اعتیاد ، عوامل و راهکار

کـلام نخـست :کاهش آسیب های ناشی از سوء مصرف مواد مخدر در شرایطی که افراد توانایی یا علاقه لازم برای ترک را ندارند ، ضروری است . در سالهای اخیر ، برنامه های متمرکز توأم با کاهش آسیب های ناشی از سوء مصرف مواد در جهان رو به گسترش بوده و پیش بینی می شود در آینده نزدیک ، جهت گیری اصلی در دنیای سیاستگزاری های کلان در خصوص سوء مصرف مواد را با خود اختصاص می دهد .در دنیای امروز ، میلیاردها دلار برای جلوگیری از تولید ، ورود و توزیع مواد مخدر هزینه می شود که در بهترین شرایط نیز تأثیری محدود داشته است . عدم موفقیت اقدامات کاهش عرضه در محدود نمودن دسترسی به مواد نیز لزوم طراحی و اجرای برنامه های متنوع کاهش تقاضا را نشان داده است . جامعه بشری پذیرفته است که مشکل مواد و اعتیاد قابل ریشه کنی نیست و تا انسان هست مصرف مواد ادامه خواهد یافت .صاحب نظران معتقدند برای کاهش آسیب « برنامه ای لازم است که در جهت کاهش عواقب منفی بهداشتی ، اجتماعی و اقتصادی مصرف مواد ، طرح ریزی شده باشد ، هر چند که فرد مصرف کننده به مصرف مواد خود ادامه داد . » مهم ترین اهکار کاهش آسیب که از سوی کارشناسان مطرح و تأکید شده « آموزش » می باشد . در واقع نباید از هیچ کدام از شیوه های دیگر کاهش آسیب بدون آموزش استفاده کرد .آموزش شیوه ای نوین و موفق است که امکان تغییر رفتارهای آگاهانه را از رفتار مخاطره آمیز به سمت رفتارهای کم خطر تر فراهم می آورد . آموزش همچنین با فراهم کردن ارتباط معتادان با خدمات و تسهیلات بهداشتی و آموزش ، زمینه آشنایی و دسترسی با خدمات درمانی و ترک کامل را فراهم می سازد .امیدواریم در تدوین و تنظیم برنامه های ملی مبارزه با مواد مخدر و کاهش اعتیاد کشور با بهره جویی از تجربیات علمی و عملی سایر کشورها اصولی ترین شیوه ها را انتخاب کرده ، به کنترل بزرگترین معضل اجتماعی کشور پرداخته ، در این راه به توفیقات اساسی و قابل توحهی دست یابیم و بدین ترتیب ، بزرگداشت روزجهانی مبارزه با مواد مخدر را عملی ساخته و گرامی بداریم .

مواد مخدر و فروپاشی جامعه:

انسان از چه زمانی مواد مخدر را شناخته است این سؤال پاسخ دقیقی ندارد ولی مطالعاتی که بر روی آثار مختلف باقی مانده از پیشینیان صورت گرفته نشان می دهد انسان از دیرباز به خصوصیات چنین موادی آشنا بوده است به نظر می رسد این آشنایی مانند اکثر کشفیات به صورت اتفاقی بوده باشد در نوشته های باستانی به خواص این مواد اشاره شده است . درنقاشی هایی بر روی سنگ ، طرح هایی از گل بوته خشخاش و شقایق وجود دارد . قدیمی ترین این آثار مربوط به 4000 سال پیش و در نواحی روم و مصر باستان است . بابلیان ، سومریان و آشوریان خواص مواد مخدر را می شناخته اند . سابقه مصرف مواد مخدر برای اولین بار در زمینه استفاده های طبی و به عنوان دارو استفاده برای تکسین درد از طریق خوردن یا مالیدن بر روی عضو بوده است . افلاطون در این جهت مطالعاتی داشته و خود راساً خواص شیره گرز خشخاش را آزمایش کرده و جهت مداوای بیماران مورد استفاده قرار داده است .بنابراین کاربرد اصلی و اولیه شیره خشخاش که قدیمی ترین مواد مخدر است جهت مصارف پزشکی بوده ولی در موارد بسیاری از سوی افراد سرشناس به شکل تفننی هم مصرف می گردید . سران مغول از عصاره خشخاش استفاده می کردند . کشور هندوستان بعد از مصر قدیمی ترین سرزمینی است که در آن مواد مخدر رایج بود . به همین جهت است که گفته می شود در حمله مغول ، افیون بوسیله سربازان مفولی به ایران وارد شد . برخی هم آن را تحفه نادرشاه می دانند که پس از فتح هندوستان به ایران آورده شد ولی چنین نیست چون سال قبل محمدبن زکریای رازی در قرن سوم و ابوعلی سینا در قرن چهارم و پنجم مطالعاتی در خواص تریاک داشته اند و در طب قدیم ایران استفاده از عصاره تریاک متداول بوده است البته استفاده در جهت تفریح به صورت امروزی متداول نبوده و مورد مزمت بوده است . عصر صفوی را می توان عصر ِآغاز مصرف مواد مخدر به صورت گسترده دانست رواج تریاک در این عصر به حدی بود که شربت تریاک در عطاری ها به فروش می رسید . اوج مصرف مواد مخدر بعد از عصر صفویه به عصر قاجار می رسد مصرف تریاک به صورت امروزی از زمان قاجاریه با حمایت استعمارگران شکل گرفته است و در واقع شکل سیاسی مواد مخدر از این زمان آغاز می گردد . توصیه پزشکان در رواج شایعات مربوط به خواص بی شمار تریاک در زمینه های مختلف باعث رواج بیشتر مصرف و آغاز کشت وسیع خشخاش در نواحی مختلف کشور گردید .

