آیا آدم ها هوش عمومی و قوای ذهنی متفاوتی دارند؟

آیا آدم ها هوش عمومی و قوای ذهنی متفاوتی دارند؟

چارلز اسپیرمن معتقد بود که آدم ها دارای هوش عمومی2 و هوش های اختصاصی3 می باشند؛ اما نظریه هوش های هشت گانه گاردنر این مسئله را عمیق تر مطرح ساخت و به طور کلی اختلاف نظر در مورد وجود یا عدم وجود برخی جنبه های هوش عمومی وجود دارد و اختلاف نظر در مورد ماهیت هوش های اختصاصی نیز ادامه دارد. یکی از ویژگی های عمده تعدد یا عمیق بودن هوش و قوای ذهنی افراد، ظهور خلاقیت است. خلاق بودن چیست؟ خلاقیت، نوین، متفاوت و حتی غیرمعمول فکر کردن و رسیدن به راه های نامتعارف است. نباید فراموش کنیم که هوش و خلاقیت، یکی نیستند؛ از این جهت، بسیاری آدم های باهوش گاهی چیزهایی تولید یا عرضه می کنند که لزوماً نوین نیستند. همچنین گاهی آدم های بسیار خلاق به حرف جمع گوش نمی کنند؛ ولی آدم های بسیار باهوش، اغلب دنبال خشنود کردن جمع هستند. آدم های خلاق، اغلب متفکران واگرا هستند. در تفکر واگرا، فرد برای یک سؤال، جواب های زیادی تولید می کند. اگر بخواهیم قضیه هوش و خلاقیت را بیشتر باز کنیم، باید بگوییم که خلاقیت زاییده هوش است و این قاعده حاصل می شود که اکثر خلاق ها باهوشند؛ ولی اکثر باهوش ها خلاق نمی باشند. «می توان گفت که شرط خلاقیت، هوش است و یا یکی از نشانه های خلاقیت، هوش بالاست». به زبان ساده تر، ردپا و نشانه وجود هوش، ظهور خلاقیت است. از این رو، گاهی هوش بالا هست، ولی خلاقیت ظاهر نمی شود و گاهی با ظهور خلاقیت، می توان هوش بالا را نتیجه گرفت

مراحل خلاقیت ذهنی

صاحب نظران، خلاقیت را غالباً یک فرایند پنج مرحله ای می دانند که عبارتند از:

1. آمادگی؛ وقتی غرق مسئله یا موضوع مورد علاقه تان می شوید و کنجکاوی شما تحریک می شود، به سادگی از کنار مسئله رد نمی شوید.

2. پرورش؛ ایده هایی به ذهنتان خطور می کند و در این مرحله، گاهی بین امور، رابطه ای نامعمولی پیدا می کنید.

3. بینش؛ این همان مرحله «آها» است؛ لحظه ای که فرد به ارتباط مراحل پی می برد و مسئله حل می شود؛ یعنی تمام قطعات پازل کنار هم چیده می شود.

4. ارزیابی؛ حالا باید تصمیم بگیرید که کدامیک از ایده هایتان باارزش است و ارزش دنبال کردن را دارد.

5. بسط؛ این، آخرین مرحله خلاقیت و غالباً طولانی ترین و سخت ترین مرحله آن است؛ یعنی باید بتوان آن را تعمیم داد. ادیسون (مخترع مشهور) می گوید: خلاقیت یک درصد فکر بکر است و 99 درصد زحمت؛ یعنی خلاقیت گاهی تا یک درصد کافی است؛ ولی برای رسیدن به مرحله ارزیابی، بسط، گسترش و تعمیم، 99 درصد زحمت لازم است. میهالی، یکی از متخصصین معروف می گوید: پنج مرحله ساختار ذهنی و مهندسی ذهن در مسئله خلاقیت، به خوبی مطرح شده، اما همیشه آدم های خلاق، این مراحل را با همین ترتیب طی نمی کنند. به طور مثال، گاهی یک شکل یا نهایت یک محصول را فرد خلاق در ذهن می بیند و حالا به پرورش ایده هایش می پردازد. در معماران خلاق، این ایده جاری است. خصوصیات متفکران خلاق متفکران خلاق چه خصوصیت هایی دارند؟ «پرکینز»6 چهار خصوصیت برای این افراد خلاق است که عبارتند از

