بیماری تب مالت

مروری بر بیماری تب مالت

بیماری تب مالت یکی از بیماری ‌های مشترک بین انسان و دام است که بر اثر ورود باکتری بروسلا از دام‌ های آلوده به انسان ایجاد می ‌شود.

این بیماری در گوسفند، گاو و خوک شیوع زیادی دارد و باعث تلف شدن و سقط جنین در دام‌ ها می ‌شود.

خوردن شیر غیر پاستوریزه ی دام آلوده و لبنیاتی که از شیر خام به دست می ‌آیند مثل خامه، پنیر و بستنی باعث بیماری تب مالت می‌ شود.

از دیگر راه‌ های آلودگی، تماس مستقیم با خون و احشای دام‌ های آلوده است و در مشاغلی که ارتباط مستقیم با دام دارند، دیده می ‌شود.

باید دانست خوردن گوشت پخته ی دام آلوده از راه‌ های آلودگی این بیماری نیست.

نشانه ‌های بیماری

علامت اصلی این بیماری تب است که عموما در عصر و شب به اوج می ‌رسد و بیمار دچار تعریق فراوان می ‌شود، به طوری که تمام لباس‌ هایش خیس می‌ شود.

اوایل بیماری ممکن است تا مدت‌ ها به جز تب و تعریق شبانه علامت دیگری وجود نداشته باشد، ولی به تدریج درد استخوان‌ ها و مفاصل به خصوص درد لگن در برخی بیماران شروع می‌ شود. درد لگن گاهی آن قدر شدید است که راه رفتن بیمار به سختی انجام می‌ شود.

خوردن شیر غیر پاستوریزه ی دام آلوده و لبنیاتی که از شیر خام به دست می ‌آیند مثل خامه، پنیر و بستنی باعث بیماری تب مالت می‌ شود

در برخی بیماران علائم روحی مثل افسردگی هم تظاهر می ‌کند.

این بیماری اگر درمان نشود گاهی می ‌تواند با درگیری قلب و رگ‌ ها باعث مرگ بیمار شود.

از دیگر عوارض مهم این بیماری، ایجاد آبسه در استخوان ‌های ستون فقرات است که باعث زمینگیر شدن بیمار می‌ شود.

درمان

خوشبختانه درمان بیماری تب مالت با داروهای آنتی ‌بیوتیک موجود به خوبی انجام می ‌شود.

کپسول داکسی سایکلین، قرص کوتریموکسازول، کپسول ریفامپین و آمپول جنتامایسین و استرپتومایسین داروهایی هستند که برای درمان این بیماری کاربرد دارند.

معمولا از بین این داروها 2 تا انتخاب می‌ شود و به مدت حداقل 6 هفته استفاده می ‌شوند. البته می ‌توان مثلا 2 هفته ی اول همزمان آمپول جنتامایسین و کپسول داکسی سایکلین استفاده شود و 4 هفته ی بعد فقط داکسی سایکلین ادامه پیدا کند.

به هر حال در این دوره ی طولانی، مصرف دارو حتما باید تا پایان ادامه داشته باشد تا از عود بیماری که متاسفانه در موارد زیادی رخ می ‌دهد تا حد امکان پیشگیری شود.

پیشگیری

پیشگیری از این بیماری با واکسیناسیون دام‌ های آلوده و ریشه ‌کن کردن بیماری در دام‌ ها صورت می ‌گیرد، ولی در هر صورت با توجه به این که این بیماری در دام ‌های ایران به وفور وجود دارد، بهترین راه پیشگیری، اجتناب از مصرف شیر نجوشیده یا غیر پاستوریزه، پنیر محلی و به خصوص بستنی‌ های غیرپاستوریزه و متفرقه است.

بیماری تب مالت یا بروسلوز به عنوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مشترک انسان و دام محسوب می‌گردد.

باکتری بروسلا که ایجادکننده بیماری است، طیف وسیعی از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا می‌سازد. این بیماری باعث سقط جنین در دام، کاهش تولید شیر، عقیمی و نازایی دام‌های مبتلا می شود.

