سندرم تونل کارپال (Carpal tunnel syndrome)-دردمچ دست

از درد مچ دست کلافه شده‌اید؟

سندرم تونل کارپال (Carpal tunnel syndrome)

لایم سندرم تونل کارپال زمانی بروز می‌کند که کانال عصبی که در ناحیه مچ دست قرار دارد، تنگ می‌شود و باعث ایجاد فشار بر روی عصب مدیان (median) مچ دست می‌شود.

این بیماری از شایع‌ترین نمونه‌های فشار بر روی اعصاب محیطی بدن است.

شیوع این بیماری در خانم‌های خانه‌دار ، کاربران کامپیوتر، نجاران، تصویرگران، کارگران، قصاب‌ها و مکانیک‌های خودرو و رانندگان ماشین‌های سنگین بیشتر است.

اعصاب دست از داخل تونل یا کانالی منتهی به مچ دست رد می‌شوند. حال اگر به هر دلیلی حجم این تونل کم شود و فشار روی رگ‌های منتهی به عصب زیاد شود، زمینه ابتلا به این بیماری شروع می‌شود.

با تحت فشار قرار گرفتن رگ‌ها، خون کافی به عصب نمی رسد و به مرور زمان عصب کوچک شده و بیماری ظاهر می‌شود.

اگر فشار وارده به دست به دلایل مختلفی مثل بانداژ محکم، جابجایی استخوان‌های شکسته و گچ گرفتگی محکم، موقتی باشد و پس از مدتی فشار برداشته شود، عصب به حالت قبلی بازگشته و کار خود را انجام می‌دهد.

اما اگر این فشار طولانی مدت باشد و خون برای مدت طولانی به عصب نرسد، عصب وظیفه خود یعنی انتقال حس و حرکت و عکس العمل نسبت به عوامل محیطی را انجام نمی‌دهد و علائم بیماری ظاهر می‌گردند.

علل

- این بیماری ممکن است در اثر تغییرات هورمونی و به هم خوردن تعادل مایعات بدن نیز اتفاق بیفتد.

- باریک بودن مادرزادی عصب میانی مچ دست

این سندرم معمولا به دلیل استفاده بیش از حد از مچ دست، به ویژه در کارهای ظریف و تکراری مثل تایپ کردن، ایجاد می‌شود

- چاقی بیش از اندازه، که باعث وارد آمدن فشار به اعصاب دست می‌شود.

- این اختلال متعاقب بعضی از بیماری‌ها به واسطه التهاب و ورمی که ایجاد می‌شود، نیز مشاهده می‌گردد، از جمله این بیماری‌ها می‌توان به دیابت، کم‌کاری تیروئید، روماتیسم مفصلی، حاملگی، نارسایی کلیه، شکستگی‌ها و تولید بیش از اندازه پروتئین در سلول‌های مغز استخوان اشاره کرد.

علائم

- درد در انگشت شست، نشانه و میانی دست که به سمت ساعد و بازو هم کشیده می‌شود. این درد شب‌ها افزایش می‌یابد. درد با استفاده زیاد از دست مثل زمان رانندگی یا خواندن روزنامه افزایش می‌یابد و با تکان دادن و فشار به کف دست کاهش می‌یابد.

- بی حسی و گزگز انگشت شست، نشانه و میانی دست که به سمت ساعد و بازو کشیده می‌شود.

- احساس فشار در یک یا هر دو دست که گاهی این علایم در ساعد نیز می‌شود. در موارد شدیدتر حتی شانه‌ها هم درگیر می‌شوند.

- فلج انگشتان شست، اشاره، میانی و نصف انگشت چهارم دست در بعضی موارد

- عدم توانایی در گرفتن اشیا و افتادن اشیا از دست

- تغییر شکل ناخن‌ها و خشکی پوست دست و انگشتان

- حساسیت به سرما

راه‌های تشخیص

- گرفتن تاریخچه بیماری

- انجام معاینات بدنی توسط پزشک

- گرفتن نوار عصبی

- در مواردی که بیمار علایم بالینی واضح نداشته باشد، از MRI جهت تشخیص بیماری استفاده می‌شود.

- اگر مچ هر دو دست را در حالت کاملا خم شده از پشت به هم وصل کنیم و به مدت حداکثر 60 ثانیه نگه داریم، چنانچه در انگشتان شست و اشاره و میانی دست، حالت گزگز، سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی ایجاد شود، تست مثبت می‌باشد.