بررسی عوامل خطر اعتیاد :

اعتیاد در لغت به معنای خود را به عادتی نکوهیده وقف کردن است و به عبارتی وابستگی به مواد شامل همه ترکیباتی که باعث تغییر کارکرد مغز به صورت هیجان افسردگی ، رفتار نابهنجار و عصبانیت یا اختلال در قضاوت و شعور می شود .اعتیاد یک حالت روانی و گاهی جسمی ناشی از تأثیر دارو بر روی یک موجود زنده است و با یک کشش مفرط برای مصرف دایمی با دوره های آن داروی مخصوص همراه است در چنینی حالتی فرد دچار یک وابستگی شدید می گردد طوری که برای یافتن آن مواد به هر نوع اقدام و تلاشی دست می زند و در این راه از ارتکاب جرم هم ابا ندارد . اعتیاد یکی مهمترین معضلات قرن بیستم و یکم بوده بلایی است که پیروجوان ، فقیر و غنی ، با سواد و بی سواد نمی شناسد و همه را به دام خود می کشاند . افراد معتاد منبع عظیمی از آلودگی های گوناگون و عوارض دیگری که در نتیجه مصرف مواد مخدر بوجود می آید هزینه های سرسام آوری بر فرد و جامعه تحمیل می کند .رونق بازار سوداگران و سودجویان ، وجود رژیم های دیکتاتوری ، علل سیاسی ، شرایط ویژه اقتصادی ، پیامدهای نامطولب قانون اجتماعی و شغلی تأثیر مخرب مواد مخدر بر جسم و روح زیاد شدن تعداد مصرف کنندگان مواد مخدر و عواملی از این دست یاعث گردیده که هر روز به طریق مختلف قربانیان بیشتری در دام مخوف اعتیاد گرفتار گردند . استفاده از سیگارهای ماری جوانا آب نباتهای حشیشی و نظایر آن در بین جوانان آغاز داستان غم انگیز اعتیاد است . طی اندک زمانی می توان یک فرد عادی را به هروئین معتاد کرد . هیچ نوجوانی و جوانی برای شروع اعتیاد پولی نمی پردازد نشست و برخاست هرچند کوتاه و تنفنن با افراد و بازاریابانی که خود معتادند کافی است که جوانی به سرعت معتاد شود و سرانجام برای بدست آوردن پول لازم جهت تهیه خرید مواد مخدر به سرقت ، خرید و فروش و یافتن مشتریان جدید و انحرافات رفتاری دیگر مجبور گردد .نوجوانی دوره انتقال از دوره کودکی به بزرگسالی و کسب هویت یابی فردی و اجتماعی است در این دوره میل به استقلال ، لذت جویی و مخالفت با والدین به اوج می رسد و نوجوان برای اثبات بلوغ و فردیت خود ارزش های خانواده را زیرسوال می برد و سعی بر ایجاد تحمیل ارزشهای جدید خود دارد مجموعه این عوامل بر حس کنجکاوی در این دوره و نیاز به تحرک ، تنوع ، هیجان فرد را مستعد مصرف مواد مخدر می نماید نوجوانی که با ارزش ها یا ساختارهای اجتماعی مانند خانواده ، مدرسه ، مذهب پیوندی ندارد از عهده انطباق کنترل یا ابراز احساسات دردناک خشم و اضطراب بر نمی آید بیشتر پیش بینی کننده احتمال اعتیاد هستند .