از آنجا تجربه مبارزه با این بیماری تا کنون نشان داده است که کنترل و پیشگیری از این بیماری در انسان، تنها با مبارزه و کنترل این بیماری در دام میسر است، لذا لازم است که این عامل بیماری، اول در بدن دام شناسایی گردد و همچنین سیر و نحوه انتشار آن در بین جمعیت دامی و نهایتا نحوه ارتباط انسان با دام و روش های پیشگیری از بیماری در دام و سپس روش های پیشگیری از انتقال احتمالی عامل بیماری از دام به انسان بررسی و مطالعه گردد.

همه ما نام بیماری تب مالت را شنیده ‌ایم اما بیشترمان با علایم و نشانه‌ های آن آشنایی نداریم و تمام اطلاعات ما در این عبارت خلاصه می ‌شود که در اثر خوردن شیر یا پنیر آلوده ممکن است تب مالت بگیریم. اما تب مالت، علایم متنوعی دارد که بسیاری از آن ها برای ما ناشناخته‌ اند. دکتر ناطقیان، علایم این بیماری را به 2 دسته تقسیم می ‌کند: "این بیماری به 2 شکل حاد و مزمن خود را نشان می ‌دهد. نوع حاد، با تب متناوب و تعریق همراه است. بیمار احساس ضعف و بی ‌حالی دارد و درد‌های پراکنده ‌ای در بدنش احساس می ‌کند. اما در نوع مزمن، بیمار تب آنچنانی ندارد و به جایش، دردهای استخوانی پراکنده دارد که بیشتر در ناحیه لگن، به صورت یک ‌طرفه، است. ورم مفاصل هم رخ می ‌دهد. گاهی بیمار دچار مشکلات روحی می ‌شود و احساس افسردگی و بی ‌حوصلگی دارد. معمولا احساس می ‌کند که صبح‌ ها خلق و خوی بهتری دارد ولی بعد از ظهرها احساس افسردگی می ‌کند..."

 کسانی که این علایم را دارند، باید چه کار کنند؟

کسانی که تب ‌های متناوب، درد، ضعف و بی ‌حالی دارند، حتما باید از نظر ابتلا به تب مالت بررسی شوند. اگر کسی دچار تب شده و در مسافرت اخیر از مواد غذایی ناسالم یا مشکوک استفاده کرده، باید از پزشک تقاضا کند تا او را از نظر ابتلا به تب مالت بررسی کند.

آزمایش تشخیص بیماری تب مالت، تست رایت نام دارد که بسیار ساده و ارزان قیمت است و در تمام نقاط کشور انجام می‌ شود. گاهی دوره نهفتگی این بیماری طولانی می ‌شود و بیمار به یاد نمی ‌آورد که غذای آلوده خورده است یا نه. به دلیل شیوع زیاد این بیماری در کشور، معمولا اگر بیمار بیشتر از یک هفته تب داشته باشد، پزشکان، آزمایش تشخیص تب مالت را برای او انجام می‌ دهند. انجام این تست در مناطقی که بیماری شیوع بیشتری دارد رایج ‌تر است؛ مثلا در آذربایجان شرقی و غربی، شهرکرد، یاسوج و همدان.