- اگر به وسیله نوک انگشت اشاره روی تونل مچ دست بیمار ضربات ملایمی وارد کنیم و در محدوده انگشتان عصب مدیان (انگشتان شست و اشاره و میانی دست) علائم گزگز یا سوزن سوزن شدن یا احساس برق گرفتگی به وجود آید، تست مثبت تلقی می‌شود.

- چنانچه به مدت حداکثر 60 ثانیه روی تونل مچ دست، فشار ملایمی وارد کنیم و علائم گزگز یا بی حسی در انگشتان مربوط به عصب مدیان ایجاد شود، تست مثبت است.

عوارض

- خطر التهاب تاندون‌ها در افرادی که با وجود درد مچ و بروز علایم این سندرم، به همان فعالیت سابق ادامه می‌دهند، وجود دارد.

- افزایش فشار روی تونل کارپال (یعنی ادامه دادن کار بدون درمان) و نرسیدن خون به این ناحیه، موجب از دست دادن تحرک مچ دست و صدمات عصبی جدی و دائمی می‌شود.

پیشگیری

در صورتی که شما به کاری مشغول هستید که مکررا با دست انجام می‌شود مثل تایپ کردن مطالب، مطمئن شوید که مچ دست شما در زمان کار در وضعیت راحتی قرار گرفته است و در طول کار، استراحت کنید و پشت سر هم کار نکنید.

مچ دست‌تان درد می کند؟

درد مچ دست به دلایل گوناگونی رخ می دهد. مچ درد می تواند به علت آسیب ناگهانی ایجاد شود که منجر به رگ به رگ شدن و یا شکستگی مچ دست می گردد. اما فشارهای تکراری بر مچ، آرتروز و سندرم تونل کارپال نیز می تواند موجب مچ درد گردد.

علل درد مچ دست

1- صدمه ناگهانی: اغلب آسیب های مچ زمانی رخ می دهد که شما بر روی دست خود بیفتید. این موضوع باعث رگ به رگ شدن و حتی شکستگی می شود. اگر استخوان مچ شکسته باشد، تغییر شکل مفاصل و ناتوانی در حرکت مچ از علائم آن است.

2- فشارهای تکراری: هر فعالیتی که باعث حرکت تکراری و طولانی مدت مچ دست شود، می تواند باعث التهاب بافت اطراف مفصل مچ شود.

3- آرتریت : ساییدگی و پاره شدن غضروف باعث استئوآرتریت می شود. وجود درد در قاعده انگشت شست ممکن است نشان دهنده استئوآرتریت باشد.

4-سندرم تونل کارپال: هنگامی که فشار زیادی روی عصب مدیان وجود داشته باشد، مچ دست متورم شده و این سندرم رخ می دهد.  عضله انگشت شست، ضعیف شده و نمی توانید به خوبی چیزی را بگیرید. درد ممکن است تا ناحیه آرنج بالا رود.

در سندرم تونل کارپال، احساس درد، سوزش، بی حسی در کف دست، انگشت شست و دیگر انگشتان وجود دارد

سندرم تونل کارپال در موارد زیر رخ می دهد:

- فعالیت های تکراری با مچ دست از قبیل: تایپ کردن، خیاطی، نقاشی، نوشتن و ... .

- دیابت، سندرم قبل از قاعدگی، مشکلات تیروئید، آرتریت روماتوئید

- بارداری، یائسگی و یا دارای اضافه وزن

5- نقرس: هنگامی که بدن مقدار زیادی اسید اوریک تولید کند، نقرس بوجود می آید. اسید اوریک به شکل کریستال هایی در مفاصل ذخیره می شود.

6- بیماری شبه نقرس : رسوب کلسیم در مفاصل می باشد. معمولا مفاصل مچ دست و یا زانو را درگیر می کند و باعث قرمزی، درد و ورم می شود.

عوامل خطر

1- شرکت در ورزش: آسیب های مچ در بسیاری از ورزش ها شایع می باشد، از جمله: ژیمناستیک و تنیس.

2- فعالیت تکراری: تقریبا هر گونه فعالیتی که با دست و مچ کار می کند، از قبیل: بافندگی و کوتاه کردن مو. این نوع فعالیت ها اگر هر روز و با شدت انجام شود، می تواند باعث ناتوان شدن مچ دست و درد در آن ناحیه گردد.

3- بیماری ها و شرایط دیگر: دیابت، لوسمی، اسکلرودرمی، لوپوس و یا مشکلات غده تیروئید.

