چرا پیر می‌شویم؟

دانشمندان در مورد علت پیر شدن انسان نظریه‌های مختلفی پیشنهاد کرده‌اند.

یکی از نظریات می‌گوید سلول‌های مغز می‌میرند و سلول‌های تازه دیگر جای آنها را نمی‌گیرند. بنابراین به خاطر مرگ سلول‌های مغز، علائم پیری در افراد به وجود می‌آید. این نظریه نمی‌تواند کاملاً صحیح باشد، زیرا افرادی که در تصادفات، آسیب مغزی شدیدی دیده‌اند نشانه‌های پیری در آنها مشاهده نشده است.

با سپری شدن عمر، سلول‌های تکثیر شونده دچار اشتباه می‌شوند. این اشتباهات، تغییراتی در فعالیت اندام‌ها به وجود می‌آورد و منجر به پیری می‌شود.

نظریه دیگر این است که مواد شیمیایی نامطلوب کم‌کم در بدن انباشته می‌شوند. در افراد مسن، با گذشت زمان مقدار زیادی از این مواد جمع شده است و بدنشان را پیر کرده است.

سلول‌های ما دائماً در حال تکثیر هستند. برخی دانشمندان معتقدند که با سپری شدن عمر، سلول‌های تکثیر شونده دچار اشتباه می‌شوند. این اشتباهات، تغییراتی در فعالیت اندام‌ها به وجود می‌آورد و منجر به پیری می‌شود.

چیزی که با اطمینان می‌توان گفت این است که بیشتر مردم می‌خواهند تا حد ممکن با پیری مبارزه کنند.

تغذیه در سالمندان

با توجه به پیشرفت های پزشکی و بهداشتی، متوسط عمر انسان افزایش یافته و در  کشورهای پیشرفته، این میانگین بیشتر است. فرایند پیر شدن با کاهش تدریجی فعالیت های فیزیکی و افزایش بیماری های مزمن همراه است و به نظر می رسد که بهبود وضعیت تغذیه تا حد زیادی قادر است از این مشکلات پیشگیری کند  یا آنها را تخفیف دهد. به همین دلیل یکی از مسائل مهم سالمندان، مسائل پزشکی و بهداشتی از جمله وضعیت تغذیه آنهاست. با افزایش سن، نیاز سالمندان به انرژی کاهش می یابد و تمایل به مصرف غذا کمتر می شود. در این حال اگر انتخاب غذا درست صورت نگیرد، میزان دریافت مواد مغذی ضروری در این گروه سنی پایین تر از حد مطلوب خواهد شد. در این بحث به بررسی بعضی از مشکلات تغذیه ای سالمندان و نیز نیازهای تغذیه ای آنها خواهیم پرداخت.

عوامل موثر در ایجاد مشکلات تغذیه ای سالمندان

1- عوامل جسمانی : مانند کاهش کل انرژی مورد نیاز، بیماری های مزمن، بی اشتهایی، تغییر در حس چشایی، خرابی دندان ها، بی تحرکی، ناتوانی جسمی، مشکلات گوارشی، تداخلات دارویی و یا تداخل غذا و داروها

2- مشکلات روحی و روانی : افسردگی، تنهایی، از دست دادن همسر

3- مشکلات اقتصادی : درآمد کم، کمبود امکانات برای تهیه و طبخ غذای مناسب ، زندگی در آسایشگاه

نیازهای تغذیه ای سالمندان

انرژی

با افزایش سن ، میزان نیاز به انرژی کاهش می یابد که می تواند به دلیل کاهش فعالیت جسمی و کاهش توده عضلانی بدن باشد. در صورت دریافت انرژی بیش از حد نیاز مشکلات و عوارضی مانند چاقی، فشار خون، بیماری های قلبی – عروقی برای سالمند ایجاد می شود. میزان نیاز به انرژی برای هر سالمند متفاوت است و بر اساس وزن، قد، شرایط فیزیکی و سلامتی وی محاسبه می شود.

پروتئین

با افزایش سن، علاوه بر کاهش توده عضلانی، ذخیره پروتئینی بدن نیز کاهش می یابد و میزان نیاز به پروتـئین با افزایش سن نه تنها کاهش نمی یابد، بلکه ثابت مانده  یا افزایش می یابد، به ویژه در صورت ابتلا به بعضی بیماری ها و یا عفونت ها.  16- 14 در صد از انرژی دریافتی روزانه سالمندان باید از پروتـئین ها به ویژه پروتئـین های با کیفیت بالا تأمین شود. بعضی از سالمندان ممکن است به دلیل مشکلات مالی، پروتـئین کافی دریافت نکنند که این مسئله باید مورد توجه قرار گیرد. البته میزان نیاز به پروتئـین ها نیز در اشخاص مختلف با توجه به شرایط بدنی آنها متفاوت است و گاهی در بعضی از سالمندان بیمار، ممکن است نیاز به کاهش پروتئـین دریافتی باشد.

مایعات

مصرف مایعات  در سالمندان باید به مقدار کافی باشد. علایم کمبود آب در بسیاری از سالمندان ممکن است به صورت خشکی لب ها، گود افتادن چشم ها، تب، یبوست، کاهش حجم ادرار، و تهوع باشد که این مسئله در مورد سالمندانی که در مناطق گرم زندگی می کنند بیشتر شایع است. استفاده از داروهای ادرارآور نیز از عوامل موثر در ایجاد کم آبی در سالمندان می باشد.

ویتامین ها و مواد معدنی

اغلب سالمندان علاقه زیادی به مصرف مکمل های ویتامیـنی دارند که باید از مصرفِ بیش از حد نیاز این مکمل ها خود داری شود.

در مورد ویتامین های محلول در آب، معمولاً کمبودی در سالمندان دیده نمی شود. مگر در سالمندان الکلی که کمبود 

ویتامینB1  می تواند وجود داشته باشد ، یا سالمندانی که دچار سوء تغذیه هستند. همچنین  ممکن است بعضی از سالمندان به علت مشکلات دندان و یا مشکلات گوارشی از خوردن سبزیجات و میوه جات پرهیز کنند ، در حالی که این منابع غذایی تامین کننده ویتامینC  هستند. مصرف زیاد آنتی بیوتیک ها می تواند باعث کمبود ویتامینkشود.

کمبود 

ویتامینD  ممکن است در سالمندان، به ویژه در کسانی که از نور آفتاب دور هستند به وجود آید.