به غذاهای ناسالم اشاره کردید، منظورتان چه غذاهایی بود؟

ببینید؛ این بیماری از راه‌ های مختلف منتقل می ‌شود اما راه اصلی‌ اش،‌ استفاده از محصولات لبنی است که از دام آلوده تهیه شده ‌اند. اگر شیر به اندازه کافی جوشانده شود، حتی اگر دام بیمار باشد، باز هم از انتقال بیماری جلوگیری می ‌شود. متاسفانه هنوز این تصور در کشور ما وجود دارد که جوشاندن شیر باعث می ‌شود، مواد مغذی شیر از بین بروند. این تفکر، اشتباه است و زمینه‌ ساز گسترش بیماری. اگر شیر به اندازه کافی جوشانده نشده باشد، تمام محصولاتی که از شیر و ماست تهیه می ‌شوند (دوغ، قره ‌قروت، کره، پنیر و کشک، خامه و بستنی) بیماری ‌زا هستند. اگر نظارت بر تولید ماست نباشد، برای کمتر شدن هزینه جوشاندن یا دود نخوردن شیر، وقتی شیر نیمه‌ گرم می ‌شود، دیگر شیر را بیشتر حرارت نمی دهند و در همین دما مایه ‌ماست را به آن اضافه می ‌کنند. به این صورت، ماست هم آلوده می ‌شود و تمام محصولاتی که از ماست تهیه می ‌شوند، آلوده خواهند شد. اگر پنیر به مدت 2 ماه در آب نمک بماند، احتمال انتقال بیماری خیلی کم می ‌شود. ولی در پنیر تازه و نرم، احتمال وجود میکروب هست؛ چرا که برای تولید پنیر ممکن است شیر را اصلا نجوشانده باشند. استفاده از قلم گاو و گوساله هم اگر به خوبی پخته نشوند، می‌ تواند عامل انتقال بیماری باشد.

آیا این بیماری به شکل ‌های دیگری هم منتقل می‌ شود؟

بله این بیماری با روش‌ های مختلفی منتقل می‌ شود. شکل سنتی زندگی موجب تماس خیلی نزدیک با گاو و گوسفند است. در بسیاری از روستاها بچه ‌ها از بره و گوساله تازه به دنیا آمده به عنوان اسباب‌ بازی استفاده می‌ کنند؛ در حالی که غشای پرده جفت و محصولات زایمانی حیوان به شدت آلوده‌ کننده ‌اند. حتی کسانی که در زمان زایمان حیوان حضور داشته باشند، ممکن است از طریق تنفس به بیماری تب مالت مبتلا شوند؛ چه برسد به کسانی که با دست برهنه به زایمان حیوان کمک می ‌کنند! ممکن است حیوان بیمار، هیچ علامتی نداشته باشد یا این که فقط چند مورد سقط داشته باشد. بنابراین کسانی که با دام در تماس هستند به راحتی بیمار می ‌شوند. کارگران دامداری‌ ها و کشتارگاه‌ ها هم در خطر آلوده شدن هستند. سرایت بیماری از انسان به انسان بسیار نادر است. موارد نادری از انتقال بیماری از طریق جنسی، شیر مادر و پیوند مغز استخوان گزارش شده است.

روش درمان این بیماری چیست؟

بیماری تب مالت قابل درمان است و اگر بیمار در مصرف داروها همکاری مناسب داشته باشد به طور کامل درمان خواهد شد. حتی اگر بیماری مزمن هم شده باشد، باز بعد از تشخیص به خوبی درمان می ‌شود. به طور معمول، درمان با 2 دارو به مدت 2 تا 3 ماه انجام می ‌شود. به ندرت، در موارد مزمن یا عفونت مغز استخوان ممکن است بیمار تا 6 ماه دارو مصرف کند.

اگر بیماری تشخیص داده نشود چه عوارضی دارد؟ آیا بیماری تب مالت کشنده است؟

نه، احتمال مرگ بسیار کم است. اما اگر تشخیص داده نشود، عوارض ناتوان ‌کننده ‌ای دارد. یکی از عوارض بیماری، درد شدید مفاصل است. ممکن است یک جوان کارگر که روزی ‌رسان خانواده است، در اثر ابتلا به این بیماری از شدت درد مفاصل، از کار افتاده شود. البته حتی در این موارد هم اگر بیماری تشخیص داده شود به خوبی درمان می‌ شود.

با این حساب، استفاده از شیر محلی خطرناک است؟

نه، اصلا این ‌طور نیست! استفاده از لبنیات بسیار ضروری است و نباید مردم را از مصرف لبنیات ترساند. فقط باید قبل از استفاده، از محصولات لبنی و گوشت محلی از سالم بودن آن مطمئن شویم؛ مخصوصا شیر محلی را قبل از مصرف بجوشانیم.

تب مالت در انسان

تب مالت از گاو، خوک، گوسفند یا بز آلوده به انسان انتقال می‌یابد، اما از انسان به انسان انتقال نمی یابد.