راه های تشخیص علت درد مچ دست

- معیانه بالینی توسط پزشک

- عکسبرداری

- سی تی اسکن

- ام آر آی

- آرتروسکوپی : در این روش، برش کوچکی در پوست مچ ایجاد می کنند و ابزاری همانند یک مداد که حاوی چراغ و دوربین کوچکی است را وارد آن قسمت برش زده می کنند. تصاویر حاصله، بر روی مانیتور تلویزیون پخش می شود.

- الکترومیوگرام : هنگامی که عضله در حال استراحت قرار دارد، یک سوزن الکتریکی کوچک را در عضله قرار می دهند و فعالیت الکتریکی آن را ثبت می کنند.

چه زمانی باید به نزد پزشک رفت؟

تمام مچ دردها نیاز به پزشک ندارند.

رگ به رگ شدن کم معمولا با سرد کردن، استراحت و دروهای ضد درد تسکین می یابد.

اما اگر درد و التهاب بیشتر از چند روز طول بکشد و بدتر شود، بهتر است نزد پزشک بروید.

تاخیر در درمان می تواند باعث کاهش دامنه حرکت و ناتوانی طولانی مدت مچ گردد.

درمان درد مچ دست

- مصرف مسکن های ضد درد

- اگر یکی از استخوان های مچ دست شکسته باشد، گرفتن گچ و یا بستن آتل می تواند کمک کند.

- اگر مچ دست رگ به رگ شده باشد، بستن آتل می تواند از تاندون مجروح حفاظت کند و آن را بهبود بخشد.

- جراحی : مواقعی که شکستگی شدید باشد، یا در سندرم تونل کارپال و نیز برای ترمیم تاندون یا رباط، جراحی لازم است.

درمان های خانگی درد مچ دست

- مچ را بالا نگه دارید.

- به مچ استراحت دهید.

- یخ را بر روی مچ بگذارید.

- با باند کشی، مچ را بپوشانید.

- هر روز ورزش های انعطاف پذیری و تقویتی انجام دهید.

- بعد از حمام کردن، ورزش کنید، زیرا مچ دست گرم است و سفت نیست.

- هنگامی که مچ دست ملتهب است، ورزش انجام ندهید.

استراحت در حین انجام ورزش، برای افراد مبتلا به آرتریت بسیار مهم است

جلوگیری از درد مچ دست

- به مقدار کافی کلسیم مصرف کنید. حداقل 1200 میلی گرم در روز برای زنان بیشتر از 50 سال و 1000 میلی گرم در روز برای بالغین، کلسیم مورد نیاز است.

- افتادن از سمت جلو ممکن است باعث شکستن دست و مچ شود. لذا، کفش مناسب بپوشید، در محل تاریک، چراغ ها را روشن کنید و برای پله ها نرده بسازید.

- استفاده از لوازم محافظتی برای فعالیت های ورزشی.

- پوشیدن مچ بند برای ورزش هایی مانند فوتبال و اسکیت.

- اگر شما مدت طولانی با کامپیوتر کار می کنید، در حین انجام کار به خودتان استراحت دهید.

- هنگامی که مشغول تایپ کردن هستید، مچ دست را در موقعیتی مناسب قرار دهید.

- اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید.

- مقدار زیادی آب بنوشید.

8 نکته درباره مچ درد (سندرم تونل کارپال)

به نکاتی درباره ی سندرم تونل کارپال (فشار به عصب میانی دست) توجه کنید:

1- خواب رفتن و گزگز انگشتان دست که اکثرا با درد همراه است، از علائم اصلی این بیماری است.

2- میزان بروز این بیماری در خانم‌ها بیشتر از آقایان است (حدود 6 درصد در خانم‌ها و حدود 6/0 درصد در آقایان) و خانم‌ها در سنین 30 تا 60 سال بیشتر با این مشکل مواجه‌اند.

3- در اوایل بیماری و یا در صورت خفیف بودن آن، این علایم فقط در هنگام استراحت یا خواب ایجاد می‌شوند، اما وقتی بیماری شدیدتر شد، علایم ذکر شده دایمی می‌شوند.

علائمی همچون افتادن اجسام از دست بیمار، از دست دادن مهارت انگشتان، ضعف و لاغری در برخی عضلات دست، به مرور با شدت یافتن بیماری ظاهر می‌شوند.

4- عوامل زمینه‌ساز این سندرم متفاوت‌اند. شکل و آناتومی مچ دست در برخی افراد آنها را مستعد ابتلا به این سندرم می‌کند.

