در دنیای کار و ماشینی امروز، همه رسم و رسومهای قدیمی به ورطه فراموشی سپرده شده و سبک زندگی کاملاً تغییر کرده است و متأسفانه شیوه طبخ و خوردن انواع غذاها بسیار متفاوتتر از گذشته میباشد. همین طور نوع تفریحات امروزی با گذشته قابل مقایسه نیست.تفریح اغلب مردم در یک روز یا شب تعطیل، رفتن به رستورانها و بخصوص فستفودها و در کنار آن کشیدن سیگار و... شده است، ورزش کردن و پیکنیک رفتن به یک تفریح شیک و لوکس تبدیل شده که مخصوص قشر خاصی از جامعه میباشد، حال بماند که در این بین برخی از روی تنبلی ورزش نمیکنند ولی اغلب فرصت زیادی برای این تفریح سالم و شاد ندارند و ترجیح میدهند به جای دو سه ساعت کوهپیمایی، یک ساعت در رستوانی بنشینند و غذایی میل کنند و سر بچه و اهل و عیال بدین ترتیب گرم شود و تا آخر هفته به اصطلاح کمی شارژ روحی شوند.
سالم زیستن، تغییر سبک زندگی، تغذیه مناسب، و ورزش کردن فاکتورهایی است که سلامتی افراد را در برابر انواع و اقسام بیماریها، بخصوص بیماری دنیای مدرن و ماشینی یعنی سرطان تضمین میکند.در دنیایی که هر روز با منبع اطلاعاتی بسیاری در خصوص انواع و اقسام خوردنیها نوشیدنیها و فواید و مضرات آنها بیشتر آشنا میشویم، قطعا اطلاعات ضد و نقیضی هم رد و بدل میشود که همواره ما را با چه بخوریم، و چه نخوریم؟ مواجه میکند. در این بین داشتن یک زندگی سالم با تغذیهای مناسب و حتیالامکان به دور از هر نوع مواد افزودنی و ترکیبات شیمیایی با چاشنی آرامش و به اضافه کمی ابتکار و خلاقیت در ساختن محیطی شاد و آرام برای یک زندگی ایمن، خود مراقبتیهایی است که همه افراد یک خانواده را در برابر انواع و اقسام بیماریها بخصوص سرطان واکسینه میکند.اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که ذائقهتان خیلی با غذاهای خانگی میانه خوبی ندارد و به هزار یک دلیل واهی از جمله نداشتن وقت آشپزی ترجیح میدهید هفتهای دو، سه وعده غذای بیرون (فستفود و غذای رستورانی) میل کنید، یقین بدانید خطر ابتلا به بیماری خاموش سرطان در انتظار شماست. پس برای پیشگیری از هر نوع ابتلا به بیماری از جمله قندخون و چربی خون و سکته و سرطان از همین امروز عادات غذایی خود را تغییر دهید و مهمتر از همه سبک زندگیتان را اصلاح کنید، چون سالم زیستن صرفا در خوردن نیست، بلکه هر نوع رفتار و کردار غلط آدمی، باعث بروز بیماری خاصی در بدن میشود.
اما غافل از اینکه همین تنبلیها و فرار از ورزش یا دوری کردن از تفریحات سالم قدیمی مثل پیادهروی، دید و بازدیدهای فامیلی در آخر هفته و به جا آوردن صله ارحام چقدر در پیشگیری از بیماریهای روحی و روانی و فشارهای عصبی و بیماریهای خاص مؤثر است. امروزه نهتنها زندگیها ماشینی شده که عادات و رفتار ما آدمها هم ماشینی شده، تفریح و سرگرمیها هم ماشینی شده و خلاصه در دهکدهای از تکنولوژی اسیر شدیم که با دست خودمان عمرهایمان را کوتاه و کوتاهتر میکنیم.سرطان بیماری است که شنیدن نام آن لرزه بر اندام هر شنوندهای میاندازد. سرطان بیماری نامآشنای زندگی ماشینی و مدرن امروزی است که به علت رشد بیش از حد سلول به وجود میآید.این بیماری منفرد نیست و شامل بسیاری از بیماریها میشود بهطوری که بیش از 100 نوع متفاوت دارد. بیماری که عواملی مانند کمتحرکی، تغذیه نامناسب و عوامل محیطی در ابتلا به آن نقش مؤثری دارد.
