7 نکته برای واکسیناسیون کودکان

والدین باید توجه داشته باشند که گریه نوزاد بلافاصله بعد از تزریق واکسن، کاملا طبیعی است و نباید به دلیل دلسوزی از این کار سرباز زنند، زیرا گریه ناشی از واکسن، موقتی است، اما تاثیرات مفید واکسن، دائمی است و در صورت عدم تزریق واکسن های لازم، نوزاد نمی تواند در برابر برخی بیماری های خطرناک مقاومت کند.

حدود 8 هفته بعد از تولد نوزاد، پدر و مادر او را برای اولین تزریق واکسن به مرکز بهداشتی درمانی محل زندگی خود می برند. این واکسن، نوزاد را از ابتلا به بیماری هایی نظیر سیاه سرفه، دیفتری و فلج اطفال مصون نگه می دارد.

اگرچه امروزه والدین آگاهی نسبتا کاملی درباره تزریق سرموقع واکسن های نوزاد دارند، اما در مورد گریه و ناراحتی کودک هنگام تزریق واکسن و بعد از آن، نگران هستند و تحمل این قضیه برای والدین و به خصوص مادر سخت می باشد. اما اگر والدین بدانند که قبل و بعد از تزریق واکسن باید چه کارهایی انجام دهند این کار برای خود آنها و نوزادشان راحت تر خواهد بود.

لذا به توصیه های زیر عمل کنید:

1- والدین می توانند با پزشک کودک خود تماس بگیرند و در مورد استفاده از استامینوفن و یا داروهای مسکن مخصوص نوزاد، قبل از تزریق واکسن از پزشک سوال کنند تا تزریق واکسن درد کمتری ایجاد کرده و این کار با سهولت انجام گیرد.

2- والدین باید به این نکته توجه کنند که سوالات خود را درباره کارهای لازم بعد از تزریق واکسن، قبلا از پزشک مربوطه بپرسند و سپس نسبت به تزریق واکسن نوزاد خود اقدام کنند و بلافاصله پس از تزریق واکسن، لباس نوزاد را به او پوشانده و سریعا خود را به منزل برسانند.

گاهی اوقات والدین به این نکته توجه ندارند و بعد از تزریق واکسن شروع به پرسیدن سئوال از پزشک می کنند، در حالی که نوزاد خیلی گریه و بی‌تابی می کند.

3- والدین توجه داشته باشند که اسباب بازی مورد علاقه نوزاد را به همراه خود ببرند و در صورتی که بلافاصله پس از تزریق واکسن، نوزاد شروع به گریه کرد، با نشان دادن اسباب بازی و یا دادن شیر به نوزاد، او را آرام کنند.

اگر ورم و قرمزی پوست و تب ناشی از تزریق واکسن در نوزاد، تا 48 ساعت پس از تزریق واکسن برطرف نشد، حتما به پزشک اطفال مراجعه کنید

4- می توانید از پزشک متخصص در مورد دادن شیر به نوزاد، هم زمان با زدن واکسن سوال کنید تا با رعایت یک سری نکات، این کار را انجام دهید.

5- در طی مدتی که تزریق واکسن انجام می گیرد، نوزاد خود را در آغوش بگیرید و حتما بدن نوزاد خود را به درستی نگه دارید تا تکان خوردن نوزاد موجب اشکال در تزریق واکسن نشود.

6- والدین باید توجه داشته باشند که گریه نوزاد بلافاصله بعد از تزریق واکسن، کاملا طبیعی است و نباید به دلیل دلسوزی از این کار سرباز زنند، زیرا گریه ناشی از واکسن، موقتی است، اما تاثیرات مفید واکسن، دائمی است و در صورت عدم تزریق واکسن های لازم، نوزاد نمی تواند در برابر برخی بیماری های خطرناک مقاومت کند.

7- گاهی برخی از پزشکان کرم های بی حس کننده موضعی را پیشنهاد می کنند تا والدین یک ساعت قبل از تزریق واکسن به محل واکسن بمالند تا در اثر بی حس شدن آن قسمت، نوزاد درد کمتری را احساس کند و تزریق واکسن راحت تر انجام گیرد.

چند راه برای آرام کردن نوزاد پس از تزریق واکسن

- با نشان دادن اسباب بازی مورد علاقه اش، حواس او را پرت کنید.

- برای کودک آرام آرام صحبت کنید و شعر بخوانید، مخصوصا نوزادان با صدای مادر آرامش لازم را کسب می کنند و درد ناشی از واکسن را فراموش می کنند.

- در صورتی که او سیر است، می توانید پستانک در دهان او قرار دهید تا آرام شود.

هشدار

اگر ورم و قرمزی پوست و تب ناشی از تزریق واکسن در نوزاد، تا 48 ساعت پس از تزریق واکسن برطرف نشد، حتما به پزشک اطفال مراجعه کنید.

دیابتی‌ها چه کفش و جورابی بپوشند؟

عوارض و ناراحتی های ناحیه پا یکی از مشکلات شایع بیماران مبتلا به دیابت است . این عوارض حتی ممکن است تا آنجا پیشرفت کند که به قطع انگشتان پا یا حتی قطع کامل پا منتهی شود. یکی از مهم ترین اقدامات برای پیشگیری از بروز زخم پای دیابتی، تهیه کفش و جوراب مناسب است.