در مورد مواد معدنی باید گفت با رعایت یک برنامه غذایی صحیح می توان مواد معدنی مورد نیاز سالمندان را تا حد زیادی تأمین کرد. فقط باید به میزان کلسیم دریافتی که معمولاً مقدار مصرف آن در سالمندان به میزان توصیه شده نمی رسد توجه شود. عوامل متعددی در کمبود کلسیم در سالمندان نقش دارند. از جمله میزان جذب روده ای کلسیم، کار کلیه ها، متابولیسم استخوان ها، تداخل غذا و دارو، کم تحرکی و عدم مصرف کافی لبنیات به دلیل عدم تحمل لاکتوز. در صورتی که شیر و لبنیات به مقدار کافی مصرف نشود ممکن است نیاز به مصرف مکمل کلسیم باشد که البته تشخیص آن باید توسط پزشک و متخصص تغذیه صورت گیرد. مصرف سدیم هم باید در سالـمندانی که مبتلا به فشار خون، مشکلات قلبی، کلیوی و دیابت هستند، محدود شود.

اساساً سالمندان عزیز باید اصولی کلی زیر را مد نظر داشته باشند :

1- مراجعه به موقع به پزشک و متخصص تغذیه جهت بررسی وضعیت سلامتی و تغذیه  خود و پیروی از یک برنامه غذایی صحیح

2- توجه و رسیدگی مناسب به موقع به بهداشت دهان و دندان

3- مصرف 6-5 لیوان آب در روز

4- استفاده از تمام گروه های غذایی و ایجاد تنوع غذایی در برنامه روزانه

5- مصرف مقادیر کافی میوه جات و سبزیجات

6- استفاده از 

نان های سبوس دار 

7- محدود کردن مصرف غذاهای چرب و شیرینی ها

8- مصرف کافی لبنیات مثل شیر و ماست ( حداقل 2 لیوان شیر یا ماست در روز )

9- سالمندانی که دچار بی خوابی هستند، از مصرف قهوه و چای در بعد از ظهر و شب خود داری کنند و یک فنجان شیرگرم قبل از خواب مصرف کنند.

10- از مصرف چای تا 2 ساعت بعد از غذا اجتناب نمایند و در صورت امکان از لیمو ترش تازه در کنار غذا جهت جذب بهتر آهن غذا استفاده کنند.

11- قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به مدت نیم ساعت در روز و استفاده از لباس های رنگ روشن برای تامین ویتامینD لازم توصیه می شود.

12- به کلیه سالمندان محترم توصیه می شود با توجه به شرایط بدنی خود ، نرمش و تحرک روزانه را هر چند به مقدار کم آغاز کنند. حتی 20 دقیقه پیاده روی سبک در هوای آزاد می تواند در ایجاد نشاط و سلامت سالمندان بسیار موثر واقع شود و برای انجام فعالیت های سنگین هم بهتر است ابتدا با پزشک خود مشورت کنند.

خانواده های سالمندان با توجه به حساسیت این دوران از نظر وضع جسمی، روحی و تغذیه ای با حمایت عاطفی از سالمندان و همچنین تهیه غذاهای مطبوع و خوش طعم، همکاری در خرید و تهیه غذا و توجه به مشکلات احتمالی دیگر، می توانند شرایط مطلوبی را برای سالمندان فراهم آورده و میزان مشکلات این دوران را تا حد امکان کاهش دهند.

برخورد با سالمندان

برخلاف فرهنگ غربی ها ، که وجود سالمندان را در خانواده‏ ، زائده‏اى مزاحم مى‏پندارند و سعی دارند به نحوى آنان را از محیط خانه و روابط خانوادگى دور کنند و به «خانه سالمندان» بفرستند، اسلام به آنان ارج مى‏نهد و برای آنان حرمت قائل است و به رعایت حقوق و احترام آنان سفارش کرده و به بهره‏ گیرى از تجارب و افکار پخته ی آنان ، تشویق مى‏کند.
در این بخش، شیوه صحیح برخورد با پیران و سالمندان را - چه پدر و مادر باشند، چه سالخوردگان دیگر - بر اساس تعالیم مکتب اسلام ، بررسى مى‏کنیم.

الف - محور وحدت

مجموعه افراد یک فامیل، نسبت به بزرگ خاندان احترام مى‏گزارند و در کارها با آنان مشورت مى‏کنند و در اختلافات، به رأى و حکمیت و داورى آنان ارج مى‏نهند و گاهى یک سخن از سوى آنان، آتش فتنه‏اى را خاموش مى‏سازد، یا تفرقه و کدورتى را به وفاق و همدلى و آشتى مبدل مى‏سازد.
نعمت وجود با برکت آنان، اغلب تا هستند ، ناشناخته است. وقتى به جایگاه حساس و مهم و نقش کارگشاى آنان پى مى‏برند که آنها را از دست بدهند. چه بسیار اختلافها و قهرها و نزاعهاى خانوادگى که پس از درگذشتِ «بزرگ خاندان» چهره نشان مى‏دهد و چه بسیار رابطه‏ها و رفت و آمدها که قطع مى‏شود، یا به سردى مى‏گراید، و علت آن فقط از دنیا رفتن محورى است که مایه دلگرمى، امید، انس و معاشرت فامیل است.
رسول خدا(ص) فرمود: «البَرکة مَعَ اکابِرِکم»؛
برکت و خیر ماندگار، همراه بزرگترهاى شماست.
در سخن دیگر فرمود: «الشّیخُ فى اَهْلِهِ کالنّبىِ فى اُمّتهِ»؛
پیرمرد در میان خانواده‏اش، همچون یک «پیامبر» در میان امتش است.
این اشاره به همان نقش محورى، فروغ‏ بخشى، صفاآورى، هدایت و ارشاد، تجمع و الفت است که در وجود آنان نهفته است. پس اگر بزرگترها در فامیل و خانواده، چراغ روشنى‏بخش و محور وحدت و همدلى و عامل انس و ارتباط و رفت و آمدهاى خانوادگى‏اند، باید این جایگاه، محفوظ بماند و مورد حراست و تقویت قرار گیرد.

ب - حرمت بزرگترها

رعایت ادب و مقتضاى حق‏شناسى نسبت به عمرى تلاش صادقانه و ایثارها، گذشتها، دلسوزیها و سوختن و ساختنها که بزرگان از خود نشان داده‏اند، آن است که در خانواده‏ها مورد تکریم قرار گیرند، عزیز و محترم باشند، به آنان بى‏مهرى نشود، خاطرشان آزرده نگردد و به توصیه‏ها و راهنمایی هایى که از سر سوز و تجربه مى‏دهند، بى‏اعتنایى نشود.
«بزرگسالى» و «سن بالا» در فرهنگ دینى ما احترام دارد. این سخن پیامبر خدا(ص) است: «مَنْ عَرَفَ فَضْلَ کبیرٍ لِسنّهِ فَوَقَّرَهُ، آمَنَهُ اللَّهُ تعالى مِن فَزَعِ یوم القیامة»؛
هر کس فضیلت و مقام یک «بزرگ» را به خاطر سن و سالش بشناسد و او را مورد احترام قرار دهد، خداى متعال او را از هراس و نگرانى روز قیامت ایمن مى‏دارد.
احترام به بزرگترها و ترحم و مهربانى نسبت به کوچکترها، از دستورالعملهاى اخلاقى اسلام است و کانون خانواده‏ها را گرم و مصفا مى‏سازد و این، توصیه امام صادق(ع) است که فرمود:
«لَیسَ مِنّا مَنْ لَمْ یُوَقِّرْ کبیرَنا وَ لَمْ یَرْحَمْ صَغیرنا»؛
کسى که بزرگ ما را احترام نکند و کوچک ما را مورد شفقت و عطوفت قرار ندهد، از ما نیست.
این سخن را نیز از على(ع) به یاد داشته باشیم که فرمود:
«یُکْرَمُ العالِمُ لِعلمه و الکبیرُ لِسِنّهِ»؛