باورهای غلط درمورد سرطان
بیتردید باورهای غلطی درمورد سرطان، علل و عوامل آن و راههای پیشگیری از این بیماری خطرناک وجود دارد که پاسخ به این شبهات خیلی از نگرانیهای بیمورد این بیماری را از بین میبرد.بیماری سرطان لزوماً به معنی مرگ نیست. ترس یک واکنش طبیعی است، اما با درمان مناسب بیشتر مردم از سرطان نجات مییابند و باعث خوشحالی است که بعد از درمان سرطان زندگی بیماران به صورت عادی برمیگردد.سرطان شرارت بعضی از سلولهای دستگاههای بدن است. به عبارت دیگر هرگاه سلولهای هر یک از اعضاء بدن بدون توجه به نیاز آن عضو شروع به تکثیر بیش از اندازه نماید سرطان حاصل میشود.سلولهای سرطانی گاه از طریق جریان خون به سایر اعضا بدن سرایت کرده و در محل جدید همچنان به تکثیر و رشد خود ادامه میدهند و بدین ترتیب برای سلولهای مفید و حیاتی تولید مشکل و دردسر مینمایند.گرچه هنوز عامل اصلی بروز سرطان معلوم نیست، لیکن امروزه ما بسیاری از مواردی که سبب تسریع بروز این عارضه میشوند را میشناسیم. دود سیگار، تماس با مواد شیمیایی سرطانزا، قرار داشتن در پرتو اشعههای سرطانزا، همچون اشعه خورشید نیز سهم مهمی در بروز این بیماری دارند. همچنین بعضی از ویروسها عامل بروز سرطان هستند و تحقیقات اخیر هم نشان دادهاند که ژنتیک نیز در بعضی از انواع سرطان چندان بیتأثیر نیست.
عوامل دخیل در بروز سرطان بسیار متنوع است.جنسیت، سن، نژاد، موقعیت جغرافیایی و... همه و همه در بروز سرطان، نوع سرطان خوشخیم یا بدخیم بودن آن مؤثرند. به عنوان مثال هنگکنگیها 10 برابر دانمارکیها در اثر ابتلا به سرطان حنجره میمیرند یا آنکه سوئدیها 10 بار بیش از ژاپنیها به سرطان پروستات مبتلا میشود. و این درحالی است که نسبت ابتلا به سرطان خون (لوسمی) در تمام دنیا برابر است.ابتلا به سرطان به راستی یک بدشانسی است، اما بیمار نیز خود چندان بیتقصیر نیست. اکثر غریب به اتفاق سرطانها اگر در همان مراحل اولیه بروزشان شناخته شوند قابل درمان میباشند. هر عارضهای علائمی دارد و هرچه این علایم سریعتر ظاهر شوند، سریعتر میتوان درصدد درمان آن عارضه برآمد. علائم بعضی از بیماریها را باید شناخت و در جستوجوی آنها برآمد. سرطان از جمله این بیماریهاست. هر فردی که به سلامتی خود علاقهمند است باید به خوبی علائم انواع سرطانها را بداند. تشخیص به موقع سرطان یعنی آگاه شدن از ابتلا به این عارضه، پیش از آنکه سلولهای سرطانی خود را به سایر قسمتهای بدن برسانند.