هنگام خرید یک کفش نباید این نکته را دور از نظر داشت که هیچ اندازه استانداردی برای اندازه پا وجود ندارد و با توجه به اینکه بسیاری از دیابتی ها حس پای خود را از دست می دهند، نمی توانند به دقت این مساله را که کفش برای آنها تنگ یا گشاد است متوجه شوند.

آسیب هایی که از کفش نامناسب به پای فرد دیابتی وارد می شود، یکی از علل قطع عضو در این افراد محسوب می شود.

در این مقاله راهنمایی های لازم را برای خرید کفش و جوراب مناسب و نیز مراقبت از پاها، برای بیماران دیابتی بیان می کنیم.

چه کفشی مناسب است؟

عدم استفاده از کفش‌های سفت و کفش‌هایی که فرد در آنها احساس راحتی نمی‌کند و یا پاها را زخم می کند و نیز کفش هایی که اندازه پا نیستند از جمله نکاتی است که دیابتی‌ها باید برای محافظت از پاها مد نظر داشته باشند.

- کفش ها باید کاملا اندازه پا بوده و پنجه پهنی داشته باشند تا انگشتان پا به‌راحتی در آن قرار گیرند.

- کفش های چرمی گزینه مناسبی هستند، چراکه کاملا شکل پا را به خود گرفته و اجازه می‌دهند پای شما نفس بکشد. کفش های از جنس کتان هم مناسب هستند.

از پوشیدن کفش های جلوباز، صندل، دمپایی و کفش های راحتی دارای تسمه‌های بین انگشتی خودداری کنید

- در صورت وجود هر گونه بدشکلی در پا مثل کف پای صاف، انگشت چکشی، پینه پشت پا و ... بهتر است از کفش های طبی یا مخصوص استفاده نمایید.

- در صورتی که هر گونه زخم، تاول، قرمزی در پاها می‌بینید (در اثر کفش) و یا حتی دردی در پای خود حس می‌کنید، بلافاصله کفش جدیدی خریداری کرده و هرگز از کفش های قدیمی خود استفاده نکنید.

- بهتر است که کفش بند دار باشد تا بتوان اندازه آن را تنظیم نمود.

- پاشنه کفش معمولی باشد. پوشیدن کفش های دارای پاشنه بلندتر از 5 سانتی متر توصیه نمی شود.

- سعی کنید عصرها کفش بخرید. در ساعات پایانی روز، پاها کمی ورم دارند و اگر در کفشی که در این زمان خریداری می کنید، احساس راحتی نمایید، معمولا تمام مدت روز در آن راحت خواهید بود.

- هنگام خرید کفش هر دو کفش را در حالت ایستاده امتحان کنید.

- کفش نو را با فواصل زمانی بپوشید و هر بار پا را معاینه کنید.

- در منزل از کفش روفرشی استفاده نمایید.

- هرگز بدون جوراب کفش نپوشید.

- زمانی که کفش نو می‌خرید، تا چند روز آنها را برای بیش از یک ساعت استفاده نکنید.

- قبل از پوشیدن کفش، داخل آن را بررسی کنید تا سنگریزه و یا خرده های کفی کفش در آن نباشد، زیرا ممکن است هنگام راه رفتن مرتبا به کف پایتان مالیده شده و باعث تاول و یا زخم شود.

- جوراب‌ها و کفش‌های خود را هر روز عوض کرده، حداقل دو جفت کفش داشته باشید و هر روز کفش خود را عوض کنید.

چه جورابی مناسب است؟

جوراب نخی یا کتانی با کش مناسب و رنگ سفید یا روشن، از مهمترین ویژگی های جوراب بیماران دیابتی است.

- جوراب‌هایی که یک سانتی‌متر بلندتر از بزرگ ترین انگشتان پاها باشد، مناسبند.

- جوراب‌های کشی، نایلونی و جوراب هایی که دارای لبه‌های کشی و سفت هستند، نامناسب می باشند.

- جوراب هایی که داخلشان درز دارند، مناسب نیستند.

چطور مراقب پاها باشیم؟

- روزی یک بار، پاها را با آب ولرم و صابون معمولی بشویید.

- بعد از شستشو، پاها و مخصوصا بین انگشتان را کاملا خشک نمایند.

- دمای آب را قبل از شستشو کنترل کنید تا داغ نباشد.

- از قرار دادن پاها در آب نمک و حنا کردن پا جدا خودداری کنید.

- برای نرم و لطیف نگه داشتن پا، می توانید از لوسیون و مواد چرب کننده معمول استفاده کنید.

- گاهی یک ترک کوچک در پاشنه، مشکلات جدی پا و قطع عضو را باعث می شود.

- سعی کنید ناخن ها را صاف کوتاه کنید و مد نظر داشته باشند بعد از استحمام و یا در زمان مرطوب بودن پا این کار را انجام دهید.

- گوشه های ناخن را با ناخن‌گیر کوتاه نکنید. اگر هم توانایی انجام این کار را ندارید، آن را به دیگران محول کنید.

از خرید کفش‌های سفت و پوشیدن جوراب‌های کشی و نایلونی خودداری کنید

کفش نامناسب، افراد دیابتی را در معرض زخم پا قرار می دهد

تحقیقات اخیر پژوهشگران انگلیسی نشان می‌دهد که بیشتر افرادی که دیابت دارند از کفش‌های نامناسب استفاده می‌کنند که این مسئله باعث زخم پا در آنان شده و در نهایت منجر به قطع عضو آنان می‌شود.