الف) تفکر انعطاف پذیر و شیطنت آمیز

متفکران خلاق، انعطاف پذیرند و با مسائل بازی می کنند. نکته ای که تناقض برانگیز است، این است که خلاقیت اگر چه سخت و دشوار است، ولی اگر آن را آسان بگیریم، آسان می شود و به تعبیری، شوخی، چرخ های خلاقیت را روان می کند؛ البته منظور از شوخی در این جا، انعطاف روحی و تخیل است.

ب) انگیزش درونی

آدم های خلاق، معمولاً از خلق کردن، لذت می برند و به نمره، پول و حتی راضی کردن دیگران خیلی اهمیت نمی دهند؛ بلکه همیشه به دنبال خلق این هشتند. بنابراین، آدم های خلاق، بیشتر انگیزش درونی دارند و نه انگیزش بیرونی.

ج) خطر پذیری و ریسک

خطرپذیری یا بی مبالاتی و بی توجهی و قهرمان بازی متفاوت است. آدم های خلاق، درصدی از خطر و ریسک را قبول می کنند و از این جهت اشتباه هم می کنند؛ البته این، نشانه مهارت کم آنها نیست؛ بلکه نشان می دهد که ایده های بیشتری دارند و امکانات بیشتری را در نظر می گیرند. برخی از ایده های آنها جواب می دهد و برخی دیگر با شکست مواجه می شود. پبلو پیکاسو، نقاش اسپانیایی قرن 12، بیش از بیست هزار نقاشی کشید؛ ولی تمام آنها شاهکار نشدند. متفکران خلاق، با عدم موفقیت های خود کنار می آیند و از شکست عبرت می گیرند.

د) ارزیابی عینی کار

بر خلاف این تصور قالبی که آدم های خلاق، خود محور و ذهن گرا هستند، اکثر متفکران خلاق سعی می کنند از کارشان ارزیابی عینی داشته باشند. آنها برای قضاوت های فوق ملاک هایی دارند و به قضاوت آدم های قابل اعتماد و محترم بها می دهند و به این ترتیب، می فهمند که آیا با تفکر خلاقانه بیشتر می توان کارشان را بهبود بخشید یا نه

سه توصیه برای آدم های خلاق

1. خود را دست کم نگیرید و بر محور مهندسی ذهن خلاق خود تأمل بیشتری کنید.

2. برنامه و زمان بندی داشته باشید؛ عمر کوتاه است و فرصت ها اندک و شما ممتاز.

همه آدم ها رگه هایی از خلاقیت دارند و یقیناً شما نیز در برخی زمینه های مورد اشاره این مقاله، خلاقانه ظاهر شده یا خلاقیتی بروز داده اید. اگر می خواهید به ابعاد خلاقیت و مهندسی ذهن خود واقف شوید، این نوشته ها را دوباره بخوانید.

نتیجه

طی چهل منزل به بحث مهندسی ذهن و مقوله خلاقیت پرداختیم و سعی کردیم این مبحث را با الگوها، روش ها، به زندگی خلاقانه گره بزنیم. مخاطب ما جوان است و جوان یعنی جهان؛ جهانی از توان. از شما جوان خلاق و جویای نام، انتظار می رود که روی مطالب تأمل داشته باشید. شاید از بین مطالب همین چهل منزل، به نکات ظریفی از خلاقیت خویش دست یابید. قبلاً نیز در این سلسله مقالات که چند ساله شده است، گفته ام که «لذت کشف خویش را تجربه کنید». شاید شما آدم خوش فکر، خلاق و مستعدی باشید؛ ولی درنیافته اید و به لذت کشف توانای بی پایان خود نرسیده اید.

مطلب رو مطالعه کنید نظر یادتون نره منتظرم