تاثیر ورزش در دیابت

ورزش در درمان دیابت بسیار موثر است، زیرا نه تنها باعث پایین آوردن قند خون و کاهش مقاومت بدن به انسولین می شود، بلکه خطر بیماری های قلبی عروقی و نیاز به دارو در دیابت نوع 2(دیابت غیر وابسته به انسولین)را کاهش می دهد.

هنگامی که یک فرد غیر دیابتی ورزش می کند، سطح انسولین خون، تحت تأثیر افزایش هورمون های ضدانسولین (خصوصاً گلوکاگون) کاهش می یابد. به این ترتیب، افزایش مصرف گلوکز توسط ماهیچه، با افزایش تولید گلوکز توسط کبد مطابقت می یابد.

برای جلوگیری از افت قند خون در افراد دیابتی، باید غذای بیشتری قبل از ورزش، در حین یا بعد از آن مصرف کرد و یا دوز انسولین را با افزایش فعالیت ورزشی کاهش داد.

در افراد دیابتی که انسولین یا داروهای کاهنده قند خون مصرف می کنند، هیپوگلیسمی(کاهش قند خون) مشکلی است که با ورزش پیش می آید. این هیپوگلیسمی (HYPOGLYCEMIA) بیشتر بعد از ورزش اتفاق می افتد، زیرا بعد از ورزش، کبد و ماهیچه نیاز به استفاده از گلوکز برای بازسازی گلیکوژن دارد که این بازسازی 30-24 ساعت طول می کشد. برای جلوگیری از این افت قند خون یا باید غذای بیشتری قبل از ورزش یا در حین یا بعد از آن مصرف کرد و یا دوز انسولین را با افزایش فعالیت ورزشی کاهش داد.

از طرفی اگر در حالی که قند خون بیشتر از 300-250 میلی گرم در دسی لیتر است، ورزش شروع شود، هیپوگلیسمی و کتوز در اثر کمبود انسولین رخ می دهد، در این حالت ورزش باید متوقف شود.

راهنمای ورزش کردن در افراد دیابتی:

تست قند خون قبل و بعد از ورزش، به تعیین نوع برنامه ورزشی شخص دیابتی بسیار کمک می کند.

در کل به ازای هر یک ساعت ورزش، خوردن 15گرم کربوهیدرات اضافه تر قبل یا بعد از ورزش، احتیاج می شود. برای ورزش های شدیدتر، 30 گرم کربوهیدرات در هر یک ساعت ممکن است نیاز شود. ورزش با شدت متوسط و مدت کمتر از 30 دقیقه ندرتاً احتیاج به مصرف کربوهیدرات یا انسولین اضافه تر دارد، ولی با این وجود اگر قند خون کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر باشد، مصرف یک وعده غذای کوچک و کم حجم لازم می شود.

اغلب برای جلوگیری از هیپوگلیسمی ، باید دوز انسولین را مطابقت داد و این تطابق بیشتر در مورد ورزشی که 60-45 دقیقه طول می کشد، اهمیت پیدا می کند. در بیشتر افراد دیابتی، کاهش متوسط (تقریباً 20-10 درصد) دوزانسولین تزریقی، برای جلوگیری از هیپوگلیسمی کافی است. برای ورزش های طولانی تر و شدیدتر کاهش بیشتری در کل دوزانسولین روزانه ممکن است نیاز شود.

بطور کلی کاهش انسولین بر حسب شدت ورزش به ترتیب زیر است:

- 10 درصد برای ورزش یا فعالیت سبک

- 20 درصد برای ورزش یا فعالیت متوسط

- 40-30 درصد برای ورزش یا فعالیت شدید

و بر حسب مدت ورزش، کاهش دوزانسولین کوتاه اثر به ترتیب زیر است:

- 30 درصد کاهش برای ورزش کمتر از یک ساعت

- 40 درصد کاهش برای ورزش 2-1 ساعته

- 50 درصد کاهش برای ورزش 3 ساعته و بیشتر

قبل از انجام ورزش، گرم کردن لازم است تا ماهیچه برای فعالیت هوازی آمادگی پیدا کند. بطور ایده آل، در یک ورزش 40-30 دقیقه ای، قسمت هوازی ورزش تقریباً 20 دقیقه باید ادامه یابد.

باید دانست که حتی 3 بار ورزش 10 دقیقه ای در طول روز به جای یک بار ورزش 30 دقیقه‌ای، هم می تواند همان اثرات مفید را داشته باشد.

در دیابت نوع 2، ورزش تا حدود زیادی باعث افزایش حساسیت سلول ها نسبت به انسولین و کاهش مقاومت به انسولین می شود و از آنجایی که این حساسیت ایجاد شده به انسولین 48 ساعت بعد از ورزش دوباره از بین می رود، تکرار ورزش در دوره های منظم برای کاهش مقاومت به انسولین در دیابت نوع 2 لازم است. ورزش همچنین از اثر هورمون های ضدانسولینی می کاهد و باعث بهبود کنترل گلوکز می شود.

انجام ورزش بعد از خوردن غذا مفید است و باعث کاهش هیپرگلیسمی(افزایش قند خون) بعد از غذا (که در دیابت نوع 2 رایج است) می باشد.

چرا بدن شما نیاز به ورزش کردن دارد؟

فعالیت فیزیکی برای هر فردی مفید است، اما شما که به‌عنوان یک فرد دیابتی هستید،

ورزش منظم سبب کنترل قند خون در بدن شما می‌شود؛ زیرا زمانی که ورزش می‌کنید، قند خون سریع‌تر به مصرف می‌رسد.

ورزش به کنترل وزن شما کمک می‌کند. ورزش و رژیم غذایی در کنار یکدیگر باعث کنترل بهتر دیابت می‌شود. ورزش سبب بهبود و پیشرفت جریان خون در قلب و ریه‌ها می‌گردد.