دانشمند را به خاطر علمش و بزرگسال را به خاطر سن او، باید احترام کرد.
اگر جوانان قدر پیران را نشناسند و به جایگاه آنان حرمت ننهند، هم رشته‏هاى عاطفى پیوندهاى انسانى از هم گسسته مى‏شود، هم از رأفت و عاطفه و تجربه سالخوردگان محروم مى‏شوند، هم نشانه ی بى‏توجهى خود به ارزشها را امضا کرده‏اند. حضرت على(ع) در یکى از سخنان خویش، ضمن انتقاد از اوضاع زمانه و ناهنجاریهاى رفتارى مردم، از جمله بر این دو مسئله تأکید مى‏فرماید: 1- بى‏احترامى کوچکترها نسبت به بزرگترها 2- رسیدگى نکردن توانگران به نیازمندان:
«انّکم فى زمانٍ ... لا یُعَظِّمُ صغیرُهم کبیرَهُمْ و لا یَعُولُ غَنیُّهُم فقیرَهم»؛

شما در زمانه‏اى به سر مى‏برید که کوچک به بزرگ تعظیم و تکریم نمى‏کند و ثروتمند، به فقیر رسیدگى نمى‏کند!

ج - نسبت به والدین

سالمندان به طور عموم، از احترام برخوردارند. اگر پدر و مادر باشند که این وظیفه، سنگین‏تر و مسؤولیت مضاعف است. قرآن کریم از تندى و پرخاش نسبت به پدر و مادر پیر نهى مى‏کند و به سخن نیک و لحن شایسته و خضوع و تواضع و گستردن بال رأفت در برابر آنان و خیرخواهى و دعا در حق آنان دعوت مى‏کند.
فرمان خداوند، چنین است:
«اِمّا یَبْلُغَنَّ عِندک الکبرَ اَحَدُهما او کلاهُما فلا تَقُلْ لَهما اُفٍّ و لا تَنْهَرهُما وَ قُلْ لَهُما قولاً کریماً، وَاخفَضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِ مِنَ الرّحمةِ وَ قُل رَبِّ ارحَمْهُما کما ربّیانى صَغیراً»؛ ( اسراء / 23)
هر گاه یکى از آن دو (پدر و مادر) یا هر دو نزد تو به سن پیرى و سالمندى رسیدند، به آنان اف مگو، آنان را طرد مکن و به آنان سخن کریمانه بگو و بال فروتنى را از روى رحمت و شفقت براى آنان بگستر، و بگو: پروردگارا! همان گونه که مرا در خردسالى‏ام تربیت کردند، تو نیز بر آنان رحمت آور.
ادب و احترام نسبت به پدر و مادر بزرگسال، آن است که: آنان را به اسم، صدا نکنى، به احترامشان برخیزى، از آنان جلوتر راه نروى، با آنان بلند و پرخاشگرانه سخن نگویى، نیازهایشان را برآورى، خدمتگزارى به آنان را وظیفه‏اى بزرگ بدانى و از آنان در سن کهولت و پیرى مراقبت کنى.
در حدیث است که امام باقر(ع) فرموده است: پدرم به مردى نگریست که همراه پسرش راه مى‏رفتند و پسر به بازوى پدرش تکیه داده بود. پدرم تا زنده بود، با آن جوان (به خاطر این بى‏حرمتى نسبت به پدرش) صحبت نکرد.
به همان اندازه که آزردن آنان و «عاق» شدن، حرام و نکوهیده است و از آن نهى شده است، دل به دست آوردن و جلب رضایت و نیکى به آنان سفارش شده است و این خدمتگزارى، علّت بهشتى شدن فرزندان به شمار آمده است.
«ابراهیم بن‏شعیب» گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: پدرم بسیار پیر و سالخورده و ناتوان شده است. هر گاه حاجتى داشته باشد او را برمى‏دارم و بر دوش مى‏کشم. حضرت فرمود: «اِنْ استَطَعْتَ اَنْ تَلِىَ ذلک مِنْهُ فافْعَلْ و لَقِّمْهُ بِیَدِکَ، فانّه جَنَّةٌ لک غَداً»؛ اگر بتوانى عهده‏دار کارهاى او شوى چنین کن، حتى با دستانت لقمه در دهان او بگذار، که این فرداى قیامت، براى تو بهشت (یا سپر از آتش: جُنّه) خواهد بود.

د - انتقال فرهنگ

از عمده‏ ترین راه هاى انتقال یک فرهنگ به نسلهاى آینده، رفتار پدر و مادر و مربیان است. کودکان، آنچه را در رفتار بزرگترها ببینند، از آن الگو مى‏گیرند. احترام به بزرگترها و رعایت ادب و تکریم نسبت به سالخوردگان، اگر در عمل و رفتار ما تجلى یابد، فرزندان ما نیز، این فرهنگ را مى‏آموزند و با همین آداب و سنن بار مى‏آیند. کسى که انتظار ادب و معرفت و حق‏شناسى از فرزندانش دارد، باید همین حالت را نسبت به پدر و مادر و بزرگترها نشان دهد، تا کوچکترها هم از او بیاموزند.
این یک سنت تاریخى و تأثیر از اعمال و رفتار است. هر کس چیزى را درو مى‏کند که کشته است. اگر در حدیث است که «لا میراثَ کالادب»؛ هیچ ارثى همانند ادب نیست که از بزرگان به فرزندان برسد، در این مورد هم مصداق مى‏یابد.
امام على(ع) فرمود:
«وَقِّرُوا کبارَکُمْ، یُوَقّرْکُمْ صِغارُکُم»؛
به بزرگانتان احترام کنید، تا کوچکترها هم به شما احترام کنند.
امام صادق(ع) نیز فرموده است:
«بِّروا آباءَکم، یَبِرُّکُمْ اَبْناؤکُمُ»؛
به پدرانتان نیکى کنید، تا فرزندانتان هم به شما نیکى کنند.
   مهمترین درس تربیتى، آن است که با عمل داده شود. کودکان نیز مستعدترین شاگردانى‏اند که «درسهاى عملى» را با دقت، از رفتار ما مى‏آموزند. اگر ما به سالمندانمان احترام نگذاریم، از خردسالان و نوجوانان چه انتظارى داشته باشیم که با سالخوردگان و خود ما با احترام و تعظیم و تکریم، برخورد کنند؟ این ارتباط متقابل در تأثیرگذاریهاى رفتارى را نمى‏توان نادیده گرفت. جاى سالمندان، پیش از آن که در «آسایشگاه»ها و «سراى سالمندان» باشد، کانون گرم و بامحبت خانه‏هاست، تا چراغ خانه روشن بماند و آنان محور تجمع و الفت افراد گردند. و از اندیشه ی آنان نیز استفاده شود.