عوامل محیطی، ابتلا به سرطان را افزایش میدهد
با توجه به آنکه یکی دیگر از عوامل ابتلا به سرطان عوامل محیطی و در واقع سبک زندگی است،مصرف غذا و مایعات خیلی داغ، چاقی، مصرف بیش از حد گوشت قرمز و فرآوردههای آن، مواد نگهدارنده موجود در برخی از غذاها، مصرف دخانیات و الکل، مصرف بیرویه غذاهای کبابی و دودی شده، بیخوابیهای مفرط و غذاهای پرچرب از عواملی میباشند که در بروز ابتلا به سرطان نقش دارند.کم مصرف کردن سبزی و میوه در جامعه به دلیل تغییر سبک زندگی باعث ابتلا به سرطان میشود، افزودنیها به مواد غذایی در دراز مدت ایجاد سرطان میکند. مواد افزودنی به سوسیس و کالباس، مواد سرخکردنی و استفاده از غذاها و ته دیگ سوخته که ترکیبات حلقوی دارند سرطانزا میباشند30 تا 40 درصد سرطانها ریشه در عوامل تغذیهای دارند که اگر یک رژیم متعادل غذایی داشته باشیم و نصف بشقاب غذای ما سبزی و میوه و یک چهارم آن غلات کامل و سبوسدار باشد قطعاً افراد را در برابر بیماری سرطان مصون نگه میدارد.متأسفانه در کشوری هستیم که از افزودنیها در مواد غذایی بیرویه استفاده میشود و کنترلی بر آنها نیست و فرایند مواد غذایی کنترل نمیشود و چون تولیدات به شکل انبوه است، سلامتی و تغذیه مورد غفلت قرار میگیرد.اگر در این میان بتوانیم از غذاهای فرآوری شده کمتر استفاده کنیم، بهتر است توصیه ما این است که غذاهای کم چرب و کم نمک بیشتر استفاده شود و میوه و غلات و حبوبات و سبزیها بیشتر در برنامههای غذایی خانواده گنجانده شود.
شاخص میزان بروز سرطان در کشور پایینتر از متوسط جهانی است و باید با واژههای پزشکی در این مورد صحبت کنیم.موضوعی که وجود دارد این است که ما بر اساس شاخصی به نام «بروز استاندارد شده سنی» میزان بروز سرطان را عنوان میکنیم، یعنی بروز سرطان در هر 100 هزار نفر بر اساس هرم جمعیتی استاندارد است. در این شاخص میزان بروز سرطان در هر صد هزار نفر را تعیین و میزان بروز آن را ذکر میکنند. بر اساس این شاخص میزان بروز سرطان در ایران میان مردان 134 نفر و در زنان 128 نفر در هر یکصد هزار نفر است متوسط جهانی ابتلا به این بیماری 205 نفر در مردان و 165 نفر در زنان را نشان میدهد.طبق آمارهای جهانی در سال 2000 حدود 10 میلیون نفر مبتلا به سرطان وجود داشت و تعداد مبتلایان در سال 2012 به 14 میلیون نفر رسیده است و پیشبینی میشود که این تعداد در سال 2020 به 20 میلیون و در سال 2030 به 27 میلیون نفر برسد، به این معنی که میزان بروز سرطان در فاصله بین سالهای 2012 تا 2030 یعنی در 18 سال تقریبا دو برابر خواهد شد.از این میزان 70 درصد این افزایشها مربوط به کشورهای در حال توسعه است و ایران نیز جزو این کشورهاست.