هــویـت :
هویت عبارت است از افتراق و تمیزی که فرد بین خود و دیگران می گذارد . و هم شامل طرز فکر و عقایدی می شود که معرف فرد است و هم نحوه ارتباط فرد با دیگران را می رساند . بر اساس نظریه اریکسون اگر هویت شخص نوجوانی در طی زمان و بر اساس تجربیات حاصل از برخورد صحیح اجتماع و خانواده به تدریج ایجاد شود و نوجوان بتواند خود را بسازد و از دیگران جدا سازد تعادل روانی وی تضمین می شود ولی اگر سرخوردگی ، عدم اعتماد جایگزین اعتماد گردد . و بجای تماس با مردم نوجوان گوشه گیر منزوی شود و به جای تحرک به رکود گراید و به جای خودآگاهی و تشکیل هویت مثبت دچار ابهام در نقش خود شود هماهنگی و تعادل روانی نوجوانی به هم می خورد . موضوع بحران هویت هم از نظر فردی و هم از لحاظ اجتماعی قابل بررسی است . در جنبع اجتماعی یکی از پیامدهای آن بزهکاری اجتماعی است و انواع آسیب های اجتماعی را می توان نام برد .یکی از مشخصات فرد معتاد این است که نمی تواند بین دنیای درونی خویش و ساخت اجتماعی تطابق ایجاد کند و می توان گفت در بحران هویت چون علاقمندی من از بین می رود و می تواند زمینه ای برای اعتیاد باشد در بحران هویت نوجوان شدیداً دچار اضطراب و ناراحتی ذهنی است به طوری که نمی تواند جنبه های مختلف خویش را در یک خویش قابل قبول و هماهنک سازمان دهد و به هنگام بحران هویت نوجوان دچار عواملی چون اهداف بلند مدت ، انتخاب شغل ، الگوهای رفاقت می گردد .

مهمترین عوامل خطر بحران هویت و انسان در توانمندی من :

1ـ پاداش منفی : اگر پاداش منفی باشد ممکن است فرد با مصرف اولین بار حالش به هم بخورد . و دیگر به فکر مصرف مجدد نباشد و هیچ وقت به دنبال آن ماده مخدر نرود ولی متأسفانه درصد اینگونه افراد با این خصوصیات خیلی کم است .
2ـ کنجکاوی : عده ای در مجالس دوستانه و یا مجالس میهمانی مواد مخدر مصرف می کنند غافل از اینکه این کار آنها حس کنجکاوی دیگران را تحریک می کند و تصمیم به تجربه می گیرند متأسفانه پاداش اولین مصرف در اغلب مردم مثبت است و همین کنجکاوی کم کم آنها را به مصرف مواد مخدر معتاد می کند .

3ـ طمع : چون پس از مصرف دارو احساس لذت و شعف و حالتهای شادی بخش به فرد دست می دهد که در موقع عادی برایش پیش نمی شاید بنابراین وی سعی می کند هر طور که شده روز دیگیر نیز برای کسب چنین حالتی خود را به مواد مخدر برساند و پس از چندبار مصرف کردن شخص معتاد می شود .

4ـ مسائل و مشکلات روانی و فردی : برخی افراد فکر می کنند که با مصرف مواد مخدر گرفتاری های فردی آنها به دست فراموشی سپرده می شود زیرا دارو اثر تخریبی دارد و تا مدتی آنها را نسبت به مسائل و مشکلات بی تفاوت می کند و همین فرار از مشکلات فردی عامل عمده ای برای کشش افراد مختلف به مصرف مخدر است .

عوامل خانوادگی :

1ـ زمینه های خانوادگی : متأسفانه اغلب افرادی که در خانواده های معتاد متولد و پرورش می یابند مصرف مواد مخدر توسط اعضای خانواده برایشان عادی است و ترس از تجربه مصرف از آنها دور می شود . ذکر این نکته ضروری است که بین اعتیاد پدر و مادر و فرزند از نظر ژنتیک رابطه مستقیم وجود ندارد بلکه عمل مصرف پدر برای فرزند عادی می شود ولی اگر مادری در دوران بارداری معتاد باشد فرزندش معتاد می شود که البته قابل علاج است ولی آنچه که قابل اهمیت است عادی شدن مصرف دارو و مخدر محیط خانواده است البته نباید فراموش کرد که گاه مصرف والدین در فرزندان تأثیر منفی می گذارد و ممکن است آنها را برای همیشه از مواد مخدر بیزار و گریزان کند ولی تحقیقات نشان داده داده است که فرزندان والدین معتاد بیشتر از افرادی که والدین معتاد نداشته باشند به مواد مخدر روی آورده اند .