ه- تأثیر رفتار

همچنان که کودکان و نوجوانان، از رفتار و عمل بزرگترها درس و الگو مى‏گیرند، سالخوردگان نیز گاهى از نظر فکرى و قضاوت و دیدگاه، تحت تأثیر رفتار جوانان قرار مى‏گیرند. بسیار اتفاق افتاده است که خانواده‏اى غیر متدین و بى‏تفاوت نسبت به ارزشها و پاکیها، در اثر مشاهده رفتار شایسته از جوانشان، به راه آمده‏اند. در واقع، جوان پاکدل پاک رفتار، با نحوه عملش بر بزرگترها هم تأثیر می گذارد.
نقل این نمونه تاریخى جالب است:
جوانى به نام «زکریا بن‏ابراهیم» مسیحى بود. چون مسلمان شد به سفر حج رفت. در این سفر، امام صادق(ع)  را دیدار کرد. از جمله سؤالاتش از امام این بود که: پدر و مادر و بستگانم هنوز نصرانى‏اند. چه کنم؟ مادرم نیز نابیناست. آیا با آنان باشم و با آنان غذا بخورم؟ امام صادق(ع) پرسید: آیا گوشت خوک مى‏خورند؟ گفت: نه، اصلاً دست به آن نمى‏زنند. امام فرمود: با آنان باش و به مادرت رسیدگى کن و اگر از دنیا رفت، خودت کارهاى مربوط به کفن و دفن او را انجام بده و به دیگران واگذار مکن.
زکریا پس از بازگشت از سفر حج، به توصیه امام صادق(ع) به مادرش بسیار نیکى و ملاطفت مى‏کرد، به او غذا مى‏خوراند، لباس و سر و وضع او را  تمیز مى‏کرد و در خدمت وى کوشا بود. مادرش از این تغییر رفتار، سؤالى به ذهنش رسید، پرسید: پسرم! قبلاً که نصرانى بودى با من چنین رفتارى نداشتى، چه شده که پس از هجرت و مسلمان شدن چنین شده‏اى؟ گفت: یکى از فرزندان پیامبر این دستور را به من داده است. مادر پرسید: آیا او پیامبر نیست؟ پسر گفت: خیر، او پسر پیامبر است. مادر اصرار داشت که نه، او حتماً پیامبر است، چون این گونه تعلیمات، از تعالیم پیامبران است. پسرش جواب داد: خیر، پس از پیامبر اسلام، پیامبرى نخواهد آمد. او یکى از فرزندان آخرین پیامبر الهى است.
مادرش گفت: پسرم! بهترین دین را برگزیده‏اى. به من هم ارائه بده و آن دین را بر من عرضه کن.
فرزند، تعالیم اسلام را بر مادر مسیحى خویش عرضه کرد. او هم به اسلام گروید و مسلمان از دنیا رفت.
این شاهدى بر تأثیرعمل به «دستورهاى دین» در مورد نحوه معاشرت با والدین و برخورد با سالمندان است که یک مسیحى را به اسلام جذب مى‏کند و نور هدایت را در دل او مى‏تاباند.
بر این اساس ، با ادب نسبت به بزرگان و گرامیداشت خاطر سالمندان و تحویل گرفتن آنان و نیکى و مراقبت از آنان، جامعه‏اى خوب و خانواده‏اى باصفا و روابطى مستحکم و عاطفى داشته باشیم.
و نیز ... قدر نعمت جوانى را بدانیم که این گوهر، همیشه با ما نیست.

بهداشت سالمندان

سالمند کیست؟

به طور قراردادی، سن شروع سالمندی را 60 سالگی قرار داده اند و این سن را به عنوان نقطه شروع پیری پذیرفته اند. هرچند در برخی افراد، پدیده پیری خیلی زودتر شروع می شود و در بسیاری دیگر، این پدیده چند سال به تعویق می افتد.

- جمعیت سالمندان  را به چند گروه می توان تقسیم کرد؟

1. پیران جوان:

این افراد در سنین 75 - 60 سالگی هستند و از نظر جسمی و روانی نسبتاً فعال اند و اگر به آنها فرصت داده شود، می توانند از نظر اقتصادی مانند افراد میانسال مولد باشند.

2. پیران پیر:

این افراد که معمولاً بالای 75 سال هستند از نظر جسمی شکننده اند و مبتلا به اختلالات بینایی و شنوایی و گاه اختلالات روانی می باشند.

- چگونه می توان از بروز حوادث در کهنسالی پیشگیری کرد؟

- در زمان حرکت در منزل، مخصوصاً هنگام استفاده از پله ها، حتماً باید نور کافی وجود داشته باشد.

- در صورتی که تغییری در طرز چیدن اثاثیه منزل صورت گرفته، این نکته حتماً به اطلاع فرد سالمند  رسانده شود تا وی که بنا به عادت در منزل حرکت می کند خود را با این تغییر عادت دهد.

- از انداختن فرش های کوچک روی سطوح صاف نظیر پارکت یا سنگ های صیقلی، در مسیر حرکت سالمندان خودداری شود.

- برخاستن ناگهانی از رختخواب یا از حالت نشسته، ممکن است موجب برهم خوردن تعادل سالمند گردد. باید به وی متذکر شد که از حرکات سریع، پرهیز نماید.

- دلایل تفاوت نیازهای تغذیه ای سالمندان  با جوانان

1. با افزایش سن، نیاز به انرژی کاهش می یابد. این امر، به علت کاهش فعالیت جسمی و پایین آمدن متابولیسم پایه رخ می دهد.

2. وضعیت دندانی بسیاری از سالمندان ممکن است نامناسب باشد بنابراین قوام رژیم غذایی افراد پیر  متفاوت است.

3. ظرفیت هضم و جذب در افراد مسن به مراتب پایین تر از افراد بالغ است.

4. در سنین بالا تمایلات غذایی، تغییر می کند و افراد مسن علاقه عجیبی به خوردن شیرینی پیدا می کنند.

بیماری های شایع سالمندان

1. فشارخون  بالا

2. بیماری های قلبی 

3. سکته مغزی 

4. دیابت

5. سرطان 

 6. بیماری های تنفسی 

7. بیماری های مفاصل

8. انواع اختلالات روانی

9. مشکلات دهان و دندان 

10. بی اختیاری ادراری

سکته مغزی چگونه به وجود می آید؟

اگر بر اثر عوامل مختلف، در مسیر عروق تغذیه کننده مغز مانعی ایجاد شود و مجرای این عروق بسته شود، فرد دچار سکته مغزی می گردد. در این حالت، قسمتی از مغز که به وسیله رگ مذکور تغذیه می شود دچار اختلال می شود.

