مشکلات و عوارض ناشی از کار با رایانه

استفاده از رایانه در زمان ما به یکی از رایج‌ترین کارها تبدیل شده است. امروزه رایانه نه تنها در خانه‌ها بلکه در محیط‌های کاری نیز گسترش بی‌رویه‌ای پیدا کرده‌ است و کمتر اداره و سازمانی را مشاهده می‌کنیم که در آن از رایانه خبری نباشد. این پدیده جدید اگرچه فواید بی‌شماری به ما انسان‌ها هدیه کرده است اما مشکلاتی برای کاربران به همراه می‌آورد. کارشناسان بهداشت حرفه‌ای و ارگونومی معتقدند کار با رایانه عوارضی به همراه دارد. از جمله مهم‌ترین آنها، ایجاد مشکلات بینایی برای کاربر، عوارض مفصلی و عضلانی، مشکلات زایمانی در دوران بارداری،‌ عوارض پوستی، استرس و تنفس گازهای مضر متصاعد شده از رایانه که به آن‌ها اشاره خواهد شد.
۱ - مشکلات بینایی:
مشکلات بینایی یکی از شایعترین مشکلاتی است که در اثر کار زیاد با رایانه ایجاد می‌شود؛ مانند درد، ‌سرخی، سوزش و آبریزش از چشم، دوبینی، احساس تاری دید که به کاهش قدرت بینایی، خستگی و درد چشم و سردرد منجر می‌شود. چشم‌های انسان عادت دارند تا بسیار راحت بر روی اشیای دور و نزدیک متمرکز شوند؛ به همین دلیل احتمال خستگی ماهیچه چشمی که بر روی کاغذ و صفحه مانیتور متمرکز شده وجود دارد. همچنین ماهیچه‌های دیگر چشم، از تغییرات نور یا درخشندگی یا از تغییر مسیر دید بین صفحه مانیتور و نوشته‌های در حال تایپ خسته می‌شوند و به دلیل جابجایی زیاد کلمات، ‌چشم قدرت تطابق خود را به مرور از دست می دهد . افرادی که دارای اختلالات انکساری اصلاح نشده هستند بیشتر در معرض خطر هستند .
۲ - عوارض مفصلی و عضلانی:
یکی دیگر از شایع‌ترین عوارض کار با رایانه، دردهای عضلانی و درد مچ دست و بازوهاست. درد گردن و کمر در درازمدت، خمیدگی پشت، از عوارض دیگر کار زیاد و طولانی با رایانه است.
معمولاً کاربران رایانه، ساعدها، دست‌ها، بازوان، پشت و گردن خود را در یک حالت ثابت قرار می‌دهند و این عمل باعث وارد شدن فشار زیاد، در زمان طولانی، بر روی ماهیچه‌ها و تاندون‌های فرد می‌شود و در نهایت می‌تواند به مشکلات عضلانی و مفصلی نیز منجر شود. در این رابطه، فاکتورهای ارگونومیکی نظیر بارکاری، حرکت تکراری، طرز نشستن، زاویه دید، وضعیت میز و صندلی، ارتفاع صفحه کلید و مانیتور، وضعیت نوری، سرعت تایپ، عدم آرامش روانی و ... می‌تواند از فاکتورهای عمده خطر باشد.
۳- مشکلات زایمانی و بارداری :
برخی پژوهشگران، بر این باورند که زایمان‌ها و بارداری‌های غیرعادی و تولد نارس و ناقص، با استفاده از صفحه نمایش رایانه و وجود تشعشعات آن مربوط است.
۴- مشکلات پوستی:
ولتاژ زیاد لامپ تصویر باعث تولید میدان الکترواستاتیک و بارهای الکتریکی مثبت در سطح خارجی صفحه نمایش می‌شود. در میدان بین بارهای مثبت و صورت اپراتور، گرد و خاک و ذرات در تمامی جهات حرکت می‌کنند . اگر چه میزان گرد و خاک و ذرات بسته به نوع تهویه اتاق، ‌کفپوش و عوامل دیگر تغییر می‌کند، ولی همیشه وجود دارند. جریان بارهای مثبت حاصل در این میدان،‌ ممکن است در کسانی که حساسیت پوستی دارند باعث خشک شدن پوست دست و صورت و ترک خوردن آن شود .
همچنین بررسی‌هایی صورت گرفته، نشان می‌دهد، افرادی که از حساسیت‌های پوستی شکایت دارند و هنگام کار بیشتر تحت فشارهای فکری و عصبی قرار می گیرند، این فشارها و استرس‌ها می‌تواند باعث تغییرات هورمونی همچنین ضایعات پوستی شود.
5- استرس و مشکلات عصبی- روانی:
کار با کامپیوتر افسردگی‌زا نیست بلکه حجم زیاد کار است که در ایجاد استرس روانی نقش دارد.
6- تنفس گازهای مضر:
بدنه رایانه و نمایشگرها بر اثر گرم شدن، بوی مخصوصی از خود متصاعد می‌کنند. از جمله این بوها گاز دیوکسین است که توسط بدنه رایانه (بر اثر حرارت) و صفحه نمایشگر تولید می‌شود. این مواد به عنوان مواد ضدحریق در بدنه نمایشگر و بردهای رایانه به کار می‌روند. همچنین گاز ازن به هنگام کار چاپگر لیزری تولید می‌شود که به بافت مخاطی بینی ، چشم و گلو آسیب می‌رساند . بنابراین ، رعایت استاندارد های مربوط در این خصوص توسط وارد کنندگان یا تولید کنندگان رایانه ضروری است.