سالم زیستن، راهکاری قوی در برابر ابتلا به سرطان
سرطان یک بیماری نیست، بلکه نوعی از بیماری است، بیش از 200 نوع متفاوت از بیماری سرطان وجود دارد که هر کدام به شیوههای خاص ایجاد میشوند.چیزی که در همه آنها مشترک است این است که همه آنها به روش مشابه شروع میشوند، با تغییر در ساختار طبیعی یک سلول. سالم زیستن میتواند نیمی از موارد ابتلا به سرطان را پیشگیری کند. با شیوه سالمتر زندگی، امکان پیشگیری از تقریبا 600 هزار ابتلا به سرطان که در کشورهای توسعه یافته رایج شده، وجود دارد. بیش از 200 نوع سرطان وجود دارد که مجموعه پیچیدهای از عوامل خطرزا شامل ژنها و شیوه زندگیمان در بروز آن موثر است. ارقام تازه منتشر شده مرکز تحقیقات سرطان در انگلیس هم حاکی از آن است که چهار مورد از هر 10 مورد ابتلا به سرطان در این کشور با تغییر شیوه زندگی مردم قابل پیشگیری بود.ترک سیگار بزرگترین تاثیر را بر کاهش سرطان دارد و میتوانست از بیش از 314 هزار مورد سرطان از سال 2009 پیشگیری کند، اما رعایت یک ژیم غذایی متعادل با مصرف پایین گوشتهای قرمز و فرآوری شده و نمک و مصرف مقدار زیاد سبزیها هم میتوانست از 145 هزار مورد دیگر از موارد ابتلا به سرطان بکاهد.
راهکارهایی جهت پیشگیری
سه دلیل عمده برای افزایش بروز سرطان در ایران وجود دارد، یکی از این علل،
افزایش سن جمعیت است.سن جمعیت ایران حدود 35 سال گذشته تقریبا 58 سال بوده
در حالیکه در حال حاضر به حدود 74 سال رسیده است، یعنی تقریبا در یک بازه
زمانی 35 ساله، امید به زندگی در ایران بین 15 تا 16 سال افزایش یافته است.
بنابراین هر چه سن افزایش یابد احتمال ابتلا به سرطان نیز افزایش مییابد.
بر این اساس اولین و مهمترین دلیل افزایش سرطان در کشور، بالا رفتن امید
به زندگی و سن جمعیت است.
یک باور غلط بین اغلب مردم وجود دارد که گمان میرود، فردی که مبتلا به سرطان شد، دیگر امیدی به زنده بودنش نیست و این خود بزرگترین و اولین ضربه کاری است که به اصطلاح سرطان به فرد بیمار وارد میکند. این باورهای غلط به تشدید بیماری دامن میزنند. یقیناً دانستن اطلاعات دقیق و شنیدن آن از زبان متخصصان در پیشگیری از بیماریهای خاص مؤثر و مفید فایده است. به طور کلی 50 درصد موارد سرطانها با اقدامات پزشکی قابل درمان است. همچنین سرطانهای کودکان نیز در 85 درصد موارد درمانپذیرند، بنابراین هرچند که سرطان بیماری خطرناکی است و در برخی موارد میزان بقای عمر را کوتاه میکند، اما مهمترین کاری که میتوان در این حوزه انجام داد پیشگیری است، همه باید برای پیشگیری دست به دست هم دهیم .
شاخصهای محیطی
دومین دلیل افزایش بروز سرطان شاخصهای محیطی است که شامل آلودگی هوا، آب و آلودگیهای محیطی است.مصرف انرژی در ایران در سال به ازای هر یک نفر 2800 کیلوگرم بود که در متوسط جهانی این میزان حدود 1700 کیلوگرم اعلام شده است، بنابراین هر چه مصرف انرژی در جهان و در یک کشور زیادتر باشد آلودگی نیز افزایش مییابد.
شیوههای زندگی ناسالم
در ایران حدود 10 تا 11 درصد مردم سیگار میکشند که مصرف آن در مردان بیشتر از زنان است. شیوههای زندگی ناسالم و افزایش وزن سومین و یکی دیگر از علل اصلی ابتلا به سرطان در کشور شناخته شده است.در ایران زنان بیش از 50 درصد و مردان کمتر از 50 درصد دچار افزایش وزن هستند. همچنین مصرف ناکافی میوه و سبزیجات از دیگر عوامل این موضوع است به طوریکه تقریبا نزدیک به 90 درصد جمعیت ایران کمتر از 5 وعده از میوه و سبزی استفاده میکنند و فعالیت بدنی ناکافی هم از علل زمینهساز بیماریهاست به طوریکه حداقل 35 تا 40 درصد جمعیت ایران فعالیت بدنی منظمی ندارند.اگر بخواهیم در مورد نقش یا وزن این شاخصها در بروز سرطان صحبت کنیم باید آمار کلیتری داشته باشیم.اول اینکه 40 درصد سرطانها قابل پیشگیری هستند و البته منظور آن است که بخشی از این قابلیت پیشگیری در اختیار سیاستگذار سلامت و دولت است و بخشی از آن هم مرتبط با بحثهای خود مراقبتی و در اختیار مردم است.