- افرادی که مشکلات قلبی دارند چه نکاتی را باید رعایت کنند؟

1. از خستگی  بدن بپرهیزند.

2. الگوی تغذیه  را به خوبی رعایت نمایند و از پرخوری و مصرف غذاهای نامناسب خودداری کنند.

3. سیگار نکشند. 

4. دارو های تجویز شده از سوی پزشک را به موقع و به درستی مصرف نمایند.

5. علایم و نشانه های خطر بیماری را بشناسند و به آن اهمیت دهند و به پزشک مراجعه نمایند.

به افراد سالمند مبتلا به دیابت چه توصیه هایی می شود؟

1. از مصرف قند و شیرینی بپرهیزند.

2. در صورتی که اضافه وزن دارند وزن خود را کم کنند .

3. از پاهای خود به دقت مراقبت کنند. هر روز به دقت پاها را از نظر وجود هرگونه زخم آزمایش کنند.

4. در صورت بروز هرگونه اختلال در دید - مانند وجود نقاط سرگردان در دید - به پزشک مراجعه شود.

5. پیاده روی  را فراموش نکنند.

سالمندان در مصرف دارو فاصله زمانی را رعایت کنند

رعایت فاصله زمانی در مصرف دارو از تداخل دارویی برای سالمندانی که ۶ تا ۷ قلم دارو مصرف می‌کنند، می‌کاهد.

با توجه به فیزیولوژی متفاوت بدن سالمند، بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف داروها و حساسیت به مصرف دارو با افراد​ جوان متفاوت است. چون هر چه سن بالاتر می‌رود عملکرد کبد، کلیه‌ها و قلب تغییر می‌‌یابد.

همچنین میزان تولید برخی پروتئین‌ها و آنزیم‌ها که داروها را تجزیه می‌کنند و سبب جذب دارو در بدن می‌شوند در دوره سالمندی کم می‌شود. وی تصریح کرد. . برای تداخل دارویی تا جایی که امکان دارد می‌توان در چیدن داروها از داروهایی استفاده کنیم که حداقل تداخل را داشته باشند.

خواب شیرین در سالمندی!

خواب و کیفیت آن از مسائل مهم در بهداشت روان افراد به ویژه در سالمندان است. اختلال در میزان خواب و کیفیت آن با خستگی، بی حوصلگی، سردرد، خواب آلودگی روزانه و بسیاری دیگر از عوارض جسمانی می تواند همراه گردد.

محرومیت از خواب، مشکل شایعی است. بر خلاف برداشت عمومى، سالخوردگى لزوما موجب بروز مشکلات خواب نمی شود. ضمنا صحت ندارد که بگوییم پیران، همزمان با افزایش سن کمتر نیازمند خواب هستند. منظره چرت زدن فردی کهنسال در وقتی نامناسب، نشان دهنده محرومیت شدید خواب است.

طبق نظر کارشناسان، سالمندان روز هنگام به خواب مى‏روند، زیرا در طول شب، خواب شیرین به چشمان‏شان راه نمى‏یابد. پیران مسن‏تر، به همان میزان جوانى یعنى شبى حدود هشت ساعت، به خواب احتیاج دارند.

پس اگر سن و سال، رباینده خواب نیست، پس علت چیست؟

خواب در افراد سالمند چه تغییری می کند؟

همزمان با سایر تغییرات فیزیولوژیک در اعضای بدن از جمله سیستم اعصاب، در خواب سالمندان نیز تغییرات طبیعی بروز می کند که این تغییرات به معنی اختلال در خواب محسوب نمی شود.

از جمله مدت زمان به خواب رفتن ممکن است طولانی تر شود، یعنی زمان به رختخواب رفتن یا شروع خواب کمی بیش از زمان مورد انتظار طول بکشد.

طول مدت خواب شبانه کمتر می شود

طول مدتی که فرد در خواب عمیق به سر می برد کمتر می شود، به عبارت دیگر بر طول مدت خواب سبک و سطحی فرد افزوده می گردد.

خواب ممکن است بریده بریده شود و فرد سالمند در طول مدت خواب شبانه خود چند بار از خواب بیدار شود و مجددا به خواب رود.

در افراد سالمند معمولا خواب جلو می افتد، به این معنی که زمان شروع خواب و بیدار شدن در صبح زودتر از گذشته رخ می دهد.

میزان خواب آلودگی در طول روز ممکن است در برخی از سالمندان به ویژه در سنین بالاتر افزایش یابد.

درافراد پیر، دفعات چرت زدن و مدت آن در طول روز افزایش می یابد. افزایش میزان چرت زدن می تواند به اختلال در سیکل خواب و بیداری منجر گردد

طول مدت خواب REM یعنی دوره ای از خواب که به دیدن رویا مربوط می شود، معمولا در افراد سالمند تغییر نمی کند.

مدت زمان خواب طبیعی حدود 6 تا 9 ساعت است که در نزد افراد مختلف متفاوت است.

تغییرات و عوامل زیر می تواند به اختلال خواب در سالمندان منجر شود

- عدم رضایت از زندگی می تواند به خواب کوتاه شبانه و خواب طولانی در روز منجر گردد.

- فقدان تعاملات اجتماعی می تواند به خواب طولانی در روز منجر گردد.

- خانم ها در معرض اختلال خواب بیشتری قرار دارند.

- اضطراب و افسردگی می تواند به کاهش کیفیت خواب و دیر به خواب رفتن منجر شود.

شایع ترین علل اختلال خواب

مشکلات پزشکی و روانپزشکی که با بی خوابی مرتبط شناخته شده‌اند عبارتند از:

بیماری‌های دید، نارسایی قلبی، آرتریت مزمن، سندرم‌های  مزمن، سکته مغزی، دیابت، بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، بیماری‌های گوارشی، افسردگی، اضطراب، اختلالات خوابی مانند حرکات متناوب اندام در خواب و سندرم پای بی‌‌قرار و آپنه انسدادی خواب که باعث انسداد مجاری تنفسی فوقانی و قطع تنفس می‌شود.

همچنین برخى از عوامل بازدارنده خواب عبارتند از:

- بیمارى‏هاى جسمی همچون ورم مفاصل، ناتوانى‏هاى جسمى یا ناراحتى‏هاى ریوى

- بیماری روانپزشکى مانند افسردگى

- بیمارى قلبى، مرض قند (دیابت)، نارسایى کلیوى و تنگى نفس

- نشانه ‏هاى مراحل زیستى نظیر دوره بعد از یائسگى و گرگرفتگى‏ها

- پاره‏اى داروهاى تجویزى

- خر و پف کردن به ویژه آن طور که در میان افراد چاق معمول است.