دکتر «لیز» از دانشگاه علوم پزشکی اسکاتلند گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود 80 درصد موارد قطع عضو با یک زخم پای ساده آغاز می‌شود. به همین دلیل پیشگیری از این موضوع ضروری است.

دکتر لیز و همکارانش با بررسی طول و عرض پای 100 نفر از افرادی که در بیمارستان دیابت ویزیت شدند، دریافتند که تنها 24 درصد آنها کفش‌هایی مناسب و به اندازه پای خود داشتند و مابقی کفش‌هایی کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از اندازه پای خود داشتند.

15 تا 20 درصد افراد دیابتی که کفش‌هایی کوچکتر یا بزرگتر از پای خود داشتند، فاقد هر گونه حسی در پای خود بودند. این افراد به علت نداشتن احساس در پای خود، متوجه جراحت و آسیب به پای خود نمی شدند.

 پای این افراد (افراد دیابتی که حس خود را از دست دادند) باید به طور روزانه کنترل شود و باید به دنبال یک روش درمان مناسب باشند و چنانچه هر گونه نشانه‌ای از آسیب و جراحت در پای خود دیدند، فورا باید به پزشک مراجعه نمایند.

همچنین این افراد باید یک کفش مناسب از نظر طول و عرض برای پای خود پیدا کنند. چرا که پای افراد با افزایش سن آنها تغییرات قابل توجهی هم در طول و هم در عرض خواهد داشت. در حالی که بسیاری از افراد تنها از یک اندازه مشخص برای کفش استفاده می‌کنند.

چطور موبایل سلامتی ما را به خطر می‌اندازد؟

موبایل دارای آلودگی هایی است که ما از آنها مطلع نیستیم. بدون شک، موبایل باعث تغییراتی در شیوه زندگی، عادات زندگی و روابط اجتماعی می گردد. اما این سئوال مطرح است که می توان با آلودگی زندگی کرد؟

سرطان

بسیاری از افراد می گویند که امواج موبایل باعث سرطان و یا بیماری های دیگر خواهد شد.

موبایل، کمی انرژی فرکانس رادیویی (RF) پخش می کند. اگر میزان RF زیاد باشد، می تواند بافت را گرم کند.

اثرات انرژی فرکانس رادیویی را نباید با اثرات سایر انرژی های الکترومغناطیسی اشتباه گرفت.

اگر مقدار انرژی الکترومغناطیسی بالا باشد، مانند: اشعه X و اشعه گاما، می تواند بافت های بیولوژیکی را یونیزه کند. یونیزاسیون فرایندی است که در آن الکترون ها از محل واقعی خود در اتم و مولکول دور می شوند. اگر این یونیزاسیون به طور دائم انجام گیرد، موجب تخریب بیولوژیکی بافت ها و DNA می گردد.

مقدار انرژی فرکانس رادیویی، به اندازه ای نیست که باعث یونیزاسیون اتم ها و یا مولکول ها شود. پس می توان گفت انرژیRF یک نوع پرتو بدون یونیزه می باشد.

سایر پرتوهای بدون یونیزه شامل: نور مرئی، اشعه مادون قرمز (گرما) و دیگر انواع پرتوهای الکترومغناطیسی با فرکانس نسبتا پایین می باشد.

در صورتی که مقدار انرژی RF زیاد باشد، دمای بدن را زیاد می کند و در نتیجه باعث تخریب بافت می شود.

چشم ها و بیضه ها در برابر حرارت انرژی فرکانس رادیویی آسیب پذیرترند، زیرا این دو منطقه دارای جریان خون کمی می باشند و در نتیجه نمی توانند گرمای بیش از حد را از خود دور کنند

سلامت روح و روان

اگر موبایل شما گم شود، وحشت می کنید؟ این وحشت را نوموفوبیا می خوانند که نشاندهنده وابستگی روانی شما به موبایل می باشد.

مشکلات زیر در اثر استفاده زیاد و مداوم از موبایل بروز می کنند:

بی قراری، استرس، خستگی، کاهش اعتماد به نفس، اضطراب، افسردگی، کاهش وزن و بی خوابی.

سلامت چشم

استفاده کنندگان زیاد از موبایل می توانند دچار فشار چشم، خشکی چشم، مشکل در تمرکز دید و حتی دوبینی گردند.

این گونه افراد باید بعد از 20 دقیقه صحبت با موبایل، 20 ثانیه به یک چیز که در فاصله شش متری باشد، نگاه کنند.

دردهای مزمن

انگشتان استفاده کنندگان زیاد از موبایل بعد از مدتی دچار دردهای مزمن و التهاب می شود.

کاربران موبایل، درست نمی ایستند و درست نمی نشینند.

سردرد، گردن درد، شانه درد، درد آرنج و دست از جمله دردهای کاربران موبایل می باشد.

این دردها می توانند بعدها منجر به آرتروز و فشار بر عصب نخاع شوند.

میکروب ها

به خاطر آنکه موبایل در نزدیکی دهان فرد قرار می گیرد، میکروب ها می توانند از دهان به موبایل انتقال یابند.

