حدود ۱ قاشق چای‌خوری. البته سدیم علاوه بر نمک در بسیاری از غذاهای بسته‌بندی ‌شده، نوشابه‌های گازدار، جوش شیرین و بعضی شربت معده‌ها وجود دارد. برای اطلاع یافتن از مقدار سدیم بکار رفته در مواد غذایی برچسب آن‌ها را قبل از مصرف به ‌دقت مطالعه کنید. 

 

از رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات فراوان، لبنیات کم‌چرب و غذاهای حاوی پتاسیم نظیر دانه‌های سبوس‌دار و خشکبار استفاده کنید. به ‌نظر می‌رسد پتاسیم از پرفشاری خون جلوگیری می‌کند. مصرف ۳۵۰۰ میلی‌گرم پتاسیم در روز توصیه می‌شود. 

 

از مصرف مشروبات الکلی بپرهیزید. 

 

در نظر داشته باشید که فشار خون را در برنامه تست‌های ۶ ماهه خود قرار دهید. 

 

اگر سابقه‌ خانوادگی‌ فشار خون‌ بالا وجود داشته‌ باشد، فشار خون‌ باید مرتباً کنترل‌ شود. 

اگر باردار هستید، مرتب برای معاینه پیش از زایمان به مراکز درمانی مراجعه کنید تا مراقب بهداشت بتواند به پرفشاری احتمالی خون پی ببرد و به ‌موقع کنترل کند. 

 

اگر از قرص‌های ضد بارداری حاوی استروژن استفاده می‌کنید یا تحت هورمون ‌درمانی هستید، فشار خونتان را مرتب کنترل کنید. 

 

اگر فشار خون‌ بالا زود تشخیص‌ داده‌ شود، تغییر رژیم‌ غذایی، ورزش، کنترل‌ استرس، ترک‌ دخانیات، ننوشیدن‌ الکل، دارو معمولاً باعث‌ پیشگیری‌ از بروز عوارض‌ می‌شود. 

 

سلامتی زیباترین هدیه خدا به انسان است. قدر این نعمت الهی را بدانیم، با رعایت اصول صحیح زندگی، میانه روی در خوردن و آشامیدن و بالاتر از همه شکر گزاری به درگاه الهی، زندگی توآم با سلامت را تجربه نماییم.