- نشانگان پاهاى بی قرار، نوعى اختلالات حرکتى عصبى است که با تمایل مقاومت‏ناپذیر براى حرکت دادن اعضا متمایز مى‏گردد. احساسات ناخوشایند گزگز کردن، خزش و کشش با نشانگان پاهاى بی قرار عمدتا در پاها رخ مى‏نماید و شب‏ها شدیدتر شده و در سراسر شب، خواب را براى این گروه دشوار مى‏سازد.

توصیه هایی براى خواب کهنسالان

* فرد سالخورده را تشویق کنید که حتى در روزهاى تعطیل، سر ساعت بخوابد و بلند شود. این عمل سبب تقویت چرخه خواب و بیدارى بدن شده و موجب بهتر خوابیدن او در شب مى‏گردد.

* پیرها باید پیش از خواب، از خوردن و آشامیدن زیاد خوددارى کنند. رعایت این مورد سبب مى‏گردد که آنان در طول خواب شب به دستشویى نروند.

* آنها نباید شب‏ها کافئین بنوشند و یا سیگار بکشند، زیرا این مواد، آن ها را از خواب بازمى‏دارند. معلوم شده است که سیگار کشیدن در شب، موجب بروز نشانه‏هاى ترک اعتیاد بوده و مبادرت بدان در بستر، خطرناک نیز مى‏باشد.

* ورزش مرتب، موجب خواب آرام بخش ‏تر مى‏گردد.

* حتما از تماشای تلویزیون یا مطالعه در بستر، پرهیز کنند.

* برای شام، غذای سبک و یک لیوان شیر ولرم بخورند.

* قبل از خواب، در صورت امکان دوش آب گرم بگیرند.

* تشک را بررسى نمایید. اگر ناصاف یا کاملاً کهنه است، آن را نو کنید. تشکى را انتحاب کنید که نرم و راحت باشد.

* برخی داروها ممکن است خواب ایشان را دچار اختلال کنند. حتما قبل از شروع مصرف این داروها به پزشک خود بگویید که برای خوابیدن مشکلی ایجاد نشود، تا در صورت نیاز مقدار یا نحوه مصرف یا زمان مصرف داروها به‌وسیله پزشک تغییر کند.

* یکى دیگر از عوامل بیدارى شبانه، خُر و پف کسى است که نزدیک فرد سالمند خوابیده است. از این رو باید از او بخواهند که در اتاق دیگر بخوابد تا هر دو خواب شبانه راحت‏ترى داشته باشند.

* چنان چه بى‏خوابى خیلى شدید باشد، قرص‏هاى خواب‏آور آخرین علاج است. با این حال، نظر پزشک را جویا شوید. اوست که مى‏تواند قرص خواب تجویز کند که اولاً به مقدار مناسب بوده و ثانیا با سایر داروهاى فرد سالمند تداخل نداشته باشد.

بیماری پارکینسون (Parkinson's Disease)

بیماری پارکینسون (Parkinson's Disease) یک اختلال مغزی است. این بیماری باعث کاهش تدریجی کنترل عضلات و لرزش بدن می شود.

علائم این بیماری در ابتدا بسیار خفیف ایت تا جایی که افراد مبتلا، این علائم را نادیده می گیرند.

نشانه های مهم این بیماری عبارتند از: لرزش بدن، سفتی بدن، حرکات آهسته بدن و عدم تعادل بدن.

علائم پارکینسون

- لرزش دست ها، پاها و یا لب

- سخت و مشکل راه رفتن

- به سختی بلند شدن از صندلی

- دست خط بد

- خمیده شدن بدن

- ثابت ماندن بدن در برخی حالات

- داشتن خواب بد و یا خستگی در طول روز

- زیر بودن صدا و یا لکنت زبان

- داشتن مشکل در بلع غذا

- داشتن مشکل در حافظه، گیجی و یا زوال عقل

- داشتن پوست چرب و یا شوره سر

- یبوست

لرزش بدن

حدود 70 درصد از افراد مبتلا به این بیماری، دارای لرزش بدن می باشند.

در بیماری پارکینسون، معمولا لرزش دست ها  هنگامی که در حال استراحت باشند و حرکت نکنند، رخ می دهد

لرزش به صورت پشت سرهم ظاهر می شود و غالبا 4 تا 6 بار در هر ثانیه می زند.

لرزش می تواند نشانه ای از یک بیماری دیگر نیز باشد. بنابراین تنها لرزش داشتن، به معنای این نیست که فرد دچار بیماری پارکینسون شده است.

کند شدن حرکات بدن

همانطور که می دانید هر چه سن بیشتر شود، حرکت بدن نیز آرام تر می گردد.

کند حرکت کردن موجب اختلال در زندگی روزمره می گردد.

در بیماری پارکینسون، هنگامی که می خواهید حرکت کنید، بدن ممکن است در همان زمان به حرکت کردن پاسخی ندهد و یا ممکن است ناگهان در همان محل بایستد و حرکت نکند.

علائمی از قبیل راه رفتن و ناگهان ایستادن در بیماران پارکینسون، علامتی از کندی حرکات می باشد.

عدم تعادل

افراد دارای بیماری پارکینسون تمایل به خمیده شدن دارند.

در این بیماران، شانه ها افتاده و سر به سمت جلو می باشد.

همراه با حرکات کند و آهسته، آنان مشکلاتی را در تعادل بدن خود دارند.

این عدم تعادل، خطر سقوط و زمین خوردن بیمار را افزایش می دهد.

سفتی عضلات

بیشتر افراد دچار این بیماری، سفتی عضلات را تجربه می کنند.

عضلات سفت می شوند و دیگر شل نمی شوند.

برای مثال هنگام راه رفتن، بازوها تکان نمی خورند.

این سفتی به علت گرفتگی و یا درد عضلات می باشد.

راه های تشخیص

تنها اسکن مغز برای تشخیص این بیماری استفاده نمی شود، بلکه برای تشخیص، پزشک از شما می خواهد:

- برای بررسی سرعت حرکات بدن، انگشتان و شست خود را به هم بزنید و یا به پایتان ضربه بزنید.

- برای بررسی لرزش بدن، دست های خود را آرام در جایی بگذارید و تکان ندهید.

- برای بررسی سفتی عضلات، با آرامش گردن، دست ها و پاهای خود را حرکت دهید.

- برای بررسی تعادل بدن، بایستید.

لرزش بدن در اثر پارکینسون است یا نه؟

اگر شما لرزش دارید، اما دیگر علائم بیماری پارکینسون را ندارید، ممکن است دچار لرزش اساسی باشید.

این لرزش در خانواده وجود دارد و بسیار بیشتر از لرزش پارکینسون است. این لرزش، معمولا به طور مساوی در هر دو دست ایجاد می شود.