2ـ فقر مادی خانواده : با کمال تأسف5 بیشتر معتادین جوامع را افراد فقیر تشکیل می دهند مثلاً افرادی که در محله های شلوغ و پرجمعیت شهرهای صنعتی و تجاری زندگی می کنند بیشتر از سایر افراد در خطر اعتیاد قرار دارند البته نمی توان گفت بین فقر و اعتیاد رابطه مستقیم وجود دارد چون در هر جامعه عهده زیادی از مردم فقر معتاد نیستند اما یکی از عللی که افراد مختلف را به اعتیاد می کشاند محرومیت های ناشی از فقر را مصرف مواد مخدر می دانند از طرف دیگر تولیدکنندگان مواد مخدر سعی می کنند تا عوامل توزیع را از این گونه افراغد انتخاب می کنند چون اولاً متخصص و حرفه ای ندارند و در نتیجه بازار کارشان بی رونق است و ثانیاً کاری است بدون زحمت با درآمد نسبتاً خوب و در عین حال به تخصص هم نیازی ندارد .بنابراین سوداگران مرگ سعی می کنند بعد از معتاد شدنشان از آنها برای فروش مواد مخدر استفاده نمایند . ذفقر فرهنگی که خود از فقر خانوادگی ناشی می شود علت دیگر برای کشش افراد در این دایره است . چون خوشبختانه بین میزان آگاهی و شناخت یا حدود تحصیلات و اعتیاد مردم رابطه معکوس وجود دارد و هنوز هم درصد افراد تحصیل کرده معتاد به قدری پایین است که از لحاظ آماری چشمگیر نمی باشد میزان آموزش در مورد دیگر انحرافات اجتماعی نیز همین نتیجه را دارد .

3ـ درگیری والدین : روابط نامطلوب والدین با یکدیگر موجب گرایش نوجوان یا جوان به مواد مخدر می شود و این در حالی است که والدین در درگیری خویش فرزندان را فراموش می نمایند و آنها به دنبال محیطی امن برای زندگی بر می آیند و غالباً دچار سوداگران مرگ می گردند که در ظاهر مهربان جلوه گر شده و آنها را به دام می کشند وقتی محیط خانواده کانون و محیط مناسبی برای زندگی نباشد انسان سعی می کند بیشتر اوقات خود را در خارج از محیط خانواده بگذراند واین کار ارتباط او با دلالانی که چون شکارچیان ماهری به دنبال شکار می گردند زیاد می کند و آنها پس از شناخت مشکل مشخص در نقش انسانی دسلوز و متوجه به مشکلات دیگران ظاهر می شوند و برای فرار از این واقعیت تلخ او را به مصرف مواد مخدر دعوت می کنند و پس از چندین بار مصرف معتادش می کنند و پس از معتاد کردن شخص دیگر از آنها به عنوان دوست دلسوز خبری نمی شود و هر قدر درگیری خانوادگی بیشتر باشد احتمال کشش به طرف اعتیاد و دیگر انحرافات اجتماعی در فرزندان بیشتر است .