انجام کارهای تکراری(مثل تایپ کردن)، دیابت، کم‌کاری تیرویید، برخی بیماری‌های متابولیک و حتی بارداری می‌توانند از عوامل زمینه‌ساز باشند.

5- اگر علایم فوق را دارید، حتما برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.

با گرفتن یک نوار عصب و عضله و انجام چند معاینه ی ساده، این مشکل تشخیص داده می‌شود و اگر در مراحل اولیه درگیری عصب میانی دست باشید، تنها با بستن مچ بند و استفاده از فیزیوتراپی یا لیزر و گاهی با تزریق موضعی، مشکل شما حل خواهد شد.

6- درمان‌های دارویی و تکنیک های خاص ورزشی نیز برای درمان کمک‌ کننده‌اند. در موارد شدیدتر که بیمار به درمان طبی جواب نمی‌دهد، نیاز به عمل جراحی است که این عمل نسبتا ساده، برای باز کردن تونل و آزادسازی عصب انجام می‌شود.

7- گمان نکنید هر کسی که دستش خواب می‌رود، لزوما به این بیماری مبتلاست، زیرا خواب رفتن دست علل دیگری نیز دارد، مثلا آسیب عصب‌های دیگر دست یا درگیری عصب در ناحیه ساعد، بازو، شانه و یا حتی گردن می‌تواند چنین علایمی را بروز دهد. گاهی وجود مشکلاتی در مغز و نخاع، علایمی این گونه را ایجاد می‌کند.

بنابراین مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق بیماری الزامی است.

8- خانم‌های بارداری که علایم یاد شده را دارند، با اینکه معمولا پس از بارداری مشکل‌شان کاهش پیدا می‌کند، ولی گاهی اوقات، این مساله ادامه دار خواهد شد. لذا خانم‌های باردار نیز مانند دیگر خانم‌ها، نیازمند پیگیری و درمان هستند. حتی در طول بارداری می‌توان با درمان به موقع و تزریق موضعی، به بیمار کمک کرد.

گردن درد دارید؟

گردن‌‌درد، مشکل نسبتا شایعی است که برای بعضی‌ها اتفاق می‌افتد، به خصوص کسانی که شغلشان به‌نحوی است که سر را باید پایین نگه دارند.

سر انسان حدود چهار تا پنج کیلوگرم وزن دارد. وظیفه تحمل این وزن نسبتا سنگین را مهره‌های قسمت فوقانی ستون فقرات و ماهیچه‌های اطراف آن بر عهده دارند.

هنگامی که سر به حالت عمودی قرار گیرد، این وزن بین ماهیچه‌ها و مهره‌ها به میزان مساوی تقسیم می‌شود، ولی در صورتی که سر به مدت طولانی وضعیتی متفاوت و خمیده به جلو داشته باشد، فشار وزن سر روی گردن افزایش یافته و در نتیجه دردهای گردنی به وجود می‌آید.

علل گردن درد چیست؟

درد گردن علل گوناگونی دارد، که اغلب به کشیدگی یا وارد آمدن فشار بر عضلات مربوط می‌‌شود.

برخی از علل رایج گردن درد این ها هستند:

- نشستن پشت میز کار یا خم‌ شدن بر روی آن به مدت طولانی، به خصوص در صورتی که وضعیت قرارگیری بدن درست نباشد.

- خواندن، کار کردن یا تماشا کردن تلویزیون با وضعیت قرارگیری نامناسب بدن (مثلا مطالعه کردن در حالت خمیده به جلو).

- کار کردن با صفحه کامپیوتری که بیش از حد بالا یا پایین است.

خوابیدن در وضعیت نادرست، مثلا خوابیدن روی شکم فشار زیادی به گردن وارد می کند. همچنین از بالش بلند یا خیلی سفت استفاده نکنید

- آسیب دیدن گردن در حین ورزش به علت پیچ‌ خوردگی یا فشار آمدن بر عضلات آن.

- ابتلا به بیماری‌هایی مانند آرتریت، فیبرومیالژی، مننژیت یا فتق دیسک بین مهره‌ای.

10 فرمان برای بهبود گردن درد

اگر دچار گردن درد هستید، راه‌های زیر می تواند برای بهبود آن به شما کمک کند:

1- استراحت کردن: اگر به گردن درد مبتلا شده اید دراز بکشید و به ماهیچه های گردنتان استراحت دهید. از بالش بلند یا خیلی سفت استفاده نکنید.

2- تکه‌های یخ: گذاشتن تکه های یخ روی محل درد حتما به شما کمک می کند. چند قطعه یخ را در کیسه فریزر بگذارید و روی گردنتان قرار دهید. هر 15 دقیقه این کار را تکرار کنید.