لرزش می تواند نشانه ای از یک بیماری دیگر نیز باشد. بنابراین تنها لرزش داشتن، به معنای این نیست که فرد دچار بیماری پارکینسون شده است

در لرزش اساسی، هنگامی که دست خود را حرکت می دهید، لرزش وجود دارد. در حالی که در بیماری پارکینسون، معمولا لرزش دست ها هنگامی که در حال استراحت باشند، رخ می دهد.

لرزش اساسی به داروی لوودوپا پاسخ نمی دهد، اما ممکن است با دیگر داروها درمان شود.

افراد در معرض خطر پارکینسون

- سن متوسط این بیماری، 62 سال می باشد، اما افراد 60 سال به بالا، حدود 2 تا 4 درصد دچار این بیماری می شوند.

- داشتن سابقه فامیلی ابتلا به این بیماری

- مردان یک و نیم برابر بیشتر از زنان دچار این بیماری می شوند.

علت پارکینسون

قسمت کوچکی در ساقه مغز که به نام Substantia Nigra یا جسم سیاه خوانده می شود، حرکات را کنترل می کند.

در بیماری پارکینسون، سلول ها در قسمت جسم سیاه، تولید دوپامین را متوقف می کنند.

دوپامین، ماده شیمیایی است که به ارتباط بین سلول های عصبی کمک می کند.

همانطور که سلول های تولیدکننده دوپامین می میرند، مغز نمی تواند پیغام هایی مبنی بر حرکت و چگونگی حرکت بدن را دریافت کند.

مراحل بیماری پارکینسون

پیشرفت پارکینسون به معنای ادامه تغییرات در داخل مغز می باشد.

پزشکان با استفاده از بررسی  علائم، مراحل این بیماری را اندازه گیری می کنند.

مقیاس Hoehn و Yahr یک ابزار مشترک است که نشان‌دهنده شدت علائم می باشد. این ابزار، وضوح و عملکرد ذهنی، رفتار و خلق و خو، فعالیت های روزمره و عملکردهای جسمی را مورد ارزیابی قرار می دهد.

تغذیه در سالمندان

با توجه به پیشرفت های پزشکی و بهداشتی، متوسط عمر انسان افزایش یافته و در  کشورهای پیشرفته، این میانگین بیشتر است. فرایند پیر شدن با کاهش تدریجی فعالیت های فیزیکی و افزایش بیماری های مزمن همراه است و به نظر می رسد که بهبود وضعیت تغذیه تا حد زیادی قادر است از این مشکلات پیشگیری کند  یا آنها را تخفیف دهد. به همین دلیل یکی از مسائل مهم سالمندان، مسائل پزشکی و بهداشتی از جمله وضعیت تغذیه آنهاست. با افزایش سن، نیاز سالمندان به انرژی کاهش می یابد و تمایل به مصرف غذا کمتر می شود. در این حال اگر انتخاب غذا درست صورت نگیرد، میزان دریافت مواد مغذی ضروری در این گروه سنی پایین تر از حد مطلوب خواهد شد. در این بحث به بررسی بعضی از مشکلات تغذیه ای سالمندان و نیز نیازهای تغذیه ای آنها خواهیم پرداخت.

عوامل موثر در ایجاد مشکلات تغذیه ای سالمندان

1- عوامل جسمانی : مانند کاهش کل انرژی مورد نیاز، بیماری های مزمن، بی اشتهایی، تغییر در حس چشایی، خرابی دندان ها، بی تحرکی، ناتوانی جسمی، مشکلات گوارشی، تداخلات دارویی و یا تداخل غذا و داروها

2- مشکلات روحی و روانی : افسردگی، تنهایی، از دست دادن همسر

3- مشکلات اقتصادی : درآمد کم، کمبود امکانات برای تهیه و طبخ غذای مناسب ، زندگی در آسایشگاه

نیازهای تغذیه ای سالمندان

انرژی

با افزایش سن ، میزان نیاز به انرژی کاهش می یابد که می تواند به دلیل کاهش فعالیت جسمی و کاهش توده عضلانی بدن باشد. در صورت دریافت انرژی بیش از حد نیاز مشکلات و عوارضی مانند چاقی، فشار خون، بیماری های قلبی – عروقی برای سالمند ایجاد می شود. میزان نیاز به انرژی برای هر سالمند متفاوت است و بر اساس وزن، قد، شرایط فیزیکی و سلامتی وی محاسبه می شود.

پروتئین

با افزایش سن، علاوه بر کاهش توده عضلانی، ذخیره پروتئینی بدن نیز کاهش می یابد و میزان نیاز به پروتـئین با افزایش سن نه تنها کاهش نمی یابد، بلکه ثابت مانده  یا افزایش می یابد، به ویژه در صورت ابتلا به بعضی بیماری ها و یا عفونت ها.  16- 14 در صد از انرژی دریافتی روزانه سالمندان باید از پروتـئین ها به ویژه پروتئـین های با کیفیت بالا تأمین شود. بعضی از سالمندان ممکن است به دلیل مشکلات مالی، پروتـئین کافی دریافت نکنند که این مسئله باید مورد توجه قرار گیرد. البته میزان نیاز به پروتئـین ها نیز در اشخاص مختلف با توجه به شرایط بدنی آنها متفاوت است و گاهی در بعضی از سالمندان بیمار، ممکن است نیاز به کاهش پروتئـین دریافتی باشد.

مایعات

مصرف مایعات  در سالمندان باید به مقدار کافی باشد. علایم کمبود آب در بسیاری از سالمندان ممکن است به صورت خشکی لب ها، گود افتادن چشم ها، تب، یبوست، کاهش حجم ادرار، و تهوع باشد که این مسئله در مورد سالمندانی که در مناطق گرم زندگی می کنند بیشتر شایع است. استفاده از داروهای ادرارآور نیز از عوامل موثر در ایجاد کم آبی در سالمندان می باشد.

ویتامین ها و مواد معدنی

اغلب سالمندان علاقه زیادی به مصرف مکمل های ویتامیـنی دارند که باید از مصرفِ بیش از حد نیاز این مکمل ها خود داری شود.

در مورد ویتامین های محلول در آب، معمولاً کمبودی در سالمندان دیده نمی شود. مگر در سالمندان الکلی که کمبود 

ویتامینB1  می تواند وجود داشته باشد ، یا سالمندانی که دچار سوء تغذیه هستند. همچنین  ممکن است بعضی از سالمندان به علت مشکلات دندان و یا مشکلات گوارشی از خوردن سبزیجات و میوه جات پرهیز کنند ، در حالی که این منابع غذایی تامین کننده ویتامینC  هستند. مصرف زیاد آنتی بیوتیک ها می تواند باعث کمبود ویتامینkشود.

کمبود 

ویتامینD  ممکن است در سالمندان، به ویژه در کسانی که از نور آفتاب دور هستند به وجود آید.