4ـ رفاه اقتصادی : تعداد چشمگیری از مشتریان مواد مخدر را افراد گروه ثروتمند و پردرآمد جامعه تشکیل می دهند زیرا در خانواده هایی که در رفاه اقتصادی زیاد هستند روابط انسان بر اثر کثرت کار والدین ضعیف تر می شود . ضعف روابط انسانی در خانواده عامل مساعدی برای کشش به مواد مخدر است یافته های تحقیق نشان می دهد 44 درصد بزهکاران جامعه ما در خانواده های بی بند و بار زندگی می کرده اند بی بند و باری و لاابالی بودن والدین و بی اعتنایی آنها به سرنوشت فرزندان عواقبی بس وخیم برای آنان به دنیال خواهد داشت واین که چه عواملی باعث بی بندوباری خانواده هاست خود به بررسی جداگانه ای نیاز دارد اعتیاد والدین به مواد مخدر و یا الکل و همچنین آلودگی های دیگر مانند خمار ، میهمانی ها و خوشگذرانی ها مشغله کاری زیاد و چند پیشگی آنان از عوامل و علل بارز خطرناک بی بندوباری در خانواده ها به شمار می رود البته توجه به مسائل فرزندان و کنترل وضعیت آنها تنها شامل درسی ، مشق و تغذیه نیست بلکه عدم توجه به دوستان ، وضعیت آننان در خارج از خانه ، غیبت از منزل ، کنترل و مسائل شخصی ، بی توجهی به خواسته های آنان تبیه بیش از حد متعارف ، سرزنش ، پول توجیبی و … هریک می تواند بندی از رابطه آنان با خانواده را بگسلاند و نیروی گریزانه از محیط منزل و پناه به شرایط نامناسب و محیط های آلوده و دوستان ناباب را در آنها بوجود آورد بنا به آمار ارائه شده از سوی دفاتر سازمان تبلیغات اسلامی افرادی که از خانه فرار می کنند اغلب بین 14 تا 25 سال سن دارند و 80 درصد آنان به دلیل ناسازگاری با والدین ترجیح می دهند خانه را ترک کنند سخت گیری های والدین ، تبعیض بین فرزندان در خانه ، فقر ، بیکاری ، تمایل به برقراری جنسی مخالف ، سختگیری در ازدواج ، بدرفتاری همسر در افراد متأهل اصلی ترین انگیزه های فرار افراد محسوب می شود بنابر آمار ، 10 تا 15 درصد افراد به دلیل فقر اقتصادی تصمیم به ترک خانه می گیرند ولی علت اصلی فرار افراد ناشی از فقر فرهنگی است به طوری که افراد تحصیل کرده کمترین میزان فرار افراد را دارند و بقیه از افراد کم سواد و یا بی سواد هستند .

عوامل اجتماعی :

اعتیاد نوعی بیماری اجتماعی است و تحقیقات نشان داده که بین وضعیت نامساعد اجتماعی و مصرف مواد مخدر رابطه ای مستقیم وجود دارد وقتی افراد نتوانسته باشند با شرایط موجود کنار بیایند و همه چیز را علیه خود ببینند موقتاً بر عالم بی خبری رفته و به دامن مواد مخدر پناه می برند .

عوامل سیاسی :

استکبار جهانی با توسل به ترفندها و توطئه های مختلف درصدد اخلال در روند پیشرفت کشورهای در حال توسعه بوده و با اشاعه مواد مخدر به تخریب رود ، فکر و قدرت اندیشه جوانان و نیروهای مؤثر آن کشورها همت می گمارند و باعث انحراف افکار جوانان گردیده آسیب های زیادی را وارد می کنند .

علائم تشخیص اعتیاد :

با توجه به اثرات سوء مواد مخدر و در معرض خطر بودن جوانان به عللی که در زیر به آنها اشاره خواهد شد این سوال در اذهان بوجود می آید که خانواده ها چگونه می توانند سوء مصرف مواد مخدر یا وابستگی و اعتیاد را در فرزندان خود تشخیص دهند ؟ زیرا اعتقاد متخصصین بر این است که هر قدر سریعتر به وجود اعتیاد پی برده شود سریعتر می توان به درمان آن اقدام نمود .

1ـ یبوست

2ـ تیره شدن پوست لبها

3ـ حالت خواب آلودگی و افسردگی و عدم تحرک

4ـ درخواست مکرر پول از افراد به بهانه های مختلف

5ـ بی توجهی به وضعیت و بهداشت و سلامتی

6ـ چرت زدن دائمی

7ـ پرگویی و دروغ گویی

8ـ کاهش میل جنسی

9ـ افت عملکرد شغلی و اجتماعی

10ـ تمایل به کناره گیری از بستگان و معاشرت با دوستان مشکوک

11ـ تغییر حالت غیرطبیعی مردمک چشم

12ـ استفاده از داروهای خواب آور

همچنین تریاک و شیره باعث از دست دادن اشتها ،خشکی دهان ، بی حسی ، عدم تعادل در صحبت کردن ، بی قراری ، حالت تهوع ، خارش پوست بدن ، زیاد شدن ادرار ، کاهش فشار خون ، احساس گرفتگی ، ناراحتی های ریوی ، ضایعات مغزی و اختلال در کار کبد می شود . هروئین نیز به عنوان خطرناکترین ماده اعتیاد آور باعث اختلالات قلبی ، عروقی شده و به شدت شخصیت فرد را دستخوش تغییر می کند و فعالیتهای حیاتی را با وقفه مواجه می سازد و در عین حال موجب وابستگی شدید می گردد .حشیش نیز موجب تحریک حس بینائی و شنوایی ، قرمزی چشمها و خواب آلودگی می شود و اختلالاتی چون افزایش ضربان قلب ،خشکی دهان ، اختلالات عصبی و مغزی ، مختل شدن حافظه و تمرکز افکار و بی توجهی به اهداف و تند مزاجی و تحریک پذیری پرحرفی و خنده های بی دلیل است .