در مورد استفاده از موبایل در توالت باید گفت، مدفوع می تواند باکتری ایکلای را در هوا پخش کند که این باکتری موجب بروز اسهال، مسمومیت غذایی، عفونت دستگاه ادراری و حتی نارسایی کلیه می شود.

باکتری موبایل همچنین می تواند پوست را درگیر کند و بیماری های پوستی و آلرژی و خارش را موجب شود.

همچنین می تواند موجب بیماری MRSA گردد. این بیماری عفونی بوسیله نوعی از باکتری های استاف بوجود می آید و نسبت به آنتی بیوتیک هایی که در درمان باکتری استاف مورد استفاده قرار می گیرند، مقاوم می باشد.

پس بهتر است بعد از استفاده از موبایل، دست های خود را بشویید.

حداقل یک بار در هفته، موبایل خود را با پارچه ای که کمی مرطوب است پاک کنید. توجه کنید که پارچه نباید خیلی خیس باشد.

پیشگیرى از افسردگى با نماز صبح

افسردگى (DEPRESSION) حالتى احساسى است که مشخصه‏اش اندوه، بى‏احساسى (APATHY) ، بدبینى (PESSIMISM) و احساس تنهایى است. این بیمارى که امروزه از شیوع بالایى در میان مراجعه کنندگان به کلینیک‏هاى روانپزشکى برخوردار است، داراى تظاهرات متنوع و زیادى بوده که از مهمترین آنها مى‏توان به اختلالات خواب اشاره نمود. تحقیقات نشان مى‏دهد 75 درصد از بیماران افسرده مشکلى در خواب (چه به صورت بى خوابى و چه پرخوابى) دارند و همچنین علایم این بیماران در هنگام صبح تشدید مى‏شود. نکته جالب و قابل توجه و مورد بحث ما این است که در این بیماران چگالى (REM حرکت‏ سریع چشم) در نیمه اول خواب و همچنین کل زمان REM افزایش یافته و فاصله میان به خواب رفتن تا شروع اولین دوره REM یعنى ( LATENCY - REM) کم شده و مرحله 4 خواب نیز کاهش مى‏یابد. (1)

پس به عبارت ساده‏تر مى‏توان گفت، افراد افسرده زمان بیشترى را در مرحله خواب REM به سر مى‏برند. یعنى به میزان بیشترى نسبت ‏به سایرین خواب مى‏بینند.

یک روش درمانى جدید براى بیماران افسرده، بیدار نگه داشتن آن‏ها براى کاهش میزان REM است، که بهترین شکل آن نماز صبح است. (2) زمان نماز صبح که مورد تاکید قرآن و همچنین بسیارى از روایات بوده، سبب کاهش قابل توجه میزان خواب REM در اشخاص مى‏شود. زیرا شخص نمازگزار که خود را ملزم به اقامه نماز صبح مى‏داند و باید صبحگاه بیدار شود، پس در حقیقت جلوى ورود به مرحله قابل توجهى از REM را مى‏گیرد. از این جهت ‏بیدارى صبحگاهى براى نماز خود به تنهایى مى‏تواند یک عامل مهم بدون عارضه در پیشگیرى از افسردگى مطرح باشد که بر تمام روش‌هاى درمانى دارویى و غیر دارویى ارجح است، چرا که پیشگیرى بر درمان مقدم است .

حال ببینیم، این موضوع چه ارتباطى با نماز صبح دارد، یعنى نماز صبح چه اثر درمانى مى‏تواند در این بیماران داشته باشد؟

به طور متوسط 20 - 15 دقیقه طول مى‏کشد تا یک فرد معمولى به خواب رود. پس در عرض 45 دقیقه وارد مراحل 3 و 4 خواب شده که این مراحل عمیقترین مراحل خواب‏اند. یعنى بیشترین تحریک براى بیدار کردن فرد در این مراحل لازم است. حدود 45 دقیقه پس از مرحله ‏4 است که نخستین دوره حرکات سریع چشم (REM) فرا مى‏رسد. هر چه از شب مى‏گذرد، دوره‏هاى REM طولانى‏تر و مراحل 3 و 4 کوتاه‏تر مى‏شود. بنابراین در اواخر شب، خواب شخص سبک‏تر شده و رؤیاى بیشترى مى‏بیند (یعنى خواب REM اش بیشتر مى‏شود). پس قسمت اعظم خواب REM در ساعات نزدیک صبح به وقوع مى‏پیوندد. و از طرفى دیدیم که یکى از مشکلات مهم بیماران افسرده، افزایش یافتن طول خواب REM و خواب دیدن زیاد است. از این جهت ‏یک مبناى مهم در تولید داروهاى ضد افسردگى ایجاد داروهایى است که کاهش دهنده مرحله REM خواب باشند (از جمله داروهاى ضد افسردگى سه حلقه‏اى) .

لازم به ذکر است آثار روحى و روانى ایمان به خدا و اقامه نماز بسیار زیاد است و نکات علمى بسیار شگرفى در اسرار سحر که مورد تاکید فراوان اسلام نیز بوده، نهفته است که انسان با دانستن آنها از تمام وجود زمزمه مى‏کند.