در مورد مواد معدنی باید گفت با رعایت یک برنامه غذایی صحیح می توان مواد معدنی مورد نیاز سالمندان را تا حد زیادی تأمین کرد. فقط باید به میزان کلسیم دریافتی که معمولاً مقدار مصرف آن در سالمندان به میزان توصیه شده نمی رسد توجه شود. عوامل متعددی در کمبود کلسیم در سالمندان نقش دارند. از جمله میزان جذب روده ای کلسیم، کار کلیه ها، متابولیسم استخوان ها، تداخل غذا و دارو، کم تحرکی و عدم مصرف کافی لبنیات به دلیل عدم تحمل لاکتوز. در صورتی که شیر و لبنیات به مقدار کافی مصرف نشود ممکن است نیاز به مصرف مکمل کلسیم باشد که البته تشخیص آن باید توسط پزشک و متخصص تغذیه صورت گیرد. مصرف سدیم هم باید در سالـمندانی که مبتلا به فشار خون، مشکلات قلبی، کلیوی و دیابت هستند، محدود شود.

اساساً سالمندان عزیز باید اصولی کلی زیر را مد نظر داشته باشند :

1- مراجعه به موقع به پزشک و متخصص تغذیه جهت بررسی وضعیت سلامتی و تغذیه  خود و پیروی از یک برنامه غذایی صحیح

2- توجه و رسیدگی مناسب به موقع به بهداشت دهان و دندان

3- مصرف 6-5 لیوان آب در روز

4- استفاده از تمام گروه های غذایی و ایجاد تنوع غذایی در برنامه روزانه

5- مصرف مقادیر کافی میوه جات و سبزیجات

6- استفاده از 

نان های سبوس دار 

7- محدود کردن مصرف غذاهای چرب و شیرینی ها

8- مصرف کافی لبنیات مثل شیر و ماست ( حداقل 2 لیوان شیر یا ماست در روز )

9- سالمندانی که دچار بی خوابی هستند، از مصرف قهوه و چای در بعد از ظهر و شب خود داری کنند و یک فنجان شیرگرم قبل از خواب مصرف کنند.

10- از مصرف چای تا 2 ساعت بعد از غذا اجتناب نمایند و در صورت امکان از لیمو ترش تازه در کنار غذا جهت جذب بهتر آهن غذا استفاده کنند.

11- قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به مدت نیم ساعت در روز و استفاده از لباس های رنگ روشن برای تامین ویتامینD لازم توصیه می شود.

12- به کلیه سالمندان محترم توصیه می شود با توجه به شرایط بدنی خود ، نرمش و تحرک روزانه را هر چند به مقدار کم آغاز کنند. حتی 20 دقیقه پیاده روی سبک در هوای آزاد می تواند در ایجاد نشاط و سلامت سالمندان بسیار موثر واقع شود و برای انجام فعالیت های سنگین هم بهتر است ابتدا با پزشک خود مشورت کنند.

خانواده های سالمندان با توجه به حساسیت این دوران از نظر وضع جسمی، روحی و تغذیه ای با حمایت عاطفی از سالمندان و همچنین تهیه غذاهای مطبوع و خوش طعم، همکاری در خرید و تهیه غذا و توجه به مشکلات احتمالی دیگر، می توانند شرایط مطلوبی را برای سالمندان فراهم آورده و میزان مشکلات این دوران را تا حد امکان کاهش دهند.

نکاتی درباره دیابت در سالمندان

در سنین سالمندی بروز دیابت افزایش می ‌یابد، به طوری که در این سنین شیوع دیابت سه برابر پیش از سنین جوانی است.

نشانه‌ های بیماری دیابت در سالمندان کمتر از افراد کم سن و ‌سال مشهود است؛ سالمندان معمولا دچار تشنگی شدید یا افزایش و تکرر ادرار نمی‌ شوند اما ممکن است بی‌ حال و مریض احوال باشند و یا به‌ رغم اشتهای طبیعی، وزن شان به تدریج کم شود. از این رو انجام آزمایش خون برای بررسی وجود قند خون بالا در افراد کهنسال ضروری است و باید به عنوان جزیی از معاینه معمول آن ها به شمار آید زیرا در این افراد ممکن است ماه‌ ها یا سال‌ ها پس از آسیب بافتی ناشی از افزایش قند خون، دیابت تشخیص داده شود.

این نکته را نیز اضافه کنم که معیارهای آزمایشگاهی تشخیص دیابت در سالمندان همچون دیگر گروه‌های سنی است ولی آن چه اهمیت دارد توجه به احتمال وجود دیابت با علامت‌ های بالینی بسیار خفیف‌ و غیراختصاصی و انجام بررسی‌ های آزمایشگاهی لازم برای کشف آن است.

افت قند خون

در هر فرد مبتلا به دیابت، قند خون باید در محدوده طبیعی یعنی 70 تا 110 میلی‌ گرم در دسی ‌لیتر باشد ولی افرادی که قند خون طبیعی دارند بیش از افرادی که قند خون آن ها بالاتر از محدوده طبیعی است در معرض افت قند خون هستند. افراد جوان در مقایسه با سالمندان، معمولا حملات ناشی از افت قند خون را سریع ‌تر شناسایی و درمان می ‌کنند.

به دنبال افت قند خون تغییراتی در جریان خون مغز روی می‌ دهد که ممکن است سرخرگ ‌های سفت شده سالمندان بتوانند این تغییرات را به راحتی بپذیرند. سالمندان دیابتی که تنها زندگی می‌ کنند، ممکن است بر اثر افت قند خون زمین بخورند یا بی ‌هوش شوند.

پایین افتادن قند خون موجب لرزیدن شخص و در نتیجه پایین آمدن دمای بدن نیز می‌ شود. در افراد سالمند ممکن است به دلایل مختلف، بدون پایین آمدن قند خون نیز دمای بدن پایین بیاید.

اغتشاش شعور یا فراموشی، رنگ‌ پریدگی، تعریق، تحریک ‌پذیری و تاخیر فراوان واکنش ‌ها، از افت قند خون حکایت دارد. در صورت مشاهده این علامت ‌ها باید به سرعت قند خون اندازه‌ گیری شود.

اگر نمی‌ توانید قند خون را اندازه بگیرید، اندکی قند به بیمار بخورانید و آثار آن را مشاهده کنید.

انجام حرکات و فعالیت ‌هایی که فرد به آن ها عادت ندارد، می ‌تواند به پایین افتادن قند خون کمک کند. به طور مثال در هوای آفتابی که معمولا سالمندان علاقه به انجام کارهای باغبانی دارند، ممکن است چنین حالتی روی دهد.

توجه داشته باشید که در هوای سرد، خطر مضاعف افت قند خون و دمای بدن وجود دارد. لذا در صورت امکان، این گونه مواقع نزد بستگان خود بمانید تا هوا بهتر شود.

فرد سالمند ممکن است خوردن یک وعده غذا را فراموش کند. از این رو بهتر است اوضاع را تحت نظر داشته باشید.