مراحل اعتیاد :

اعتیاد به هر شکلی که باشد معمولاً به طی یک دوره سه مرحله ای است این مراحل عبارتند از : 1ـ مرحله آشنایی ( لذا عاطفی ) : در این مرحله شخص در اثر مجالست یا تشویق دیگران ، یا میل به انجام یک کار تفریحی یا کنجکاوی یا عللی دیگر مانند کسب لذت با مصرف مواد مخدر آشنا می شود .

2ـ مرحله میل به افزایش مواد ( تحمل عاطفی ) : مصرف کننده به زوری نسبت به مواد مخدر کشش روزافزون پیدا می کند میزان مصرف اولیه دیگر حالت نشئه بوجود می آورد و زمانی بعد همان مقدار اثر مطلوب را ندارد که در این مقطع شخص گامهای بیشتر به سوی اعتیاد را سریعتر بر می دارد .

3ـ مرحله اعتیاد ( محرومیت عاطفی ) : در این مرحله بعد از شک و تردید و شاید مدتی ترک اعتیاد شخص سرانجام به مرحله اعتیاد واقعی می رسد که اگر مواد مخدر کم یا بدون رعایت ترکیبات لازم ناگهان قطع شود نشانه های محرومیت بروز می کند .

انواع اعتیاد :

اعتیاد را می توان به دو گروه تقسیم کرد :

1ـ اعتیاد مجاز : به وابستگی و تداوم در مصرف موادی که به عنوان دارو شناخته شده و به طور طبیعی یا مصنوعی به دست می آید ، اعتیاد مجاز می گویند و معمولاً شامل بسیاری از مواددارویی به ویژه آرام بخش ها و خواب آوره8ا می شود . این مواد با تجویز پزشک و یا اغلب خودسرانه مصرف می شود اعتیاد مجاز نیز به دو دسته تقسیم می شود :الف ـ اعتیاد به مواد مخدر طبیعی و مصنوعی که به عنوان دارو شناخته می شوند .ب ـ اعتیاد به موادی مانند تنباکو ، سیگار و نظایر آن که تنها از دیدگاه روانی عادت آور است و تداوم مصرف را ایجاب می کند.

2ـ اعتیاد غیر مجاز : به وابستگی فرد به مصرف همیشگی مواد مخدر و بهره گیری از عواملی که بنا به قوانین کشوری یا بین المللی ( شرعی و مدنی ) غیرمجاز شناخته می شود ، اعتیاد غیرمجاز می گویند .

انواع مخدر و اثرات آن :

1ـ تریاک : قدیمی ترین مواد مخدری است که در اغلب جوامع به ویژه کشورهای آسیایی و آفریقایی بوسیله افراد مسن مصرف می شود .
2ـ مرفین : از تریاک گرفته می شود و به صورت مایع و پودر است .

3ـ هروئین : که اثرش صدبار بیشتراز مرفین است .

4ـ کوکائین : اغلب در بیهوشی موضعی مصرف پزشکی دارد و اثرات جسمی آن کم است ولی اثرات روانی آن از هروئین بیشتر است .
5ـ ال . اس . دی : اعتیاد جسمانی ندارد ولی اعتیاد روانی می آورد و در آمریکا بیشتر از سایر کشورها مصرف می شود .
6ـ آمفیامین ها : بوسیله پزشکان برای بیماران تجویز می گردد و چون سیستم مرکزی عصبی را تحریک می کندبیشتر بوسیله رانندگان ، کارگران شب کار ، دانشجویان مصرف می شود بدن در برابر مصرف آنهامقاوم می شودناگریزندکه بیشتر مصرف کنند .

7ـ ماری جوانا وحشیش : هر دو از گیاه خودرو شاهدانه گرفته می شود و اعتیاد جسمانی ندارد ولی اعتیاد روانی دارد اثرات مغزی ناگواری دارند وقتی تأثیر دارویی تمام شد به معتاد حالت بدی دست می دهد و امکان ارتکاب جرم زیاد می شود .
8ـ والیوم : بر مقدار زیاد به مدت طولانی مصرف می شوند اعتیاد آور است و متأسفانه امروزه در جوامع صنعتی به صورت حلال مشکلات درآمده اند .