در نهایت ورزش کردن احساس بهتری در شما ایجاد می‌کند و باعث کاهش فشار عصبی می‌گردد.

انتخاب ورزش صحیح

پیاده روی، یک تمرین ورزشی خوب برای شروع فعالیت جسمانی می‌باشد. این امر در صورتی است که بدن در وضعیت راحت باشد و قدم زدن همراه با راحت بودن کل بدن باشد.

اما باید به خاطر داشته باشید که هنگام ورزش جوراب‌های نخی و کفش‌های مناسب بپوشید.

انجام ورزش، موجب افزایش تعداد گیرنده‌های انسولین در این افراد می‌شود و چنان چه کاهش وزن پیدا کنند، تعداد گیرنده‌های انسولین در سلول‌های بدن نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه کنترل دیابت را آسان می‌کند.

ورزشکاران به ندرت به دیابت بزرگسالان یا نوع 2(دیابت غیر وابسته به انسولین) مبتلا می‌شوند؛ چرا که ورزش و فعالیت جسمانی به عنوان عامل مهم پیشگیری کننده در دیابت مطرح و مورد قبول است.

فواید ورزش

1- افزایش قدرت ماهیچه‌ها

2- بهبود وضعیت روانی و ایجاد اطمینان و آرامش روحی برای برخورد با مشکلات

3- کنترل وزن و تنظیم اشتها

4- افزایش حساسیت نسبت به انسولین، بهبود وضعیت نیاز به انسولین جهت مصرف قند خون در عضله

5- کاهش میزان چربی خون و عوارض ناشی از آن

6- کاهش فشار خون و در نتیجه مشکلات ناشی از آن در بیماران دیابتی که انسولین مصرف نمی‌کنند.

انجام ورزش، موجب افزایش تعداد گیرنده‌های انسولین در این افراد می‌شود و چنان چه کاهش وزن پیدا کنند، تعداد گیرنده‌های انسولین در سلول‌های بدن نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه کنترل دیابت را آسان می‌کند.

برای به کار انداختن ماهیچه ‌ها نیاز به انرژی داریم. این انرژی را از طریق مصرف قند و در نهایت چربی به دست می‌آوریم. قند از جمله موادی است که در سلول‌های ماهیچه های بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اگر یک فرد دیابتی که با انسولین درمان می‌شود، بیش از حد معمول روزانه، به فعالیت بدنی بپردازد یا ورزش کند، ماهیچه‌های وی برای تولید انرژی مقدار زیادی قند مصرف می‌کنند.

در افراد سالم تولید انسولین در لوزالمعده هنگام ورزش به‌طور اتوماتیک کم می‌شود و در واقع میزان انسولین خون به شدت کاهش می‌یابد. بنابراین یک فرد سالم، هنگام ورزش کردن دچار کاهش قند خون نمی‌گردد.

اما در افرادی که انسولین تزریق می‌کنند، هنگام ورزش کاهش میزان انسولین به ‌طور خودکار صورت نمی ‌گیرد، یعنی انسولین تزریق شده، در خون فرد وجود دارد و هنگام ورزش کردن ماهیچه‌ها برای مصرف انرژی از قند استفاده می‌کنند. پس در یک فرد دیابتی هم‌ زمان با انجام فعالیت ورزشی یا پس از آن، سطح قند خون به شدت کاهش یافته و در نتیجه علایم کاهش قند خون در وی ظاهر می‌شود که شامل: لرزش، عرق کردن، سستی زانوها، تپش قلب، رنگ پریدگی، اختلال در بینایی می‌باشد.

بهتر است مقدار غذایی را که پیش و پس از ورزش مصرف می‌کنید افزایش دهید و یا این که میزان تزریق انسولین را کاهش دهید. در مورد تغییر میزان مصرف انسولین در هنگام فعالیت بدنی با پزشک خود مشورت کنید.

توجه داشته باشید که احتمال کاهش قند خون هنگام ورزش غیرقابل پیش‌بینی است، اما

موارد زیر از جمله عواملی است که در افت قند خون هنگام ورزش موثر می‌باشند:1- شدت و مدت ورزش:

در ورزش‌های خسته کننده و پرتحرک، احتمال کاهش قند خون بیشتر وجود دارد.

2- عضلاتی که در ورزش به کار گرفته می‌شود.

برای مثال ورزش فوتبال را در نظر بگیرید. اگر انسولین در پا ترزیق شده باشد، افزایش جریان خون در پا هنگام ورزش باعث می‌شود که انسولین سریع‌تر وارد جریان خون شود و در نتیجه احتمال کاهش میزان قند خون نیز بالا می‌رود. پس در صورت انجام ورزش‌هایی که از پاها بیشتر استفاده می‌شود، انسولین باید در دست‌ها تزریق شود.

3- مدت زمانی که از آخرین وعده غذایی مصرفی می‌گذرد.

اگر مدت زیادی از مصرف وعده غذایی گذشته باشد و شما شروع به فعالیت ورزشی کنید، احتمال کاهش میزان قند خون بیشتر می‌باشد.

در نتیجه بهتر است مقدار غذایی را که پیش و پس از ورزش مصرف می‌کنید افزایش دهید و یا این که میزان تزریق انسولین را کاهش دهید. در مورد تغییر میزان مصرف انسولین در هنگام فعالیت بدنی با پزشک خود مشورت کنید.

البته توجه داشته باشید فعالیت جسمانی فقط ورزش نمی‌باشد، بلکه اسباب کشی، باغبانی و هر فعالیتی که بیش از حد معمول باشد، شامل این فعالیت‌ها می‌شود.