کسانی که نباید نان بخورند!

بیماری سلیاک را یک بیماری خود ایمن خواند و افزود: این بیماری به دنبال فرآوری نادرست پروتئین گلوتن موجود در گندم و جو اتفاق می‎‎افتد به طوری که بدن انسان آن را به عنوان یک عامل بیگانه شناسایی می‎‎کند و با تولید آنتی بادی یا پادزهر، نسبت به آن واکنش ایمنی نشان می‌دهد که این واکنش ایمنی منجر به یکسری عوارض می‌شود که اصلی‌ترین آن عوارض گوارشی است.

مهمترین عارضه گوارشی این بیماری نیز "آتروفی" یا "صاف شدن پرزهای روده باریک" است که می‌تواند در طول سالیان متمادی منجر به "زخم روده باریک" یا حتی عارضه "سرطان روده باریک" شود.با وجود آنکه این بیماری به عنوان یک بیماری گوارشی که روده باریک را درگیر می‎‎‎‎کند، شناخته می‎‎شود ولی امروزه سلیاک را در فرم‌های غیرتیپیک نیز می‎‎توان مشاهده کرد.علائم اصلی و معمول این بیماری شامل دل‌درد و اسهال بوده و غالبا  در بین کودکان شایع میباشد البته این بیماری در موارد غیرتیپیک و غیرگوارشی، علائمی مانند کم‌خونی، پوکی استخوان و کمبود کلسیم، اختلال رشد در کودکان، بیماری‌های تیروئیدی و گاهی دیابت و بعضا تشنج را به همراه دارد.

بیماری سلیاک حتی می‎‎تواند در مواردی منجر به ناباروری در زنان نیز شود، لذا هنگام بروز علائم مذکور باید امکان ابتلا به سلیاک را نیز مورد توجه قرار داد.در صورت قطعی بودن ابتلای فرد به سلیاک، پزشک برای وی رژیم غذایی فاقد گلوتن که در غلاتی مانند گندم و جو وجود دارد و استفاده از برنج، سیب زمینی و ذرت را در وعده‎‎های غذایی بیمار توصیه و تجویز می‎‎کند.بیماران علاوه بر این از آموزش‌های لازم در مورد مصرف مواد غذایی و پرهیز از خوردن برخی خوارکی‎‎ها را خواهند دید و باید تا آخر عمر این رژیم را رعایت کنند چرا که در غیر این صورت دچار عوارضی مانند سوءتغذیه، لاغری بیش ازحد، زخم‌های روده‌ای مزمن و مقاوم به درمان و سرطان‌های دستگاه گوارش خواهد شد.

آرد گندم به عنوان یک نگهدارنده اصلی در بسیاری از کنسروها و موادغذایی استفاده می‌شود،البته این بیماران نه تنها باید از گندم و جو پرهیز کنند، بلکه لیست بلندبالایی از بسیاری از مواد غذایی دیگر مانند سوسیس و کالباس و حتی برخی از انواع لبنیات، کنسرو رب‌گوجه و برخی مواد آرایشی که درجاتی از آرد گندم در آنها استفاده شده است را نیز نباید مصرف کنند.البته با حذف غلات، گندم و جو، بیمار از یک سری ویتامین‌ها و مواد غذایی مورد نیاز بدن محروم خواهد ‌شد که پزشک برای جبران آنها، قرص‌های مولتی‌ ویتامین حاوی ویتامین‌های گروه B به همراه کلسیم و قرص آهن را تجویز می‎‎کند.

ریشه این بیماری به ژنتیک بازمی‌گردد،به همین دلیل نیز به اقوام درجه اول مبتلایان به بیماری سلیاک توصیه می‎‎شود حتما تست غربالگری سلیاک (آزمایش خون) را انجام دهند. البته علاوه بر عوامل ژنتیکی که علت اصلی بیماری سلیاک است، عوامل محیطی نیز در بروز این بیماری بی‌تاثیر نیست؛ به عنوان نمونه ثابت شده که اگر مصرف زودهنگام غلات به ویژه گندم در دوران شیرخوارگی یعنی قبل از چهار ماهگی یا بعد از هفت ماهگی نوزاد نیز می‎‎تواند ریسک ابتلا به سلیاک را افزایش دهد؛ چرا که این امکان وجود دارد که سیستم ایمنی نوزاد مولکول پروتئین گندم را به خوبی نشناخته و بر ضد آن واکنش نشان دهد، لذا بهترین زمان برای شروع تغذیه با غلات در دوران شیرخوارگی نوزادی، چهار تا هفت ماهگی است.

اصل و اساس این بیماری منجر به سوء جذب مواد غذایی می‌شود که در این صورت چربی‌ها، آهن، کلسیم و ویتامین‌ها جذب بدن نمی‎‎شود و در نتیجه فرد دچار سوء تغذیه و اختلال عملکرد در اکثر ارگان‎‎های بدن می‎‎شود.بیماری که رژیم فاقد گلوتن را رعایت می‌کند، نه تنها از نظر جسمانی بلکه از نظر فعالیت‌های اجتماعی مانند ازدواج، فرزندآوری و سایر کارهای روزمره با افراد عادی هیچ تفاوتی ندارد.این بیماری به نوعی مشابه دیابت می باشدبا این تفاوت که در دیابت، گلوکز و در سلیاک، گلوتن عامل بیماری هستند و در هر دو مورد نیز نمی‎‎توان بیمار را با یکی دو نسخه یا در طول یک‌ماه، یکسال یا دو سال و غیره درمان کرد و تنها راه علاج، کنترل بیماری با پرهیز در مصرف مواد غذایی عامل بیماری است.

در برخی کشورهای اروپایی مانند انگلستان برخی فروشگاه‌ها در قفسه‌‎‎هایی، محصولات فاقد گلوتن مانند کیک، نان، بیسکویت، شیرینی و از این قبیل مواد غذایی را عرضه می‎‎کنند.البته خریداری و مصرف این گونه محصولات را به بیماران‌مان توصیه نمی‌کنیم، بلکه به آنها توضیح می‌دهیم که چگونه با یک آسیاب خانگی که هیچ گندم یا جویی با آن آرد نشده، ذرت یا برنج را آرد کنند و با آن نان درست کنند؛ چرا که این بیماری قرار است که تمام عمر با آنها همراه باشد و نباید بیماران را حتی از نظر اقتصادی تحت فشار قرار دهد.

در واقع بیماران سلیاکی زیادی هستند که تا آخر عمر با بیماری و عوارض آن دست و پنجه نرم می‎‎کنند و بدون تشخیص با عارضه کم‌خونی مثل زخم یا سرطان روده نیز از دنیا می‎‎روند. ایجاد انجمنی خاص بیماران سلیاک برای کمک به آنها در زمینه‎‎های آموزش و تهیه موادغذایی فاقد گلوتن می‎‎تواند مفید واقع شود، در این رابطه برای همکاری اعلام آمادگی کرد.سلیاک در بین اکثر مردم یک بیماری ناآشناست به نحوی که از آن به عنوان حساسیت فرد به گندم مطرح می‎‎شود، عوام انتظار احساس خارش یا سرفه کردن در اثر مصرف گندم را در ذهن می‎‎پندارند و شاید حدود پنج سال از تشخیص و کار در مورد این بیماری در یزد می‎‎گذرد. البته این بیماری به لحاظ جمعیت درگیر با آن همانند بیماری‎‎هایی مانند دیابت یا قلبی و عروقی در اولویت دانشگاه علوم پزشکی نیست و راه‎‎اندازی این مراکز مستلزم صرف وقت، انرژی و تشویق خواهد بود.