علاوه بر این یک روش درمانى جدید براى بیماران افسرده، بیدار نگه داشتن آن‏ها براى کاهش میزان REM است، که بهترین شکل آن نماز صبح است. (2) زمان نماز صبح که مورد تاکید قرآن و همچنین بسیارى از روایات بوده، سبب کاهش قابل توجه میزان خواب REM در اشخاص مى‏شود. زیرا شخص نمازگزار که خود را ملزم به اقامه نماز صبح مى‏داند و باید صبحگاه بیدار شود، پس در حقیقت جلوى ورود به مرحله قابل توجهى از REM را مى‏گیرد. از این جهت ‏بیدارى صبحگاهى براى نماز خود به تنهایى مى‏تواند یک عامل مهم بدون عارضه در پیشگیرى از افسردگى مطرح باشد که بر تمام روش‌هاى درمانى دارویى و غیر دارویى ارجح است، چرا که پیشگیرى بر درمان مقدم است .

لازم به ذکر است آثار روحى و روانى ایمان به خدا و اقامه نماز بسیار زیاد است و نکات علمى بسیار شگرفى در اسرار سحر که مورد تاکید فراوان اسلام نیز بوده، نهفته است که انسان با دانستن آنها از تمام وجود زمزمه مى‏کند؛

"اقم الصلوة لدلوک الشمس الى غسق الیل و قرءان الفجر ان قرءان الفجر کان مشهودا (3) ؛ نماز را از زوال آفتاب تا نهایت تاریکى شب برپا دار و (نیز) نماز صبح را، زیرا نماز صبح همواره (مقرون با) حضور (فرشتگان) است .

پى‏نوشت:

1 . روانپزشکى بالینى کاپلان، ترجمه دکتر مرسده سمیعى و دکتر حسن رفیعى، ص‏152 .

2 . 40 نکته پزشکى پیرامون نماز، دکتر مجید ملک محمدى، ص‏3 .

3 . الاسراء (17): 78 .

منبع: مجله پرسمان، شماره 15 .

تأثیر نماز بر بهداشت خواب

مطالبی که در مورد فواید علمی نماز گفته می شود، همگی دربرگیرنده بعد کوچکی از ابعاد متعدد نماز است و پرداختن به فواید دنیوی و مزایای مادی نماز، هرگز نباید انسان را از توجه به دریاهای نور و معنویت همراه با نماز، غافل کند و بر این اساس باید مراقب بود که توجه به مزایای پزشکی نماز و این قبیل مقولات، تنها به عنوان تأییدات علمی و دنیایی بر این عبودیت محض شود و خدای نکرده، حدود فواید و مزایای این فرضیه نورانی، در حد خاک و دنیا باقی نماند و حکایت آن گروه گمراه که نماز را به یک نوع ورزش سوئیسی تشبیه کرده بودند و دل خوش داشتند که فلسفه نماز را دریافته اند، نشود.

هر انسان طبیعی در حدود 3/1 عمر خود را در خواب به سر می برد و تأثیر خواب بر روان و جسم انسان از دانسته های مسلم علم پزشکی است. به طوری که امروزه تغییرات خواب انسان از پیش آگهی های مهم و قابل توجه در زمینه ابتلا به بیماری ها، به حساب می آید.

به عنوان مثال، در اشخاص مبتلا به افسردگی، میزان خواب به نحو چشمگیری افزایش و یا به ندرت کاهش پیدا می کند. تغییرات خواب انسان در بیماری های جسمی نیز بسیار چشمگیر است، به خصوص اگر تأثیر ناراحتی های روان انسان بر جسم او را در نظر داشته باشیم و به یاد آوریم که بیش از 60 درصد مراجعه کنندگان به بیمارستان های عمومی، در واقع از یک مشکل روانی رنج می برند.

به این ترتیب ایجاد بهداشت خواب، در واقع یک رکن مهم بهداشت روانی و جسمی به حساب می آید و هر عاملی که در تنظیم بهداشت خواب مؤثر باشد، پیشگیری کننده و حتی درمانگر بسیاری از بیماری های جسمی و روانی است.

امروزه نخستین اصلی که در ایجاد بهداشت خواب، توسط جدیدترین منابع علمی دنیا توصیه می شود "بیدار شدن هر صبح سر یک موقع مشخص از خواب است".

یک نگاه کلی به جدول اوقات شرعی نشان می دهد، که وقت نماز صبح، در تمام طول سال، با در نظر گرفتن تغییرات ناشی از حرکات وضعی و انتقالی زمین، زمان ثابتی است و اقامه کننده نماز صبح، با برخاستن پس از اذان، در واقع اساسی ترین گام را در جهت رعایت بهداشت خواب و در نتیجه آن، سلامت بدنی و تعادل روانی برداشته است .

در این مورد در شماره های بعدی باز هم سخن خواهیم داشت.

تاثیر نماز بر کاهش افسردگی

حضرت علی (ع) می فرماید :  

"خداوند هر گاه خیری بر بنده اش بخواهد، به او کم خوابی، کم خوری و کم حرفی را تلقین می کند."

در قسمت قبل از تأثیر نماز بر بهداشت خواب صحبت کردیم. حال در ادامه همان موضوع باید گفت که دانش پزشکی ظرف چند دهه اخیر، موفق به کشف مهمی پیرامون خواب شده است و آن کشف، بخشی مهم در طول خواب انسان، به نام خواب  REM بوده است( خواب از دو مرحله ی خواب عمیق و خواب REM تشکیل شده است که به طور یک در میان در طی شب حاصل می شوند).