پیشگیری از سرطان با خود مراقبتی40 درصد سرطانها قابل پیشگیری هستند و میتوان با خود مراقبتی، تغییر سبک زندگی و ترویج عادات صحیح غذایی، طول عمر مردم را تا 10سال افزایش داد، افراد میتوانند 86 سال عمر کنند و با افزایش آگاهی و ارتقای فرهنگ سلامت میتوان کاری کرد سکتههای مغزی و قلبی کاهش یابد. اگر بتوانیم فرهنگ خود مراقبتی را در کشور نهادینه کنیم، در کاهش میزان بیماریها و نیز هزینههای درمانی موفق خواهیم بود. ید بهگونهای فرهنگسازی کنیم که عادات نادرست غذایی در مصرف نمک تغییر کند چراکه مصرف زیاد نمک و روغن در ابتلا به بسیاری از بیماریهای غیرواگیر تأثیر اساسی دارد.
جمع بندی: در حال حاضر در کشور ما، سرطان دومین علت مرگ و میر است، و پس از بیماریهای قلبی و عروقی نزدیک به 11 درصد از علت مرگها، را به خودش اختصاص داده است در میان عوامل سرطانزا، غیر از عوامل ارثی که در بروز بسیاری از سرطانها نقش دارند، مساله تماس با عوامل سرطانزا مهمترین فاکتور در بروز این بیماری است. حتی اگر فردی زمینه ژنتیکی ابتلا به سرطان را داشته باشد، ولی مواجهه خود را با عوامل سرطانزا کم کند، شانس بروز سرطان در وی به نحو قابل توجهی کاهش مییابد. عوامل محیطی در بروز سرطان بسیار تاثیرگذار هستند. زمینههای ژنتیکی، استعداد فرد را در ابتلا به بیماری مشخص میکند، ولی تماس با عوامل محیطی عاملی است که بروز آن را افزایش میدهد. این عوامل محیطی، موارد متعددی هستند، از جمله اشعهها مانند مواد رادیواکتیو که در خلال جنگ دوم جهانی دوم در شهرهای ژاپن استفاده شد یا فاجعه چرنوبیل. همچنین در مشاغلی که افراد با مواد رادیواکتیو تماس دارند، شانس بروز سرطان افزایش مییابد.
محققان و پزشکان معتقدند انگور قرمز بخورید چون این میوه سرشار از
آنتیاکسیدانهایی است که میتواند خطر ابتلا به سرطان را پایین آورد. به
اعتقاد آنها مصرف سیر و پیاز را به خاطر بوی بد آنها از دست ندهید؛ این
محققان همچنین توصیه میکنند از گوشت قرمز فاصله بگیرید، کمتر کباب بخورید،
چیپس و پنیر ممنوع، و هر روز آبمیوه نخورید، بلکه میوه طبیعی میل
کنید.خوردن آسپرین، قدم زدن 30 دقیقه در روز، نوشیدن شیر، ایستادن بیشتر از
نشستن، آبپز کردن گوشت، خوردن کلم بروکلی آبپز، نوشیدن چای سبز و
استفاده از کرمهای ضد آفتاب هم از جمله مواردی است که پزشکان به همه افراد
توصیه میکنند تا بدین ترتیب هرکس با خود مراقبتی بتواند سپری محکم در
برابر حملات سلولهای سرطانی ایجاد کند.