جامعه سالم در سایه روانی سالم

به مناسبت هفته بهداشت روان

در علم پزشکی به انسانی سالم می‌گویند که هم از نظر جسمی و هم از نظر روح و روان سلامت باشد. با وجود اینکه کنترل انواع بیماری‌ها و درمان آنها از اهمیت بالایی برخوردار است، مراقبت از سلامت روان نیز به همان اندازه دارای اهمیت بوده و هرگونه مشکلی در این بخش از شخصیت آدمی نه‌تنها سلامت او را به خطر می‌اندازد بلکه جامعه و اطرافیان را نیز تهدید می‌کند. این موضوع تا جایی اهمیت دارد که 10 اکتبر هر سال به نام روز جهانی بهداشت روان نامگذاری شده است. روز 10 اکتبر هر سال میلادی (مطابق با 18 مهر ماه 1388) از طرف فدراسیون جهانی بهداشت روان (WFMH) به عنوان "روز جهانی بهداشت روان " نامگذاری شده است.این فدراسیون برای این روز در هر سال، یک شعار خاص را انتخاب می کند. در ایران هفته پایانی مهر ماه (24 تا 30 مهر) به نام "هفته بهداشت روان" نام گذاری شده است.

بهداشت روان علمی است برای بهتر زیستن و رفاه اجتماعی که تمام زوایای زندگی را در بر می گیرد. سازمان جهانی بهداشت، بهداشت روان را قابلیت ارتباط هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب تعریف کرده است.بهداشت روان، دانش و هنری است که به افراد کمک می‌کند تا با ایجاد روش هایی صحیح از لحاظ روانی و عاطفی بتوانند با محیط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب‌تری را برای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند. 

تعریف سازمان جهانی 
بهداشت روان، عبارتست از: قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران, تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی, عادلانه و مناسب. نتیجه آنکه مفهوم بهداشت روانی عبارت خواهد بود از تامین رشد و سلامت روانی فردی و اجتماعی، پیشگیری از ابتلاء به اختلال روانی, درمان مناسب و بازتوانی آن.

در حقیقت بهداشت روان را می توان یکی از قدیمی ترین موضوعات به شمار آورد. زیرا بیماری های روانی از زمان های قدیم وجود داشته بطوریکه بقراط در حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد عقیده داشته که بیماران روانی را مانند بیماری جسمی باید درمان کرد . تقریبا از سال ۱۹۳۰ (۱۳۰۹ هـ . ش ) یعنی بعد از تشکیل اولین کنگره بین المللی بهداشت روان بود که این رشته بصورت جزئی از علوم پزشکی درآمد و سازمان های روانپزشکی و مراکز پیشگیری در کشورهای مترقی یکی بعد از دیگری فعالیت خود را شروع کردند. 


بیماری های روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی، از هیچ طبقه اقتصادی ـ اجتماعی خاصی، در مقابل آن ها مصونیت نداشته و خطری است که بشر را مرتبا تهدید می‌کند. خوشبختانه نهضت بهداشت روانی در نیم قرن اخیر، افکار غلط و خرافات در مورد این بیماری ها را کنار گذاشته و نشان داده که اوّلا بیماری های روانی، قابل پیشگیری بوده و ثانیا در صورتی‌که مانند سایر بیماری ها به موقع تشخیص داده و تحت درمان قرار گیرند به همان نسبت از مزمن شدن و عوارض آن ها کاسته خواهد شد. در راستای همین ایده, بهداشت روانی که جزئی از بهداشت عمومی محسوب می شود به پیگیری موارد زیر می پردازد:

- افزایش سطح بهداشت روانی از طریق ارتقاء آگاهی های جامعه در مورد بیماری های روانی

-شناسایی و تشخیص زودرس اختلالات روانی و درمان آن ها

-پیشگیری از عوارض و عود بیماری و توانبخشی بیماران

-پیشگیری از بروز بیماری های روانی از طریق پیشگیری و درمان بیماری های جسمی

ویژگی افرادی که از نظر روانی سالم هستند:

* احساس آرامش، امنیت و کفایت می کنند.

* توانایی های خود را در حد واقعی، ارزیابی می‌کنند، نه بیشتر و نه کمتر.

* به خود احترام می‌گذارند (Self- respect) و کمبودهای خود را می‌پذیرند.

* به حقوق دیگران احترام می‌گذارند.

* می‌توانند به دیگران علاقمند شوند و آن ها را دوست بدارند. می‌توانند احترام و دوستی دیگران را جلب کنند.

* می‌توانند نیازهای زندگی خود را برآورده سازند و برای سختی های زندگی خود، راه حلی پیدا می کنند.

* قادرند مسئولیت های روزمره ی خود را با انتخاب اهداف معقول پیش ببرند.