پس از آن که حدود 45 دقیقه از خواب رفتن انسان گذشت، مرحله  REM آغاز می شود و برای مدت کوتاهی (حدود 10 تا 15 دقیقه) ادامه می یابد.

در طول مرحله REM ، به طرز اسرار آمیزی تمام عضلات اسکلتی بدن از کار می افتد و شخص کاملاً بی حرکت می شود و نوار مغزی شخص به جای حالت خواب ، حالت بیداری کامل را نشان می دهد، طوری که در این حالت مغز از فعالیت بالایی برخوردار است.

در طی مرحله ی REM ، درجه حرارت بدن و ضربان قلب به طور غیر منتظره ای بالا می رود و حرکات سریعی در چشم های فرد دیده می شود که علت نامگذاری این مرحله نیز می باشد(مرحله حرکات سریع چشم:  RAPID  EYE  MOVEMENT). چنانچه شخص را در این حالت بیدار کنیم به احتمال بسیار قوی، ابراز می کند که در حال خواب دیدن بوده است.

امروزه دانش پزشکی به اثبات رسانده که یکی از علائم مهم در بیماری افسردگی، افزایش مدت خواب  REM نسبت به میزان طبیعی است.

روش درمانی جدید برای بیماران افسرده ، بیدار نگه داشتن آنها ، برای کاهش میزان REM می باشد.

زمان نماز صبح که در آیه ی 78 سوره مبارکه " اسراء" با عنوان " إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُودًا " از آن نام برده شده است* و مورد تأکید فراوان می باشد، به گونه ای قرار گرفته است که سبب کاهش قابل ملاحظه میزان خواب REM در اشخاص می شود.

مرحله REM پس از 10 تا 15 دقیقه متوقف می شود و پس از آن در طول خواب و به طور دوره ای و به طور منظم تکرار می شود . با این وجود کل دوران REM در طول یک خواب 8 ساعتی در اشخاص طبیعی، 90 دقیقه خواهد بود و قسمت اعظم آن در ساعات نزدیک به صبح به وقوع می پیوندد.

امروزه دانش پزشکی به اثبات رسانده که یکی از علائم مهم در بیماری افسردگی، افزایش مدت خواب  REM نسبت به میزان طبیعی است، طوری که شخص افسرده بیشتر از سایر اشخاص خواب می بیند، یعنی زمان بیشتری را در مرحله  REM به سر می برد.

از این جهت یک مبنای مهم در تولید داروهای ضد افسردگی، کاهش مرحله  REM از خواب می باشد، از جمله داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای.

علاوه بر این یک روش درمانی جدید برای بیماران افسرده ، بیدار نگه داشتن آنها ، برای کاهش میزان REM می باشد.

زمان نماز صبح که در آیه ی 78 سوره مبارکه " اسراء" با عنوان " إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُودًا " از آن نام برده شده است* و مورد تأکید فراوان می باشد، به گونه ای قرار گرفته است که سبب کاهش قابل ملاحظه میزان خواب REM در اشخاص می شود.

همانطور که خواندید قسمت اعظم خواب REM در حوالی صبح به وقوع می پیوندد و چنانچه شخص خود را ملزم به بیداری صبحگاهی کند، در حقیقت جلوی ورود خود به مرحله قابل توجهی از خواب REM را گرفته است.

لذا بیداری صبحگاهی برای نماز، خود به تنهایی می تواند به عنوان دارویی در پیشگیری از افسردگی و حتی درمان آن مطرح باشد.

لازم به توضیح است که خواب  REM در حد متعادل برای حفظ سلامت و رفع خستگی لازم است، اما زیادی آن منجر به مشکلات مختلفی از جمله افسردگی می شود و نقش نماز به عنوان متعادل کننده میزان  REM مشهود است.

پی نوشت:

*آیه ی 78 سوره اسراء:

أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّیْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُودًا

ورزش، افسردگی را درمان می کند؟

درباره اثر ورزش در درمان افسردگی در سال‌های اخیر مطالعات متعددی انجام شده است که بیشتر آنها نشان داده‌اند، ورزش به بهبود افسردگی کمک می‌کند.

اگرچه ساز و کار اصلی اثر درمانی ورزش مشخص نیست، ولی به نظر می‌رسد که ترشح برخی مواد (مثل اندورفین، دوپامین، سروتونین و نوراپی‌نفرین) با ورزش کردن در بدن بیشتر می‌شود و این مساله به بهبود روحیه کمک می‌کند.

همچنین ورزش کردن باعث می‌شود توجه بیمار از نگرانی‌ها و سایر مسایل ناراحت‌کننده به نکات دیگر جلب شود. به علاوه به بهبود اعتماد به نفس کمک می‌کند. این مسایل هم می‌توانند به کاهش افسردگی بیانجامند.

اما اگر موثر بودن ورزش را بپذیریم، «میزان» تاثیر آن در کاهش افسردگی هم اهمیت دارد.

آیا ورزش کردن می‌تواند به اندازه روان‌درمانی یا دارودرمانی در بهبود افسردگی موثر باشد؟

در کوتاه‌مدت، بله. ولی درباره اثربخشی طولانی‌مدت ورزش برای درمان افسردگی مطالعات کافی انجام نشده است.

