ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
1 | ||||||
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 |
اعتیاد یک بیماری زیست شناختی ، روانشناختی و اجتماعی است . عوامل
متعددی در اتیولوژی سوء مصرف و اعتیاد مؤثرهستند که در تعامل با یکدیگر
منجر به شروع مصرف و سپس اعتیاد می شوند . عوامل درهم بافته ای هستند که بر
یکدیگر تأثیر می گذارند . درک کلیه علل و عوامل زمینه ای موجب می شود تا
روند پیش گیری ، شناسایی ، درمان و پی گیری به طور هدفمند طرح ریزی شود .
بنا بر این ، آشنایی با عوامل زمینه ساز مستعد کننده بروز اعتیاد ونیز عوامل محافظت کننده در مقابل آن از دو جهت ضرورت دارد :
· دوره نوجوانی : مخاطره آمیز ترین دوران زندگی از نظر شروع به مصرف مواد
دوره نوجوانی است . نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگ سالی و کسب همیّت
فردی و اجتماعی است . در این دوره ، میل به استقلال و مخالفت با والدین به
اوج خود میزسد و نوجوان برای اثبات بلوغ و فردیت خود ارزشهای خانواده را
زیر سؤال می برد و سعی در ایجاد و تحلیل ارزشهای جدید به خود دارد . مجموعه
این عوامل ، علاوه بر حس کنجکاوی و نیاز به تحرک ، تنوع و هیجان ، فرد را
مستعد مصرف مواد می نماید.
· ژنتیک : شواهد مختلفی از استعداد ارثی اعتیاد به الکل و مواد وجود دارد .
تأثیر مستقیم عوامل ژنتیکی عمدتاً از طریق اثرات فارماکوکینتیک و
فارکودینامیک مواد در بدن می باشد که تعیین کننده تأثیر ماده بر فرد است .
برخی از عوامل مخاطره آمیز دیگر نیز تحت نفوذ عوامل ژنتیکی هستند مانند
برخی اختلالات شخصیتی و روانی و عملکرد نامناسب تحصیلی ناشی از اختلالات
یادگیری .
· صفات شخصیّتی : عوامل مختلف شخصیتی با مصرف مواد ارتباط دارند . از این
میان ، برخی از صفات بیشتر پیش بینی کننده احتمال اعتیاد هستند و بطور کلی
فردی را تصویر می کنند که باارزش ها یا ساختار های اجتماعی مانند خانواده ،
مدرسه و مذهب پیوندی ندارد و یا از عهده انطباق ، منترل یا ابراز احساسات
دردناکی مثل احساس گناه ، خشم و اضطراب بر نمی آید . این صفات عبارتند از :
عدم پذیرش ارزشهای سنتی و رایج ، مقاومت در مقابل منابع قدرت ، نیاز شدید
به استقلال ، صفات ضد اجتماعی ، پرخاشگری شدید ، احساس فقدان کنترل بر
زندگی خود ، اعتماد به نفس پایین ، فقدان مهارت مقاومت در برابر پیشنهادات
خلاف دیگران ، فقدان مهارتهای اجتماعی انطباقی .از آنجا که اولین مکصرف
مواد ، معمولاً از محیط های اجتماعی شروع می شود هر قدر فرد قدرت تصمیم
گیزی و مهارت ارتباطی بیشتری داشته باشد ، بهتر می تواند در مقابل فشار
همسالان مقاومت کند .
· اختلالات روانی : در حدود ۷۰درصد موارد ، همراه با اعتیاد اختلالات دیگر
روانپزشکی نیز وجود دارد . شایع ترین تشخیص ها عبارتند از : افسردگی اساسی ،
اختلال شخصیت ضد اجتماعی ، فوبی ،دیس تایمی ، اختلال وسواسی – جبری ،
اختلال پانیک ، مانیا ،اسکیزوفرنیا .
· نگرش مثبت به مواد : افرادی که نگرش ها و باور های مثبت و یا خنثی به
مواد مخدّر دارند ، احتمال مصرف و اعتیادشان بیش ار کگسانی است که نگرش های
منفی دارند . این نگرش های مثبت معمولاً عبارتند از :کسب بزرگی و تشخیص ،
رفع درد های جسمی و خستگی ، کسب آرامش روانی ، توانایی مصرف مواد بدون
ابتلا به اعتیاد . موقعیت های مخاطره آمیز فردی : بعضی از نوجوانان و
جوانان در موقعیت ها یا شرایطی قرار دارند که آنان را در معرض خطر مصرف
مواد قرارمی دهد . مهمترین این موقعیت ها عبارتند از : در معرض خشونت قرار
گرفتن در دوران کودکی و نوجوانی ، ترک تحصیل ، بی سرپرستی یا بی خانمانی ،
فرار از خانه ، معلولیت جسمی ، ابتلاء به بیماری ها یا دردهای مزمن .
حوادثی مانند از دست دادن نزدیکان یا بلایای طبیعی ناگهانی بیز ممکن است
منجر به وانش های حاد روانی شوند . در این حالت فرد برای کاهش درد و رنج و
انطباق با آن از مواد استفاده می کند .
· تأثیر مواد بر فرد : این وقتی وارد عمل می شود که ماده حد اقل یک بار
مصرف شده باشد . چگونگی تأثیر یک ماده بر فرد ،تابع خواص ذاتی ماده مصرفی و
تعامل آن با فرد و موقعیت فرد مصرف کننده است . تأثیر مواد بر فرد مصرف
کننده ، به میزان قابل توجهی ، به مشخصات او بستگی دارد . این مشخصات
عبارتند ار : شرایط جسمی فرد ، انتظار فرد از مواد ، تجربیات قبلی تأثیر
مواد و مواد دیگری که همزمان مصرف شده اند . مواد مختلف نیز تأثیرات
متفاوتی بر وضعیت فیزیولوژیک وروانی فر د دارند ، مثلاً : هروئین و کوکائین
سرخوشی شدید ، الکل آرامش و نیکوتین مختصری هوشیاری و آرامش ایجاد می کند .
۱-شناسایی افراد در معرض خطر اعتیاد و اقدامات پیش گیرانه لازم برای آنان
۲- انتخاب نوع درمان و اقدامات خدماتی ، حمایتی و مشاوره ای لازم برای معتادان .