* طوری تحت تاثیر عواطف، ترس، خشم، عشق یا گناه خود قرار نمی‌گیرند که زندگی شان آشفته شود.
نشانه هایی که درباره به خطر افتادن سلامت روان هشدار می دهند:
بیماری روانی

- احساس نگرانی و غمگینی و ترس دائمی و بدون دلیل

- از دست دادن سریع تعادل روانی

- بی خوابی های مکرر

- افسردگی و سرخوشی متناوب و به صورت ناتوان کننده

- بی‌علاقگی و تنفر دائمی نسبت به مردم

- آشفتگی زندگی

- عدم تحمل دائمی فرزندان

- همواره خشمگین شدن و بعد دچار پشیمانی گشتن

- دائما حق را به خود دادن و دیگران را ناحق شمردن

- احساس درد و شکایت های بی‌شمار بدنی که علتی برای آن پیدا نمی شود

اگر شخصی وجود یکی از علائم فوق را در خود قطعی بداند، باید به روانشناس مراجعه کند.

افراد آسیب پذیر از نظر سلامت روان:

بیماران و معلولین روانی، عقب ماندگان ذهنی، بیماران صرعی، سالمندان، معتادان، بیکاران، فقیران، کودکان و نوجوانان، زنان باردار، افراد طلاق گرفته و داغدیده، افراد بی سرپرست، زندانیان و مهاجران.

قشر آسیب پذیر در الویت درمان قرار دارند.

انواع بیماری های روانی:

1- بیماری های عمده یا روان پریشی (Psychosis)

الف) روان گسیختگی (schizophrenia): شکاف شخصیت و عدم احساس واقعیت

ب) افسردگی ـ سرخوشی (Manic- depressive): افسردگی ژرف و هیجان شدید نوسان دار

ج) سوء ظن شدید و هذیان (paranoia): سوء ظن بی دلیل به همه چیز در چارچوب توهم

2- بیماری های غیر عمده

الف) روان نژندی یا نِوروز: از دست دادن توانایی واکنش مطلوب و هنجار در برابر موقعیت های گوناگون زندگی

ب) اختلالات شخصیتی: ناشی از تجربیات ناگوارو بد دوران کودکی
عوامل موثر در بروز بیماری های روانی:

بیماری های جسمی: آترواسکلروز عروق مغزی، سرطان ها، بیماری های متابولیک، برخی بیماری های اعصاب، بیماری های غدد درون‌ریز، صرع و ... .

وراثت: کودکی که پدر و مادرش هر دو روان گسیخته اند، احتمال ابتلای او به روان گسیختگی، 40 برابر بیشتر از کودکان دارای پدر و مادر سالم است.

عوامل اجتماعی: نگرانی ها، تنش های عاطفی، ازدواج های اجباری، گسیختگی خانواده، فقر، شهرنشینی، صنعتی شدن جامعه، مهاجرت، عدم امنیت اقتصادی، طرد شدن، از یاد رفتن، ظلم و ... .

عوامل محیطی:

- سمومی مثل جیوه، دی‌اکسید کربن، منگنز، قلع، ترکیبات سرب

- داروهایی نظیر باربیتورات ها، گریزوفولوین، الکل

- کمبودهای تغذیه ای مثل کمبود ویتامین B6 و ید

- عفونت ها مثل سرخک، سرخجه و عفونت های هنگام زایمان که بر تکامل مغزی جنین و کودک تاثیر دارند.

- پرتوتابی (مثل عکسبرداری اشعه x) در هنگام تکامل عصبی جنین

حوادث و تصادفات: اعم از حوادث و بلایای طبیعی (مثل زلزله) یا ساخت دست بشر (مثل تصادف رانندگی)

مذهب: افراد مذهبی و مومن کمتر به بیماری های روانی مبتلا می شوند و نیز بهتر به درمان ها پاسخ می گویند.

 از آنجا که بهداشت روان از جنبه‌های متفاوتی برخوردار است، به دلیل تمرکز بیشتر روی آن، هر سال به یک موضوع اختصاص می‌یابد و از این طریق سیاست‌ها در جهت بالا بردن سطح آگاهی و هوشمندی دنیا نسبت به آن مساله خاص مطرح می‌شوند. در همین راستا، 10 اکتبر امسال به «زندگی با شیزوفرنی» اختصاص یافته است.شیزوفرنی به‌عنوان یکی از جدی‌ترین مشکلات روانی در کل دنیا، باید بیش از پیش مورد توجه سازمان‌ها و متخصصان این امر قرار گیرد. آمارها حکایت از آن دارد که حدود 26 میلیون نفر از مردم جهان به شیزوفرنی مبتلا هستند. متخصصان بر این باورند که این اختلال روانی تا حد قابل توجهی قابل درمان است ولی بیش از 50 درصد مبتلایان به دلیل ناآگاهی از این امر، یا به سراغ درمان آن نمی‌روند یا اینکه به درمان‌های مناسب دسترسی ندارند.تمرکز روز جهانی بهداشت سلامت امسال روی مساله زندگی با شیزوفرنی بوده و این بهانه‌ای است تا از این طریق آگاهی خانواده‌ها و دوستان افراد مبتلا به این بیماری، پزشکان و سایر افراد جامعه افزایش یابد.