* راه‌های پیشگیری از عوارض و بیماری‌های ناشی از کار با رایانه
باید اذعان داشت که کار با رایانه کسی را بیمار نکرده و عوارضی را به وجود نمی‌آورد، بلکه رفتارهای غلط و ناصحیح و غیراصولی، درجه تأثیرپذیری منفی را در کار با رایانه بالا برده و شخص را دچار عوارض مختلف می‌کند رعایت اصول بهداشت کار، شرط درست و صحیح کار کردن با رایانه است که در زیر به برخی از این اصول اشاره می‌شود :
• کارکنانی که با رایانه کار می‌کنند، در زمان استخدام و شروع به کار و سپس به طور سالیانه (در قالب معاینات دوره‌ای) باید توسط متخصصان چشم یا بینایی سنجی مورد معاینه و آزمایشات لازم قرار گیرند و به توصیه‌های پزشک، توجه جدی کنند . در معاینات قبل از استخدام و دوره‌ای، به عوارض و بیماریهای مفصلی و عضلانی توجه شود و کارکنانی که به دردهای مفصلی، کمردرد، شانه و ...مبتلا شده‌اند به سرعت به پزشک طب کار یا سایر متخصصان مراجعه کنند.
• در دوران بارداری،‌ زنان از کار با رایانه معاف شوند.
• محدودیت کار با رایانه در نظر گرفته شود و توأم با استراحت‌های کوتاه مدت در بین کار باشد. توصیه می‌شود برای هر یک ساعت کار مداوم ،‌۱۵ دقیقه استراحت در نظر گرفته شود. در هنگام استراحت بین کار بایستید، قدم بزنید و فکر خود را به موضوعات دیگر متمرکز کنید. ماهیچه‌های خود را شل و سپس آنها را بکشید و وضعیت آنها را تغییر دهید. نرمش در هنگام استراحت و بین کار سودمند است. (برای رفع خستگی می توان از حرکات کششی استفاده نمود) .
• برای کاهش خستگی چشم باید هر چند مدت یک بار به نقطه‌ای در فواصل دور نگاه کنید. از آنجا که هر منبع نور نظیر کامپیوتر، خورشید و تلویزیون دارای دو اشعه ماورای بنفش و مادون قرمز است، بستن 3 دقیقه چشم پس از نیم ساعت کار با کامپیوتر سبب قطع شدن برخورد اشعه‌های مذکور با چشم، کم شدن تاثیر مضر این اشعه‌ها بر روی چشم و استراحت چشم می‌شود. نشستن طولانی مدت پشت کامپیوتر باعث خستگی چشم می‌شود که این موجب صدمه زدن به چشم شده و تاثیرات کوتاه مدت خستگی چشم غیر قابل انکار است و درد چشم، آبریزش، سوزش از علائم این خستگی است.
• در هنگام کار با رایانه اگر بدن کشیده باشد و سر بالا نگاه داشته شود و شانه‌ها آویزان باشد بالا تنه در راحت‌ترین حالت قرار خواهد گرفت، چرا که بد نشستن انجام کار را سخت‌تر کرده و منجر به خستگی ماهیچه‌ها خواهد شد.
• روشنایی محل کار باید مخلوطی از نورسفید و زرد بوده ( ترجیحاً از لامپ مهتابی استفاده شود ) و شدت آن درحدود ۳۰۰ لوکس باشد.
• میز کار طوری قرار گیرد که روشنایی لامپ‌های سقف در طرفین قرار گیرد و از قرار دادن میز در محلی که نور لامپ مستقیماً در برابر کاربر باشد خودداری شود. در استفاده از روشنایی طبیعی نیز نباید صفحه مانیتور در برابر پنجره قرار گیرد.
• برای به حداقل رساندن فشار بر روی گردن و کمر، استفاده از گیره‌های اوراق یا کاغذ گیر لازم است.
• بهتر است با باز کردن درب و پنجره ها و یا تعبیه دستگاه تهویه، هوای اتاق به طور مرتب تعویض شود.
• صندلی و میز مورد استفاده در حفظ سلامت و فرم عضلات و اسکلت بدن نقش بسیار مهمی دارند، بنابراین، باید اصول ارگونومیک در انتخاب آنها رعایت شود.
همچنین سطح صفحه کلید، باید هم ارتفاع با دسته صندلی و آرنج باشد و مچ‌ها به طور عادی روی صفحه کلیدها قرار گیرد، به طوری که هنگام کار، ساعدها تقریباً موازی با افق قرار گرفته و زاویه بین مچ دست و ساعد ، ۵ تا ۱۰ درجه باشد. موقعیت ماوس در همان ارتفاع و فاصله نسبت به صفحه کلید است.
• صفحه مانیتور نیز باید طوری تنظیم شود که بالاترین سطح آن در امتداد دید چشم‌ها قرار گیرد. فاصله مناسب بین چشم و صفحه نمایش ۶۰-۵۰سانتی متر است و بهترین رنگ برای صفحه مانیتور سبز تیره رنگ کهربایی است.