از طرف دیگر، متاسفانه این درمان برای گروه زیادی از بیماران قابل اجرا نیست، زیرا نیاز به انرژی، انگیزه و مداومت زیاد دارد و باعث می‌شود بسیاری از بیماران افسرده این درمان را نپذیرند، یا در میانه درمان، آن را رها کنند.

این درمان تقریبا برای هیچ یک از بیماران مبتلا به افسردگی شدید قابل اجرا نیست. تصور کنید چگونه می‌توان یک فرد افسرده را وادار کرد هفته‌ای پنج روز و هر روز به مدت نیم ساعت، ورزشی با شدت متوسط را انجام دهد.

بنابراین در حال حاضر از این روش درمانی فقط به عنوان یک درمان کمکی استفاده می‌شود، نه یک درمان اصلی.

البته این درست است که در صورت اجرا، آثار درمانی آن زودتر از دارودرمانی ظاهر می‌شود، زیرا دارو برای اثر کردن، نیاز به چند هفته زمان دارد.

پس اگر بتوان فرد افسرده‌ای را که تحت درمان با روش دیگری نیز هست ، به انجام ورزش، تشویق نمود، می‌تواند مفید باشد.

نشانه ها و علل افسردگی

تداوم احساس غم و یاس به افسردگی و ناامیدی می‌انجامد که از آن گریزی نیست.

غم نوعی احساس طبیعی است که در واکنش به شرایط ناخوشایند و وقایع ناراحت کننده پدید می‌آید. این حالت معمولا با اضطراب، کاهش انرژی بدن، کسالت عمومی و خواب کم همراه است.

معمولاً حوادث و رویدادها تغییر می‌کنند، مشکلات حل می‌شوند و این تغییرات خلق و خویی برطرف می‌شود. ولی تداوم احساس غم و یاس به افسردگی و ناامیدی می‌انجامد که از آن گریزی نیست.

علائم افسردگی

- خلق افسرده مانند: احساس غمگینی، درماندگی، احساس پوچی و همچنین گریه کردن بی‌مورد

- کاهش قابل ملاحظه علاقه نسبت به تمام فعالیت ها یا فقدان احساس لذت

- کاهش یا افزایش اشتها

- بی‌خوابی یا پرخوابی که بی‌خوابی شایع تر است

- کندی روانی حرکتی

- کاهش یا افزایش میل جنسی که کاهش آن شایع تر است

- خستگی یا فقدان انرژی

- احساس بی‌ارزشی یا گناه بیجا

- کاهش تمرکز و به دنبال آن کاهش قدرت تفکر و تصمیم گیری

- افکار خودکشی تکرار شونده

اگر فردی پنج مورد یا بیشتر از علائم ذکر شده در بالا را به مدت دو هفته داشته باشد، بیمار افسرده است و باید به روانپزشک مراجعه کند. البته باید حداقل یکی از دو علامت، خلق افسرده و از دست دادن لذت را نیز داشته باشد.

شخص نباید علایم ناشی از تاثیر داروی تجویزی یا مورد سوء مصرف و یا نوعی بیماری جسمی مثل کم‌کاری تیروئید را داشته باشد.

بیمار افسرده را باید تشویق کرد که از گوشه گیری پرهیز کرده و فعالیت های اجتماعی مناسبی داشته باشد. ولی نباید او را به فعالیتهایی وادار کرد که به علت تمرکز ضعیف یا کندی، احتمال شکست در آنها وجود دارد

علائم جسمانی

بعضی مواقع، افراد افسرده با شکایت های جسمانی و درد مراجعه می‌کنند. این علائم شامل: مشکلات شکمی، سوء‌هاضمه، نفخ، کاهش اشتها، تپش قلب، احساس ناراحتی در قفسه سینه، سردرد، درد گردن، درد پشت و شانه‌ها می‌باشد.

علل افسردگی

- عوامل ژنتیکی

- نوع شخصیت فرد

- عوامل محیطی

- بیماری های جسمانی و معلولیت جسمانی

- وقایع پراسترس زندگی

سروتونین و افسردگی

شواهد روز افزونی از اختلالات بیوشیمیایی در بیماران افسرده وجود دارد، ولی ماهیت آنها هنوز مشخص نیست. بررسی ها نشان داده که در مایع مغزی- نخاعی بیماران افسرده، غلظت سروتونین (هورمون شادی)، پایین می‌باشد. همچنین سطح کورتیزول (هورمون استرس) خون در نیمی از بیماران افسرده بالا می‌باشد.

درمان افسردگی

برخی روانشناسان، درمان افسردگی را به معنای تولدی دوباره می‌شناسند. فردی که یک مرحله از افسردگی را پشت سر گذاشته و درمان شده است، توان مقابله با مشکلات در این فرد بالا می رود و نگرش او به زندگی واقع‌بینانه‌تر می‌شود.

روان درمانی

افسردگی اگر خفیف باشد، می‌توان با استفاده از روش های روان درمانی، حمایت های اجتماعی و حل مسئله ، آن را درمان کرد.

برای درمان روان شناختی نباید با گذشته بیمار مبارزه کرد و یا بیش از حد به گذشته پرداخت، زیرا خلق او را بیشتر سرکوب می‌کند.

در مورد داغ‌دیدگی، بیمار را باید تشویق کرد که در مورد احساسات خود با دیگران صحبت کند و مشکلات خود را با دیگران در میان بگذارد.