محققان معتقدند مبتلایان به شیزوفرنی نیز می‌توانند مانند سایر بیماران از بهترین روش‌های درمانی و مراقبتی بهره‌مند شده و از حمایت‌های مدیریتی برای مقابله با بیماری خود بهره‌مند شوند. شیزوفرنی نوعی اختلال روانی است که فکر، احساس و عمل بیمار را مختل کرده و در واقع تشخیص بین واقعیت و خیال را برای آنها دشوار می‌کند.ازجمله برخی علائم این بیماری می‌توان به اختلال خواب، اختلال در اشتها، رفتارهای غیرمعمول مشخص و احساسات غیرواقعی اشاره کرد. مبتلایان به شیزوفرنی غالبا در ارتباط با اطرافیان خود دچار مشکل هستند و از اتفاقات بیرونی معمول زندگی تعبیر نادرستی دارند.آنها در بیشتر واقع به دنبال درمان علائم مرتبط مانند اضطراب، افسردگی و سایر اثرات ناخوشایند روحی هستند. در واقع، نقص‌ موجود در الگوهای اجتماعی و روابط بین فردی از جمله ویژگی‌های مبتلایان به این بیماری محسوب می‌شود که با رنج‌های مزمن همراه است.

علل افزایش شیوع بیماری های روانی
-بیماری های روانی مانند بیماری های جسمی کشنده نیستند و در نتیجه, مبتلایان به این نوع بیماری ها روی هم انباشته می شوند و احتیاج بیشتری جهت درمان سرپائی, بستری شدن و تخت بیمارستانی پیدا می‌کنند.

-عدم درک از نحوه شروع و طولانی مدت بودن بیماری در نتیجه عدم اطلاع از بیماری, درمان به موقع انجام نمی‌شود که همین امر باعث مزمن شدن بیماری گشته و بیماری غیرقابل علاج می‌گردد

-عدم برنامه صحیح و اطلاع کافی از روش های پیشگیری و درمانی که خود باعث انباشته شدن و ازدیاد این نوع بیماران می‌گردد

-برحسب برآورد سازمان جهانی بهداشت امروزه 25% مردم جهان دچار یکی از انواع اختلالات روانی ـ عصبی ـ رفتاری هستند. (به جز اعتیاد به مواد مخدر, الکل و سایر موارد).

ناتوانی و از کارافتادگی (disability) ناشی از بیماری های روانی، اغلب شدید و طولانی است و بار سنگینی بر بیمار, خانواده و جامعه تحمیل می‌کند. بطور کلی 6/10% بار کلی بیماری ها (Global Burden of Diseases) مربوط به بیماری های روانی است و با محاسبه سال های تقریبی ناتوانی در طول عمر (Disability Adjusted life years: Daly) این رقم به 28%  افزایش می‌یابد.

پیشگیری از بیماری های روانی1-پیشگیری اوّلیه (سطح اوّل)

پیشگیری اوّلیه عبارت است از کلیه اقداماتی که منجر به جلوگیری از بروز بیماری می‌شود، مثل واکسیناسیون در طب عمومی، پیشگیری اوّلیه در روانپزشکی به دلیل چند عاملی بودن اتیولوژی بیماری ها به سادگی امکان پذیر نیست و لذا هدف اصلی پیشگیری در این سطح، مقاوم نمودن افراد جامعه و بویژه اقشار آسیب پذیر در برابر اختلالات روانی از طریق مهار و کنترل ناهنجاری های ژنتیکی، وراثتی، محیطی و خانوادگی است. در حالیکه کلیّه افراد جامعه گروه هدف را تشکیل می دهند.، اهداف زیر بطور اختصاصی در این مرحله دنبال خواهد شد :

1 ـ تاثیر شرایط محیطی و آلودگی های زیست محیطی، شرایط اجتماعی و اقتصادی بر سلامت روان

2 ـ نقش عوامل ژنتیکی در بروز اختلالات روانی

3 ـ پی آمد های اجتماعی ازدواج های خویشاوندی، زودرس و ازدواج با افراد حامل و ناقل ژن معیوب

4 ـ ارتباط بین وضعیت روانی، در دوران بارداری و سلامت روان کودک پس از تولد

5 ـ نیازهای انسانی در مراحل مختلف رشد ازجمله طفولیت، کودکی، نوباوگی، نوجوانی، میانسالی و سالمندی

6 ـ نقش اولیاء و محیط خانواده در سلامت روان کودکان و نوجوانان

7 ـ نحوه رویارویی با عوامل اضطراب انگیز محیطی و اجتماعی

اهداف فوق از راه های زیر قابل حصول است :

1- انجام تحقیقات سبب شناسی به منظور کشف نقش عوامل ژنتیکی، محیطی و خانوادگی در تخریب سلامت روانی افراد در جامعه

2 ـ همکاری بین تخصصی با متخصصین رشته های مختلف و همکاری بین بخشی با ارگان های ذیربط

3 ـ آموزش همگانی بهداشت روانی کلیه اقشار

4 ـ همکاری مستمر با رهبران مذهبی و سیاسی مردم

5 ـ مشاوره های خانوادگی و فردی و گروهی

6 ـ جلب همکاری و تشویق افراد جامعه در بهره برداری مطلوب از خدمات بهداشت روان

براساس مطالعات انجام شده در دانش آموزان مشخص شده است که مذهبی بودن دانش آموزان و خانواده های آنان رابطة معکوس و معنی داری با بروز افسردگی دارد و بنابراین توجّه به عقاید معنوی و باورهای مذهبی و التزام به احکام دینی در فضای فرهنگی جامعه و خانواده ها نقش اساسی در پیشگیری اوّلیه افسردگی و به دنبال آن تامین سلامت روانی دارد و به طور قطع یکی از سازوکارهای این پدیده جملة روح افزای دل آرام گیرد به یاد خدای، مُلهَم از آیه شریفه قرآن “ اَلا بِذِکرِاللهِ تَطمَئِنُّ القُلُوب ”، می‌باشد.