راههای پیشگیری از اعتیاد :

پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر مستلزم همکاری سازمانهای مختلف اجتماعی است حمل و نقل مواد مخدر باید کنترل شود و خطرات و نتایج اعتیاد باید به افراد آموخته شود و همچنین باید نظر عمومی در مورد اینکه اعتیاد را گناه می شمرند تغییر کند ، افراد معتاد خودشان را مخفی نکنند و نتوانند آزادانه خود را در اختیار پزشک قرار دهند .از طرفی نظر اجتماع درباره اعتیاد به عنوان یک علامت بیماری روانی و نه یک انحطاط اخلاقی برای درمان بسیار مؤثر واقع می گردد و برعکس حس های طویل المدت و مسمومیت از حقوق اجتماعی راه مفیدی برای جلوگیری از اعتیاد محسوب نمی شود و فرد معتاد را در پیروی از تمایلات خود مصرتر می کند .

مراحل پیشگیری و تعریف آن :

پیشگیری در فرهنگ لغات به معنای جلوگیری از وقوع چیزی یا کاری است و دراصطلاح هر رشته ای از علوم با موضوع آن ترکیب می شود چنانچه در حقوق جزا پیشگیری از وقوع جرم ، در پزشکی پیشگیری از بیماری و در این تحقیق پیشگیری از استفاده نابجای مواد مخدر است .

پیشگیری سه مرحله دارد :

1ـ پیشگیری اولیه : در این مرحله که تأکید بیشتری روی آن می شود سعی بر این است که بازدارنده ها اعم از ارشادات فرهنگی ، مذهبی ، اقدامات بهداشتی و اجرایی آنچنان صورت گیرند که مانع وقوع مرحله آشنایی انسان با مواد مخدر شود

2ـ پیشگیری ثانویه : این مرحله نیزبسیارمهم است وبایدباشناخت نخستین مورد سوءمصرف بلافاصله اقدامات ارشادی واجرایی آغازمیشود به طوری که از وقوع سوءمصرف مکرروتحقیق مرحله استفاده نابجای ماده زیادآوراعتیادزاجلوگیری به عمل آورد .

3ـ پیشگیری ثالث : این مرحله که پس از معتاد شدن فرد مصداق پیدا می کند . در ورحله اول جلوی بعضی از آثار اعتیاد مانند زیاده طلبی ( تحمل ) را می گیرد واگر به طور جدی و صحیح اجرا شود به تدریج می تواند آثارمحرومیت را کاهش دهد و حتی در صورت استمرار منجر به ترک اعتیاد گردد .

درمان اعتیاد :

با ممانعت از اسعتمال ، شماتت ، توبیخ و مجازات ، درمان معتادان امکان پذیر نیست . متخصصینی معتقدند که محروم معتاد از ماده ای که به آن اعتیاد دارد غیرانسانی و خطرناک و حتی گاهی منجر به مرگ می شود . معتاد بیمار است ، باید بستری شود و از لحاظ جسمی و روانی تحت مداوا قرار گیرد تا وابستگی جسمی و روانی او به مواد مخدر از بین برود و در ضمن درمان و پس از بهبودی نسبی ، با اشتغال به کار ، ورزش و رعایت نظم و انظباط به تدریج از لحاظ اخلاقی عاطفی و رفتاری متعادل شده و به راحتی بتواند خود را با اجتماع که در آن زندگی می کند تطیبق دهد و با قبول مسئولیت به کار و تأمین مایحتاج اولیه خود قادر شود و برای این منظور تغییر محیطی که موجب اعتیاد او شده ضروری است . معتادان باید تحت مراقبت ، حمایت و هدایت اعضای خانواده ، مددکاران اجتماعی و اعضای مبارزه کننده با اعتیاد قرار گیرند . فراهم کردن محیطی آرام و رفع هوایج اولیه معتاد در پیشگیری از اعتیاد دوباره معتاد تأثیر بسزایی دارد . هرگاه اعتیاد پس از بهبودی نسبی با سرکوبی ، سرزنش و بی قراری کسان خود مواجه شود تاب مقاومت با ناملایمات را نداشته و در این موقع اعتیاد مجدد غیرقابل اجتناب خواهد بود .روش درمان در کشورهای مختلف با توجه به علوم پزشکی و امکانات و ماده ای که فرد به آن معتاد است متفاوت می باشد . اما در تمام موارد ، روان درمانی از ضروریات مداوای یک معتاد محسوب می شود . روان درمانی باید پس از ترک اعتیاد و تا مدتی ادامه یابد تا از بهبودی کامل اطمینان حاصل شود . معتاد باید در موقع بروز حالت اضطراب ، احساس ناراحتی های روانی و مواجه با مشکلات به روان پزشک معالج خود رجوع کند .