بیمار افسرده را باید تشویق کرد که از گوشه گیری پرهیز کرده و فعالیت های اجتماعی مناسبی داشته باشد. ولی نباید او را به فعالیتهایی وادار کرد که به علت تمرکز ضعیف یا کندی، احتمال شکست در آنها وجود دارد.

تشویق کردن بیمار برای انجام کارهای بدنی از جمله ورزش و استحمام روزانه و مرتب کردن ظاهر و پوشیدن لباس های مرتب و ... برای درمان مفید است.

درمان دارویی

روانپزشک برای فرد بیمار، داروی مناسب را تجویز می کند. اثر داروهای ضد افسردگی پس از حداقل دو هفته مصرف، دیده می شود.

درمان با الکتروشوک

اثر درمانی این روش نسبت به درمان دارویی سریع تر دیده می شود و بیشتر در افسردگی های شدید موثر است. در این روش بعد از بیهوش کردن بیمار، به وی شوک الکتریکی داده می‌شود.

بیمارانی که کاهش وزن شدید، بیدار شدن در صبح زود، کندی حرکتی و هذیان دارند، اثر این روش در آنها بهتر خواهد بود.

افرادی که تمایل دارند شب ها تا دیروقت بیدار بمانند که اصطلاحا به آنها «بوف» می گویند، خیلی بیشتر مستعد ابتلا به افسردگی، استرس و یا حتی اضافه وزن هستند

دین درمانی

بررسی ها نشان داده که بیمارانی که اعتقاد به مذهب و دین دارند، کمتر به افسردگی مبتلا می‌شوند و در صورت ابتلا، پاسخ خوبی به درمان نشان می دهند.

رضایت الهی و درمان افسردگی

دین اسلام برای پیشگیری از افسردگی راهکارهایی را ارایه کرده که عبارت است از: یاد خدا و متصل شدن به دریای رحمت الهی. حضرت علی (ع) نیز در نهج البلاغه می فرمایند: چیزی جز خدا، تو را آرام نمی کند.

ارتباط های صحیح و درمان افسردگی

حضرت علی (ع) می فرمایند:

- روابط خود را با افراد با شخصیت و اصیل و خاندان های صالح و خوش سابقه برقرار ساز و پس از آن با مردمان شجاع و سخاوتمند و افراد بزرگوار، چرا که آنها کانون گرم و مراکز نیکی هستند.

- قلب ها افسرده می شوند همچون بدن ها، برای رفع ملامت آنها، سخنان حکمت آمیز و جالب انتخاب کنید.

استفاده صحیح از فرصت های زندگی و درمان افسردگی

امیرالمؤمنین (ع) می فرمایند: از دست دادن فرصت ها، غصه آفرین است و واگذاری نتیجه امور به خداوند، مهم ترین عامل برای جلوگیری اضطراب و افسردگی است.

فروتنی و درمان افسردگی

حضرت علی (ع) می فرمایند: حلقه های زنجیر خودبرتربینی را از گردن فرو نهید و فروتنی و تواضع را سنگر میان خود و دشمنانتان (ابلیس و سپاهیانش) برگزینید.

دیر خوابیدن و افسردگی

افرادی که تمایل دارند شب ها تا دیروقت بیدار بمانند که اصطلاحا به آنها «بوف» می گویند، خیلی بیشتر مستعد ابتلا به افسردگی، استرس و یا حتی اضافه وزن هستند.

از سوی دیگر اشخاصی که صبح ها زودتر و راحت تر از خواب بیدار می شوند و سریع تر به انجام کارهای روزانه خود می پردازند، اغلب شادتر و سالم تر هستند و از نظر تناسب اندام و مقابله با چاقی نیز در وضعیت بهتری قرار دارند. افراد سحرخیز به طور متوسط تا ساعت 7 صبح از خواب بیدار می شوند، در حالی که اشخاص بوف معمولا تا ساعت 9 صبح برخاستن از رختخواب را طول می دهند.

رنگ ها و افسردگی

افراد سالم رنگ‌های سبز، آبی و صورتی را انتخاب می کنند. آن ها رنگ های قهوه ای، خاکستری و مشکی را نمی پسندند.

در بیماران دچار بیماری روانی، رنگ سرخ، جایگزین رنگ صورتی است. همچنین این افراد رنگ زرد را نمی‌پسندند. بیماران دچار افسردگی شدید، رنگ‌های تیره و به ویژه مشکی را می پسندند.

مواد غذایی مفید در افسردگی

-‌ چای سبز

-‌ ماهی

-‌ روغن زیتون

-‌ چربی‌های ضروری : یکی از روش‌های کمک به روحیه فرد، خوردن چربی به مقدار کافی و نه زیاد است.

-‌ قهوه و مواد دیگر حاوی کافئین : افرادی که دچار افسردگی هستند، معمولا از کافئین برای بالابردن انرژی خود استفاده می‌کنند. کافئین، سیستم عصبی را تحریک می‌کند. تحریک بیش از حد سیستم عصبی می‌تواند باعث افزایش سطح اضطراب شود. اضطراب و افسردگی معمولا دست در دست هم حرکت می‌کنند و این امر، بهبودی را دشوارتر می‌سازد. پس به اندازه قهوه بنوشید، نه زیاد.