2ـ پیشگیری ثانویه (سطح دوّم)

هدف اصلی در این مقطع جلوگیری از عوارض اختلالات روانی در افراد جامعه با تشخیص به موقع، درمان مناسب و زودرس و پیگیری منظم می‌باشد.

انتظار می رود اهداف زیر در این سطح پیشگیری برآورده شود :

1 ـ بیماریابی به منظور تشخیص سریع و به موقع علایم غیرعادی و یا رفتارهای نامتعادل در افراد

2 ـ درمان فوری، زودرس و کامل، جهت رفع علایم سبک اختلالات در بین افراد شناسایی شده

3 ـ درمان نگهدارنده به منظور پیشگیری از بازگشت عوارض اختلالات تا حصول کامل بهبودی در بین افراد آسیب دیده جامعه

4 ـ پیشگیری از بروز علایم شدید در بین افراد مبتلا و ایجاد سازگاری بین آنها و خانواده

5- جلوگیری از بالارفتن میزان عود و دفعات بستری

6- ارائه خدمات مراقبت.

اهداف فوق از طریق زیر قابل حصول می باشد :

1 ـ آموزش چهره به چهره افراد جامعه در خصوص نقش پیگیری به خصوص پیگیری الزامی در موارد سایکوز و صرع

2 ـ شناسایی افراد در مدارس، خانواده ها و محل کار آن ها جهت تشخیص و درمانی به موقع

3 ـ ارائه خدمات درمانی مناسب و به موقع از طریق فراهم آوردن امکانات و شرایط لازم (اورژانی، سرپائی و بستری)

4 ـ همکاری بین تخصص های مختلف بهداشتی درمانی

5 ـ آموزش های لازم در جهت حذف باورهای غلط و تعصبات نادرست مردم و اصلاح نگرش، دانش، و مهارت آنها در خصوص تفسیر و تعبیر اختلالات روانی، انتخاب درمان و نحوه برخورد با بیماران روانی، در خانواده، مدرسه، محل کار و اجتماع.

3 ـ پیشگیری ثالثیه (سطح سوّم)

هدف اصلی، پیشگیری از تداوم اختلالات روانی مزمن در بین مبتلایان و کاهش ناتوانی های فردی، اجتماعی، شغلی و خانوادگی ناشی از آن می‌باشد. برای دستیابی به این هدف رعایت موارد زیر الزامی است :

1 ـ شناسایی مبتلایان به اختلالات روانی مزمن

2 ـ حمایت از مبتلایان شناخته شده به منظور جلوگیری از عوارض احتمالی ناشی از اختلال، مانند خودکشی، اعتیاد، فرار از منزل، فحشاء و سایر انحرافات اجتماعی، با درگیر ساختن خانواده ها و سایر مراجع ذیربط

3 ـ اقدامات عملی برای بازتوانی مبتلایان از طریق کاریابی، حمایت مالی و اشتغال در مراکز نیمه وقت

4 ـ  ارائه خدمات مراقبت

5 ـ تاسیس واحد های نوتوانی در بخش های روانپزشکی

6 ـ آموزش خانواده ها در نحوه برخورد با بیماران خود و مسئولیت پذیری آنها نسبت به بیماران.

بهداشت روان وباورهای اجتماعی		بهداشت روان وجامعه سالم
بهداشت روان و رسانه		بهداشت روان وسلامت خانواده
بهداشت روان و پزشک خانواده		بهداشت روان درمحیط های آموزشی
بهداشت روان در جمهوری اسلامی		بهداشت روان درگروه های خاص

منابع:

1 ـ طرح کشوری بهداشت روانی 1367، اداره کل مبارزه با بیماری ها، وزارت بهداشت، درمان آموزش پزشکی

2 ـ بحثی کوتاه در باره اولویّت های بهداشت روانی در جمهوری اسلامی ایران، فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، گروه علوم بهداشتی و تغذیه

 3 ـ سیمای سلامت روان در جمهوری اسلامی ایران، 1380، دکتر نوربالا و همکاران

 4 ـ طرح بهداشت روان مناطق شهری، تهیه شده توسط گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی  اصفهان

 5 ـ کتاب بهداشت روانی، دکتر بهروز میلانی فر، 1370،نشر قومس، تهران

 6 ـ گزارش اوّلین کارگاه برنامه ریزی تجدید نظر برنامه ملّی بهداشت روان، 1378، اداره کل پیشگیری و مبارزه با بیماری ها

7 ـ گزارش کارگاه برنامه ریزی پیشگیری اوّلیه در بهداشت روان، 1376، اداره کل پیشگیری و مبارزه با بیماری ها 