3- گرم کردن: اگر احساس می کنید عضلات گردنتان سفت شده و گرفته است، آن را گرم کنید. گرما باعث نرم شدن عضلات گرفته می شود. دوش آب گرم راه خوبی برای این کار است اما به یاد داشته بشید که این کار را برای طولانی مدت انجام ندهید، زیرا باعث تشدید درد می شود.

4- درست نشستن: اگر در محیط کارتان به طور مداوم پشت میز کامپیوتر نشسته اید و به صفحه آن خیره شده اید، سعی کنید ارتفاع صندلی را به درستی تنظیم نمایید و هر چند وقت یک بار به خودتان استراحت دهید.

5- ماساژ: ماساژ می تواند به گرفتگی عضلات کمک کند.

6- خوردن مسکن: مسکن هایی که بدون نسخه پزشک می توان از آنها استفاده کرد می تواند برای شل کردن عضلاتتان موثر باشد و دردتان را نیز کاهش دهد.

7- کاهش وزن: اضافه وزن به تمام ماهیچه ها از جمله ماهیچه گردن فشار می آورد.

8- حفظ آرامش: اعصاب روی گرفتگی گردن بسیار موثرند. سعی کنید استرس را از خود دور کنید و اگر علت آن را نمی‌دانید سعی کنید آن را بیابید. به یاد داشته باشید که خودتان می توانید محیطی آرام ایجاد کنید. به جایی خلوت و بی سر و صدا بروید و دراز بکشید. سعی کنید با فکر خود به تمام اعضای بدنتان آرامش دهید.

9- ترک عادات غلط: اگر عادت دارید در اتومبیل بخوابید و یا اینکه تلفن را بین گردن و شانه هایتان نگه دارید مطمئن باشید که دچار مشکل می شوید. عادات بدی که به گردنتان فشار می آورند را همین امروز ترک کنید.

10- تشک طبی: اگر هر روز صبح با گردن درد بیدار می شوید ، تشک‌تان ایراد دارد و باید آن را عوض کنید. بالش شما نیز نباید خیلی سفت و یا خیلی نرم باشد.

اگر با کامپیوتر کار می‌کنید بهتر است صفحه کارتان به گونه‌ای باشد که خیلی مجبور نشوید سر و گردن‌ را به سمت پایین خم کنید

10 فرمان برای پیشگیری از گردن درد

1- پس از حداکثر یک ساعت نشستن پیاپی پشت میز یا حتی پشت فرمان اتومبیل، محل خود را ترک کرده و با انجام تمرینات مناسب، عضلات را تقویت کنید.

2- اکثر افراد برای ورزش دادن گردن، حرکاتی چرخشی و خم کردن‌هایی ناگهانی و سریع به طرفین را انجام می‌دهند و انتظار دارند با این حرکات وضعیت گردنشان بهتر شود، اما حقیقت این است که تمرین‌های سریع نه‌تنها از دردهای گردن نمی‌کاهد، بلکه می‌تواند صدمات جدی به مهره‌های آن وارد کند.

3- ورزش بسیار مناسب برای گردن، حرکات کششی است. برای این منظور ابتدا سر را به طرف پایین خم کرده به صورتی که چانه به قفسه سینه برسد. در این حالت تا شماره 10 بشمارید، سپس سر را به طرف بالا خم کرده و سقف را نگاه کنید. در این حالت نیز تا 10 شماره کنید. در مرحله بعدی سر را به طرف یک شانه برگردانده و با دست طرف مقابل با فشار روی چانه، سر را به طرف شانه هل دهید تا در واقع چانه به موازات شانه قرار گیرد. این کار را با طرف دیگر نیز تکرار کنید. هر یک از این وضعیت‌ها را فقط تا شمارش عدد 10 ادامه دهید، نه بیشتر.

4- اگر گردن‌درد دارید و در کل برای راحتی بیشتر گردن، از بالشتک‌های مخصوص (تصویر روبرو) یا تکه حوله‌ای که به صورت لوله‌ای درآمده استفاده کنید. این بالشتک و یا حوله، نگهدارنده خوبی برای گردن خواهد بود.

5-‌ این کار (استفاده از بالشتک مخصوص یا حوله لوله ای) را هنگام مسافرت‌های طولانی‌مدت در ماشین و هواپیما نیز انجام دهید. پشت سری‌های مناسب اتومبیل دقیقا همین کار را انجام می‌دهند.

