چرا معتاد می شویم؟

کشورمان ایران ، که دارای ویژگی  های منحصر به فردی می باشد . از یک طرف به دلیل بافت جمعیتی بسیار  جوان که نزدیک به 45% جمعیت آنرا جوانان زیر 20 سال تشکیل می دهند ( در مقایسه با جمعیت زیر 20 سال جهان که قریب به 36% می باشد)  و از طرف دیگر تحولات اجتماعی سریع در سطح جامعه ، بروز انقلاب ، جنگ تحمیلی ، هجوم فرهنگی و علل و عوامل دیگر متاسفانه بطور روز افزون دچار افزایش آسیب های اجتماعی شده است

آسیب های اجتماعی مختلفی همچون بیکاری ، اعتیاد ، طلاق ، همسر آزاری ، کودک آزاری ، خودکشی و دهها عامل دیگر در این روزها ، جوامع مختلف بشری را در بر گرفته است .

 یک عامل افزایش جمعیت ، جوان بودن نسل کنونی و طبعا بیکاری در جامعه می باشد . بیکاری باعث  سرقت ، اعتیاد به مواد مخدر ، اختلافات خانوادگی ، بیماری های روانی ناشی از بیکاری و مسائل اجتماعی دیگرمی شود . مهاجرت به شهرهای بزرگ  نیز بر این معضلات افزوده است .

در ایران تجزیه و تحلیل فراوانی بروز سالانه سوء مصرف مواد نشان می دهد که اگر چه بروز مصرف مواد در سالهای متوالی از نوسانهایی برخوردار است . لیکن در طی 30 سال گذشته روند کلی آن رو به افزایش بوده است . بیشترین میزان افزایش سالهای 52 تا56 با میزان 166 درصد رشد بوده است . پس از آن تا سال 66 به تدریج از شدت آن کاسته شده است و سپس مجددا در دوره زمانی 76 تا 71 به میزان رشد 59 درصد رسیده است . در 20 سال گذشته از سال 57 تا 77 به طور متوسط میزان رشد بروز سوء مصرف مواد سالانه 8 درصد بوده است و یا به عبارت دیگر تقریبا هر 12 سال دو برابر شده است . با مقایسه این نرخ رشد جمعیت که در طی 20 سال گذشته 2.63 درصد بوده است .

ملاحظه می شود که میزان رشد بروز سوء مصرف مواد بیش از 3 برابر نرخ رشد جمعیت بوده است . همچنین میزان رشد مصرف تزریقی مواد در 10 سال گذشته 33 درصد به طور متوسط بوده است .

 آمار درستی در مورد تعداد مبتلایان به اعتیاد نداریم ، در حالی که اعتیاد از طرف صاحبنظران به عنوان دومین اولویت آسیبهای اجتماعی کشورشناخته شده است و این نکته ضرورت پرداختن به موضوع را بیش از پیش نمایان می کند .

با این حال این در صورتی  است که ما در ایران ، آمار درستی در مورد تعداد مبتلایان به اعتیاد نداریم ، در حالی که اعتیاد از طرف صاحبنظران به عنوان دومین اولویت آسیبهای اجتماعی کشورشناخته شده است و این نکته ضرورت پرداختن به موضوع را بیش از پیش نمایان می کند .

شیوع اعتیاد در ایران بستگی به 2 عامل دارد : 1- عوامل بیرونی یعنی عوامل اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی 2- عوامل درونی که شامل عوامل فردی ، بیولوژیکی ، شخصیتی و روانی می باشد . 

یکی از عوامل مهم اجتماعی این است که میزان مصرف مواد مخدر و الکل یا اعتیاد به آنها با وضعیت اشتغال افراد نیز ارتباط  دارد . چناچه پژوهش ها نشان می دهد با افزایش مشاغل علمی – تخصصی در سطح محلات شهری ، از میزان اعتیاد کاسته می شود و با افزایش مشاغل ابتدایی ، بر میزان آن افزوده می گردد .

اغلب مصرف مواد مخدر در بین آن دسته از نوجوانان و جوانان طبقات کم درآمد مشاهده می گردد که نتوانسته اند خرده فرهنگ جرم و جنایت را بپذیرند . گذراندن اوقات فراغت با دوستان سیگاری یا معتاد ، وجود فرد معتاد یا سیگاری در خانواده ، در دسترس بودن مواد مخدر در محل تحصیل و وضعیت تحصیلی پائین در افزایش سوء مصرف مواد موثر است .

ریسک اقدام به خودکشی در وابستگان به مواد مخدر افیونی بالاتر از افراد عادی  جامعه است و این ریسک به شدت و درجه افسردگی آنان وابسته است و نوع ماده مخدر و طول مدت اعتیاد تاثیری در این ریسک  ندارد .

فرایند های اجتماعی شدن درون خانواده ، سرمشق گیری و تقلید از رفتار والدین ، تقویت اجتماعی ، درون سازی ارزشها و رفتارهای خانواده ، شیوه های کنترل اجتماعی و انضباطی والدین بر آمادگی فرزندان و شیوع مواد موثر است . مثلا تحقیقات نشان داده است که در نوجوانان خانواده های معتاد نسبت به خانواده های عادی،میزان بیشتری از رفتارهای قانون شکنانه مشاهده می شود .

همچنین افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی ضد اجتماعی بیشتر در معرض سوء مصرف مواد و اعتیاد می باشند ، زیرا این افراد نیاز بالایی به سطح برانگیختگی و محرک دارند .