8 ـ گزارش دوّمین کارگاه برنامه ریزی پیشگیری اوّلیه در بهداشت روان، 1378، اداره کل پیشگیری و مبارزه با بیماری ها

سرطان قابل اجتناب است؛ سالم زندگی کنید

عوامل محیطی و سبک زندگی از جمله سیگار، رژیم غذایی شیرین، پرچرب و پرکالری، حمام آفتاب و روش های برنزه کردن، نوشیدن الکل و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی نسبت به جهش تصادفی پروتئین DNA، نقش بیشتری در ابتلا به سرطان دارند.عوامل درونی 10 تا 30 درصد و خطرات خارجی 70 تا 90 درصد در بروز سرطان نقش دارند. سرطان با رعایت سبک زندگی صحیح و تغییر مثبت در شیوه زندگی قابل اجتناب است. علاوه بر رژیم غذایی سالم، ورزش روزانه، پرهیز از سیگار و الکل و اتخاذ اقدامات مناسب برای جلوگیری از تابش نور آفتاب به پوست، واکسیناسیون و غربالگری مداوم نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. رژیم غذایی مدیترانه ای که شامل سبزیجات، میوه، غلات، آجیل، ماهی و روغن زیتون است، بیشترین تاثیر را در مقابله با سرطان دارد.

*علائمی در باره سرطان که نباید نادیده گرفته شود

علائمی مانند سرفه مزمن، درد کمر و لگن، تغییر ناگهانی رنگ پوست، خونریزی بی دلیل و کاهش ناگهانی وزن، جزء مهمترین فاکتورهای تشخیص سرطان هستند و در صورت مشاهده نباید نادیده گرفته شوند. برخی سرطان ها علایم اولیه ای ندارند و زمانی بروز می کنند که بیماری پیشرفت کرده است و درمان با مشکل مواجه می شود. ولی علایم مهمی وجود دارند که می توانند نشانه ای از بیماری باشند. این علایم نباید نادیده گرفته شوند و در صورت بروز باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه شود. این علایم عبارتند از :

* نفخ در زنان
نفخ مزمن و بدون دلیل می تواند یکی از علایم سرطان تخمدان باشد. اگر نفخ با علایمی مانند درد لگن ، درد کمر و پشت یا احساس سیری زودهنگام همراه باشد، باید جدی گرفته شود و در اولین فرصت باید به پزشک مراجعه شود.

* درد شکم یا لگن خاصره در زنان
درد شکم و لگن اگر با علایمی مانند نفخ، مشکل در غذاخوردن و مشکلات ادراری همراه باشد، می تواند نشانه سرطان تخمدان باشد و باید جدی گرفته شود.

* درد مزمن پشت و کمر در مردان
کمر درد می تواند علایم مختلفی داشته باشد ولی یکی از مهمترین علایم سرطان روده بزرگ و پروستات، درد مزمن پشت، کمر و لگن است.

*درد و تورم در ناحیه کشاله ران و لگن
درد مزمن در ناحیه کشاله ران و لگن می تواند یکی از نشانه های سرطان پروستات باشد.

* خونریزی نامنظم در زنان
خونریزی نامنظم خارج از چرخه قاعدگی یا پس از یائسگی، می تواند یکی از نشانه های عفونت یا سرطان دهانه رحم قلمداد شود.

* سرفه مداوم در زنان و مردان
سرفه معمولا یکی از ابتدایی ترین علایم سرماخوردگی است؛ ولی چنانچه مزمن باشد و بیش از چندین ماه طول بکشد، می تواند علامت سرطان ریه، تیرویید یا گلو باشد.

* تغییرات در دفع ادرار و مدفوع
تغییرات دفع ادرار و مدفوع گاهی با توجه به رژیم غذایی طبیعی است، ولی چنانچه این تغییرات دائم باشد یا دفع همراه با خونریزی باشد، حتما باید به پزشک مراجعه شود.

* کاهش ناگهانی وزن
کاهش ناگهانی وزن یکی از مهمترین دلایلی است که حتما باید به پزشک مراجعه شود و اولین قدم در تشخیص، یک آزمایش خون ساده است.

همچنین:

-احساس توده در سینه، گردن و زیر بغل
-تورم غدد لنفاوی
-تغییر رنگ پوست و مشاهده جوش و خال با ظاهر غیر متعارف
-تغییر رنگ خال ها
-تغییر رنگ زبان و مشاهده توده های سفید رنگ روی زبان و در دهان
-احساس خستگی مزمن

این علایم می توانند علایم سایر بیماری ها یا اختلال در عملکرد ارگان های بدن باشند، ولی در صورت تدام بهتر است حتما به پزشک متخصص مراجعه شود.

*به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها،سرطان سینه در زنان و سرطان پروستات در مردان همچنان شایع ترین محسوب می شود.