رفتار درمانی :

امروزه رفتار درمانی به عنوان یکی از رویکردهای مهم درمانی محسوب می شود نخستین بار اسکینر و سولومن در سال 1953 اصطلاح رفتار درمانی را به کار بردند .سیف رفتار درمانی را چنین تعریف می کند : رفتار درمانی به مجموعه از روشها و فنونی گفته می شود که از یافته های روان شناسی آزمایشی ، به ویژه روان شناسی یادگیری ، استخراج شده اند هدف آنها کمک به دفع مشکلات سازگاری افراد در موفقیت های مختلف زندگی فردی و اجتماعی است . شیوه های مختلفی برای روان درمانی افراد معتاد به مواد مخدر مورد استفاده قرار می گیرند . از جمله این روش های روان درمانی می توان از شرطی شدن بیزاری آور نام برد . شرطی شدن بیزاری آور برای کاهش ارزش تقویتی که بلافاصله پس از استفاده از دارو به دست می آید مورد استفاده قرار می گیرند . این فرایند از طریق وابسته ساختن آن با پیامدهای نامطلوب به محرک بیزار کننده توانایی فراخوانی رفتار نامطلوب را از دست می دهد . مثلاً در درمان اعتیاد به مشروبات الکلی به شخص معتاد دارویی خورانده می شود که تهوع آور است پیش از اینکه اثر دارو ظاهر شود به او قدری مشروب داده می شود یعنی منظره ، بو مزه مشروب بلافاصله با حالت تهوع دنبال می شود و این همانندی مشروب الکلی با تهوع چندین بار تکرار می شود تا اینکه بلافاصله با استشمام بو مشروب حالت تهوع به فرد دست می دهد وبه این صورت از مشروب الکلی متنفر می شود .
شناخت درمانی :

در نظریه های شناختی فرآیندهای شناختی عامل اصلی نگهداری رفتار محسوب میشود ، یکی از فرض های اساسی شناخت درمان این است که افراد بر حسب ادراکی که از امور و رویدادها دارند به آنها واکنش نشان می دهند . دوم اینکه این شناخت های نادرست می باشند که منجر به اختلالات هیجانی در افراد می شوند از این رو هدف عمده شناخت درمانی ایجاد تغییر و اصلاح در فرآیندهای شناختی افراد می باشند . بنابراین تغییرات مطلوب در رفتار مراجعان از راه تغییرات الگوهای فکری ، باورها و نگرش ها به دست می آید شناخت درمانی به فرد خاصی منصوب نمی باشد افرادی از جمله آلبرت الیس ، آرون بک در معرض و گسترش این شیوه درمانی سهم عمده ای دارند . این درمانگران اعتقاد دارند گفتگوی درونی یا صحبتهای شخصی مراجعان نقش عمده ای در انجام رفتارشان ایفا می کند . در واقع رفتارها و هیجانات نتیجه فرآیندهای شناختی محسوب می شوند .

گروه درمانی :

گروه درمانی اصطلاحی است کلی که برای نشان دادن آن دسته از فرآیندهای روانی درمانی بکار می رود که در آن گروهی از افراد به دور هم جمع میشوند و یک رهبر درمانی با آنان کار می کند . فرض بر آن است که تعامل بین افراد گروه جنبه درمانی دارد .از آنجایی که در گروه درمانی عامل اصلی درمان ، خود گروه است یک سری تهولات و رویدادها از آنجایی که در گروه درمانی عامل اصلی درمان ، خود گروه است یک سری تهولات و رویدادها در جریان این گروهها به وقوع می پیوندد که میتوان آنها را به شرح زیر گفت :

1ـ اجتماعی شدن : یادگرفتن از دیگران از راه پذیرش

2ـ پدیده های آینه ای : بیمار جنبه هایی از خویش را که در دیگر اعضای گروه منعکس می شود را می بیند .
3ـ عمومیت : معانی مبهم از راه جمع شدن وضوح بیشتری می یابند .

4ـ شراکت : سرایت هیجاناتی مانند خشم و اندوه وقتی که بیمار هیجاناتی را که دیگر اعضای گروه بیان می کند او تجربه می کند بطور کلی در درمان گروهی دو نوع گروه وجود دارد :

1ـ گروه بسته : این نوع گروه برای یک مدت معین و با اعضای ثابت تشکیل می شوند تعداد مناسب اعضای گروه 8 نفر است و برای افراد معتاد بهتر است از این گروه استفاده شود .

2ـ گروه باز : این نوع گروه معمولاً مدت معینی ندارد و اعضای جدید آن وارد می شود همچنان که بعضی اعضاء خارج می شود .