تب مالت روی اعضای خون‌ساز بدن مانند مغز استخوان، گره‌های لنفاوی، کبد و طحال تاثیر می‌گذارد.

تب مالت در دو نوع حاد و مزمن دیده می‌شود.

دوره نهفتگی این بیماری می‌تواند 5 تا 60 روز باشد (چندین ماه نیز دیده شده ‌است).

تب مالت در مردان 20 تا 60 ساله شایع‌تر است‌.

مصرف شیر، محصولات لبنی (کره، پنیر و ...) و یا محصولات گوشتی حیوانات آلوده موجب سرایت بیماری به انسان می‌شود.

کم‌خونی وخیم یا مشکلات معده و سابقه جراحی معده به دلیل کاهش اسید معده امکان ابتلا به بیماری را بالا می‌برد. اسید معده تا حدودی احتمال ابتلا را کاهش می‌دهد.

به طور کلی این بیماری در میان افرادی که زیاد با حیوانات در تماس هستند (کشاورزان، دامداران، قصابان، دامپزشکان) و افرادی که به مناطق آلوده سفر می‌کنند شایع‌تر است

علایم بیماری

علایم زیر در تب مالت حاد به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شوند:

لرز، تب متناوب (تب و لرز)، تعریق

خستگی قابل توجه

درد هنگام لمس

سردرد

بزرگ شدن گره‌های لنفاوی

علایم زیر در تب مالت مزمن به تدریج ظاهر می‌شوند:

خستگی

درد عضلات

کمردرد

یبوست

کاهش وزن                                                                              

افسردگی

ناتوانی جنسی

بروز آبسه در تخمدان‌ها، کلیه‌ها و مغز

در صورت ناکافی بودن مراقبت و درمان، تب مالت ممکن است مزمن شود یا موجب معلولیت، عفونت قلب، استخوان، مغز یا کبد شود.

پیشگیری

- خودداری از مصرف شیر غیرپاستوریزه، پنیر و سایر لبنیات و گوشت‌های تایید نشده.

- استفاده از وسایل محافظتی بدن مانند دستکش، محافظ چشم، پیش‌بند و … هنگام تماس با حیوانات یا گوشت و سایر محصولات

- واکسیناسیون دام‌ها

تشخیص و درمان

تشخیص قطعی تب مالت با آزمایش خون انجام می‌گیرد و با درمان کامل معمولا در 3 تا 4 هفته بهبودی دیده می‌شود.

اطرافیان و اعضای خانواده شخص بیمار که ممکن است از همان غذای آلوده مصرف کرده باشند، باید توسط پزشک معاینه شده و آزمایش دهند.

درمان شامل یک دوره استراحت در رختخواب و مصرف آنتی‌بیوتیک است.

جدا کردن بیمار از دیگران اغلب لازم نیست.

در صورت ناکافی بودن مراقبت و درمان، تب مالت ممکن است مزمن شود یا موجب معلولیت، عفونت قلب، استخوان، مغز یا کبد شود

برای مبارزه با عفونت باکتریایی از آنتی‌بیوتیک‌هایی (مانند تتراسیکلین برای حداقل سه هفته) استفاده شده و داروهای استروئیدی برای کاهش التهاب‌های شدید استفاده می‌شوند.

برای درد عضلانی نیز داروهای ضد درد (مُسکن) تجویز می‌شوند.

در رژیم غذایی این بیماران معمولا ابتدا از غذاهای نرم و ساده شروع می‌کنند و به تدریج تنوع و مقدار غذای بیمار را افزایش می‌دهند تا زمانی که به برنامه غذایی عادی برسد.

بهتر است از غذاهای پرانرژی و نوشیدنی‌ها و مایعات فراوان استفاده کرد.

تب مالت در ایران

بیماری تب مالت بیش‌تر در مناطق غربی و شمال غرب کشور شایع است و استان‌های همدان، آذربایجان و کردستان بیش‌ترین میزان ابتلا به این بیماری را دارند.