پیری و کهنسالی، فردایی برای همه

به مناسبت روز سالمند 

"و خدای تو حکم فرموده که جز او را نپرستید و بر پدر و مادر نیکویی کنید، اگر یکی از آنان یا هر دو به سنین کهولت و سالخوردگی رسیدند، زینهار کلمه ای که رنجیده خاطر شوند، نگویید و کمترین آزار به آنان نرسانید و با آنها با اکرام و احترام سخن بگوئید. " سوره اسرا آیه ٢۳

موهای سفیدشان را که می بینی، دلت از غم پر می شود. می دانی که زمان خواهد گذشت و تو نیز روزی، سفیدی موها را تجربه می کنی و دست هایت چروک و سوی چشمانت به ضعف می گراید. پشت تو نیز روزی خمیده می شود. دست هایت می لرزد و زیبایی چشم گیرت زیر موج چروک های صورتت جمع می شود. تو هم روزی مادربزرگ و پدربزرگ می شوی. چشم به در می دوزی که شاید کسی بیاید و تمام لحظات تنهایی ات را پر کند. مادر بزرگ ها و پدربزرگ های تنها را دیده ای؟ دیده ای که چطور تنهایی شان را بین عکس های سال های قبل تقسیم می کنند؟ ساعت ها می نشینند و با تنها عکسی که از عزیزی به یادگار دارند حرف می زنند و ظرف احساسشان را آرام خالی می کنند. وقتی که حرف هایشان تمام می شود اندوهی بزرگ در دل هایشان لانه می کند و اشک آهسته بر روی صورتشان جاری می شود. بیایید نگذاریم پدربزرگ ها و مادربزرگ ها، اشک تنهایی بریزند.

موی سپید تو، کتاب پربهای تجربه هاست و سینه ات مالامال از آلام زندگی. تو از غصّه ها، قصّه های بسیار شنیده ای. تو گنج رنج های روزگاری و تقویم نانوشته عبرت ها. گفته های تو روشنی بخش راه زیستنمان و چشمان کم سوی تو، ستاره های شبستانِ زندگی ماست. دست های پینه بسته ات جغرافیای دردهای زمین است و چین های پیشانی ات تاریخ مرارت های روزگار.پشت تو را انبوه تجربه ها خمیده است و پای تو از سنگینی عبرت ها می لغزد. تو معلّم خانواده و الگوی جامعه ای. ما بر قامت به رکوع رفته تو سجده احترام می گزاریم و بر دستان پینه بسته ات، بوسه مهر می زنیم و در کلاس آموزه های زندگی تو، زانوی ادب، بغل می گیریم و خود را وامدار مهر و محبت و صفای تو می دانیم.

یکم اکتبر به عنوان روز جهانی سالمندان نامگذاری شده است، توجه به این دوره که انسان با قدم هایی آرام و آهسته، با کوله باری از تلاش و تجربه به آن گام می گذارد از اهمیت فراوانی برخوردار است.انسان به عنوان موجودی اجتماعی و دارای اندیشه از تولد تا مرگ، دوره های زندگی مختلفی را پشت سر می گذارد. سازمان ملل متحد، کشورها را به سه ساختار جمعیتی جوان، بزرگسال و سالمند تقسیم بندی کرده است. افراد 65ساله و بالاتر گروه جمعیتی سالمند را تشکیل می دهند. لزوم توجه به هر یک از دوره های زندگی انسان به ویژه دوره ی سالمندی که با محدودیت هایی روبرو است از اولویت های برنامه ی توسعه ی کشورها محسوب می شود.سالمندی به عنوان مرحله یی از زندگی انسان و سالمند کسی است که نیروی جسمانی او به تدریج کاهش یافته و به همین دلیل برای گذران زندگی به کمک نیازمند است.دوره ی سالمندی، موضوعی مهم در جهان امروز به شمار می رود. کاهش میزان باروری و بالا رفتن امید به زندگی به دلیل پیشرفت بهداشت و علم پزشکی از عامل هایی است که به افزایش جمعیت سالمند جهان منجر شده و این روند همچنان ادامه دارد.شعار روز جهانی سالمندان در سال 2014 میلادی «کسی را فراموش نکنیم، پیری و کهنسالی فردایی برای همه» انتخاب شده است تا به همگان گوشزد کند که این قشر از جامعه توجه و نگاه ویژه ای را نیاز دارند.

هفته ی ملی سالمندان در ایران از پنجم تا یازدهم مهر ادامه دارد. هر یک از روزهای هفته ی ملی سالمندان به این نام ها مزین شده است؛ پنجم مهر: سالمندان و سبک زندگی سالم، ششم مهر: سالمندان و سازمان های مردم نهاد، هفتم مهر: سالمندان و حمایت های اجتماعی قانونی، هشتم مهر: سالمندان و ارتقای سلامت، نهم مهر: سالمندان و شهرهای دوستدار سالمند، دهم مهر: سالمندان و کرامت اجتماعی و یازدهم مهر: سالمندان و خانواده.فرهنگ و آموزش به عنوان 2 عامل اثرگذار در بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی به این بخش مهم از جامعه کمک شایانی می کند. اقدام های فرهنگی و تبلیغی برای تبیین شان و منزلت جایگاه سالمندان، تلاش برای حل مشکلات اقتصادی این گروه و حفظ جایگاه آنها و... از مهم ترین برنامه هایی است که می توان به آن اشاره کرد.

بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سالمندان در یک جامعه از هدف ها و اولویت های برنامه ی توسعه در یک کشور به شمار می رود. اگر گروه سالمند از رفاه مناسبی بهره مند باشند، آن جامعه در این بخش، موفق عمل کرده است.سازمان های حمایتی مانند سازمان تامین اجتماعی و سازمان های خصوصی که حلقه ی گمشده ی کشورهای در حال توسعه هستند، می توانند نقش تاثیرگذاری را در حمایت از سالمندان ایفا کنند.سالمندان انسانهایی هستند که غبار خستگی زمان را با خود به این مرحله از زندگی آورده اند. آنها نیاز به آرامش دارند تا این دوره را با آسودگی بگذرانند.برخی از سالمندان که از نظر مالی حمایت نمی شوند، در زیر تازیانه فقر و نداری جان می دهند. ما بارها، نظاره گر زندگی طاقت فرسای این سالمندان تهی دست بوده ایم. بر مسئولان فرهنگی و اقتصادی کشور است که با برنامه هایی مناسب، اسباب سلامت تن و راحتی روان آنان را فراهم آورند. و بر قلب های مهربان است که بذر عاطفه و احساس را در دل های پیر آنان بکارند و شادی را مهمان دل های آفتابی شان کنند.

سالمندان در فرهنگ اسلامی
قرآن کریم، مراحل سه‌گانه حیات انسان را این گونه بیان فرموده است: «این خدای بزرگ است که، شما را از نطفه ضعیف آفرید و در شرایط ضعف و ناتوانی پرورش داد. بعد دوران قدرت و جوانی به شما بخشید و سپس روزگار ضعف و پیری را برای شما مقرر داشت.» بنابراین، دوران سالمندی، مانند دوران کودکی و جوانی، یک سیر طبیعی جهان خلقت انسان و در واقع، مرحله پندپذیری، عبرت آموزی و به‌کارگیری تجارب دوران‌های گذشته است. در فرهنگ زندگی ساز اسلام،بر تکریم پیران تأکید بسیار شده است. وقتی دفتر سخنان امامان معصوم را ورق می زنیم در این باره اشارات گویای بسیار می یابیم. امام صادق علیه السلام می فرمایند: «پیران خویش را تکریم و با خویشان خود، رفت وآمد کنید». و در جای دیگری فرموده اند: «از ما نیست کسی که به سالمندان احترام نگزارد و بر کودکان شفقت نورزد». پیامبر عظیم الشان اسلام نیز، باب دیگری از اخلاق اسلامی را به روی ما گشوده، می فرمایند: «احترام و تعظیم پیران امّت من، تکریم و تعظیم من است».

در فرهنگ اسلامی، خانواده، کانون خوش بختی، آرامش، غم زدایی و تغذیه عاطفی انسان هاست. سالمندان، ستون های استوار خانواده ها هستند و پایدار ماندن و آفت زدایی از خانواده وابسته به پاس داشتن حقوق و حرمت آنان است. از این رو باید در کانون خانواده، با صمیمانه ترین دل جویی ها، اندوه های طاقت سوز آنان را زدود و بر زخم هایشان مرهمی از محبّت و نوازش نهاد، باید به آنان خدمت و محبّت کرد و در برابرشان دست اطاعت بر سینه نهاد و به تکریم، بر دست هایشان بوسه زد. باید حرمت آنان را متواضعانه پاس داشت و چونان مادری مهرورز، سبدسبد بر دامنشان گل افشاند تا گل لبخند مهمان همیشگی لب های مهربانشان باشد و در سایه سار آرامش بخش خانواده، تمام رنج ها و ناکامی های بیرونی خود را بدرود گویند.در معارف اسلامی و آموزه های دینی، بر مقام بلند سال خوردگان تأکید بسیار شده و از اندیشه پربها و تدبیر پیرانه آنان به نیکی یاد شده است و آن را بر قدرتمندی جوانان برتری داده اند. حضرت علی علیه السلام در سخن زیبایی می فرمایند: «اندیشه پیر در نزد من از تلاش جوان خوش آیندتر است». باید در تکریم پیران و تعظیم سالمندان ـ آن گونه که فرهنگ زندگی ساز و خوش بختی آفرین اسلام گفته است ـ کوشید و نگذاشت که پیوندهای عاطفی و معنوی میان خانواده ها، از هم گسسته شود و موریانه های غفلت، بنیاد زندگی مان را از هم فرو پاشند. باید با احیای فرهنگ اسلامی و ایرانی، نسلمان را از آزمودن جهنّم فرهنگ غرب باز داریم و اگر چنین نکنیم، زندگی مان چونان برخی مردم فرنگ رو به بحران و تاریکی خواهد رفت. غالب غربی ها، حرمت پیران خویش را پاس نداشته و آنان را در غروب زندگی شان و در غربت پیری با غم ها تنها می گذارند. برای این که در این منجلاب تباهی غرق نگردیم باید پاسدار راستین ارزش های اسلامی و ایرانی باشیم و رهنمودهای انسانی اولیای الهی را سرمشق خود قرار دهیم.

جای نگهداری سالمندان در آسایشگاه ها و سرای سالمندان نیست بلکه آنها باید در کنار فرزندان خود و خانواده روزگار بگذرانند. امیدواریم با سیاست گذاری های مناسب فرهنگی و اجتماعی بتوانیم سالمندان را در هر چه بهتر گذراندن این مرحله از زندگیشان یاری کنیم و در کنار آنها و از وجودشان لذت ببریم.دین اسلام همواره به سالمندان و بزرگان خانواده نگاه ویژه ای دارد و از آنها به نیکی یاد می کند.چنانچه خداوند در قرآن کریم در سوره اسراء آیه 23 می فرماید: هرگاه یکی از آن 2 (پدر و مادر) یا هر 2 نزد تو به سن پیری و سالمندی رسیدند، به آنان اف مگو، آنان را طرد مکن و به آنان سخن کریمانه بگو و بال فروتنی را از روی رحمت و شفقت برای آنان بگستر، و بگو: پروردگارا! همان گونه که مرا در خردسالی ام تربیت کردند، تو نیز بر آنان رحمت آور.پیامبر اکرم(ص) درباره اهمیت حضور سالمندان فرمودند: پیران مایه خیر و برکت زندگی بوده و وجودشان در میان جمع و خانواده همچون پیامبری در میان امت است.تنها آرزوی یک باغبان پیر و خسته این است که در سایه درختانی که کاشته است بنشیند و باقی ایام را بگذارند. و چه پر ملال است این که دیگران از شاخه های درخت بهره ببرند و باغبان پیر و فرتوت، که سرسبزی و طراوت باغ، مرهونِ دستان چروکیده و مهربان اوست، فراموش شود. باید درختان شاداب، با دیدن باغبان خسته، شاخسار زیبایی، مهرورزی و فروتنی خود را پایین آورند تا او نیز بتواند از ثمره آن بهره ببرد. بیایید باغبان خسته و سالخورده باغ زندگی خود را قدر بدانیم و او را به سایه شاخسار عاطفه و مهربانی خویش فرا خوانیم.

خانه خلوت و خاموش سالمندان، آکنده از نگاه های کم فروغی است که همواره به در دوخته شده، آمدن عزیزان و نور چشمان خود را انتظار می کشد. این کمترین خواسته پدر و مادری است که در زمستان عمر، تنها و ساکت، گذر زمان را تماشا می کنند. سالمندانی که با یک دیدار کوتاه صمیمانه، اشک شوق درنگاهشان می درخشد و خرسند می شوند. آری! تنهای تنها، در حسرت یک دیدار از جگر گوشه های خود، بر روی تخت خانه سالمندان، روزها به انتظار می نشینند پس بیایید قبل از آن که خداوند این نعمت های بزرگ خود را از ما باز پس بگیرد، قدر آن ها را بدانیم و دیدار صمیمانه خودمان را از آنان دریغ نداریم؛ چرا که این کم ترین خدمتی است که می توانیم در برابر یک عمر عاطفه آن ها به جا آوریم. بیایید امروز با دسته گل های خوشبوی عاطفه به دیدارشان رویم و شادمانی آن ها را تماشا کنیم.سالمندان، گنجینه‌هایی گران‌بها از تجربه‌های بسیار و اندوخته‌های گران‌بارند. این تجربه و اندوخته سالمندان، می‌تواند راهنما و راه‌گشای جوانان و کسانی باشد که هنوز در سراشیبی مشکلات زندگی، تجربه‌ای نیندوخته و اندوخته‌ای ندارند. چه بسا با مشورت و راهنمایی یک سالمند توانا و مهربان، می‌توان از بسیاری از ضررها در خانواده و حتی جامعه جلوگیری کرد. از این رو، قشر سالمند جامعه، برای جوانان و حتی میان‌سالان، بهترین هادی و راهنما هستند و شایسته است بر توانمندی‌هایشان ارج نهاد و از تجربیاتشان، چراغی فرا روی راه آینده برگزید.

ای سالمند، موهای سپید و کمر خمیده‌ات، حکایت از پیری وجودت دارد، ولی دلت زنده است و امیدوار از پیمودن موفقیت‌آمیز راه‌های پرپیچ و خم زندگی، از داشتن فرزندانی با آینده درخشان، از این که می‌توانی با اندوخته‌های ارزشمندت، جویندگان راه را از افتادن در بیراهه‌ها، نجات بخشی، و دلت شاداب است و خوشحال، از این که امیدبخش جوانان در زندگی هستی و مایه پشت گرمی و آرامش خاطر آنان.  پیامبر اسلام (ص)پیرمرد را در میان خانواده‌اش، هم‌چون پیامبر (ص) در میان امت می‌داند. ما پیروان شرع و اخلاق، به بهره‌گیری از افکار پخته آنان که هم‌چون گنجینه‌های ارزش‌مندی برای خانواده هستند، دعوت شده‌ایم. باید با مهروزی تلاش کنیم تا ذره‌ای از محبت‌های وسیع آنان را در سن کهن‌سالی که احتیاج به عاطفه و مهربانی بیشتر را از جانب ما دارند جبران کنیم. امروز نهم مهرماه تلنگری است، تا از درون صدایی نهیب به وجدان‌هایمان زنیم و با یک شاخه گل به پای پدران و مادران و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایمان بیفتیم و با بوسه بر دستان‌شان بگوییم که به یادشان هستیم.