6- هنگام خوابیدن سعی کنید از بالش کوتاه استفاده کنید، به طوری که سرتان در امتداد بدن قرار گیرد نه این‌که خم شود.

7- در هنگام مطالعه بهتر است کتاب را تا جایی که می‌توانید بالا بیاورید. یکی از عادت‌‌های غلطی که بسیاری هنگام مطالعه دارند، این است که سر را خیلی زیاد و برای مدت طولانی به سمت پایین خم می‌‌کنند. این عادت‌‌ها در طولانی‌‌‌مدت می‌تواند به گردن‌‌درد منتهی شود.

8- یک کار ساده و عادت مفید برای حفظ سلامت گردن این است که همیشه گردن خود را چه در حالت ایستاده، نشسته، یا راه رفتن، صاف و عمود بر بدن نگه دارید ،به طوری که هیچ زاویه‌ای با بدن نسازد. نترسید، کسی به شما نمی‌‌گوید که عصا قورت داده‌اید.

9- اگر با کامپیوتر کار می‌کنید بهتر است صفحه کارتان به گونه‌ای باشد که خیلی مجبور نشوید سر و گردن‌ را به سمت پایین خم کنید. پزشکان توصیه می‌کنند سر و گردن بیشتر از 25 درجه به سمت پایین خم نشود.

10- هنگام رانندگی تا آنجا که می‌توانید به فرمان نزدیک‌تر بنشینید تا مجبور نشوید دست‌هایتان را دراز کنید و به فرمان برسانید، چرا که با این کار به طور مستقیم و غیرمستقیم به گردن فشار می‌آید و موجب گردن‌درد می‌شود.

سرتان دردمی کند؟

سردرد از جمله بیماری های شایع محسوب می شود که ممکن است در محل کار، منزل، مهمانی و ... بروز کند. سردرد که ظاهری بسیار ساده دارد، در برخی مواقع می تواند واقعاً مشکلات عدیده ای برای فرد ایجاد کند و اجازه انجام کوچک ترین کارها را هم به او ندهد.

علل سردرد

بیشتر سردردها به دلیل سفتی عضلات شانه، گردن، سر و فک بروز می کنند. این نوع سردرد به نام سردرد تنشی خوانده می شود. سردرد تنشی وابسته به استرس، افسردگی و عصبانیت است.

نخوابیدن به مقدار کافی، نخوردن برخی وعده های غذایی، استفاده از الکل، مصرف پنیر، شکلات و مواد غذایی حاوی مونوسدیم گلوتامات ( MSG) نیز موجب سردرد می شود.

دندان قروچه، انجام کار زیاد و سر را به مدت طولانی خم کردن، کار با کامپیوتر و یا ماشین تحریر و محل نامناسب خواب نیز باعث سردرد می شوند.

برخی مردم از سردرد های گاه و بی گاه شکایت دارند. این سردردها تهدیدی برای زندگی نیست.

انواع سردردها

- سردرد اولیه

- سردرد ثانویه

- درد عصبی جمجمه، درد صورت و سردردهای دیگر

بیشتر سردرد افراد بزرگسال در اثر استرس و تنش و اضطراب است

سردرد اولیه

این سردرد شامل: سردرد تنشی، میگرن، سردرد خوشه ای و غیره می باشد.

الف - سردرد های تنشی : یکی از انواع معمول سردردهای اولیه می باشد. بیشتر از 90 درصد سردرد افراد بزرگسال، از این نوع سردرد است. این سردرد بیشتر در زنان شایع است.

ب- سردرد میگرنی : سردرد میگرنی هم در کودکان و هم در بالغین وجود دارد. قبل از بلوغ، دختر ها و پسرها به طور مساوی مبتلا به این نوع سردرد می شوند. اما بعد از بلوغ، بیشتر زنان دچار این سردرد می شوند. در حدود 6 درصد از مردان و 18 درصد از زنان در طول زندگی خود دچار سردرد میگرنی می باشند.

ج- سردرد های خوشه ای: مورد نادر در بین سردرد های اولیه می باشد. در حدود 1/0 درصد از افراد جامعه گرفتار این نوع سردرد می باشند. این نوع سردرد بیشتر در مردان بیشتر از 20 سال رخ می دهد، هر چند زنان و کودکان هم از این امر مستثنی نیستند.

سردرد ثانویه

این سردردها به دلیل مشکلات ساختاری در سر و یا گردن ایجاد می شوند. علل متعدد برای این نوع سردردها وجود دارد، از قبیل: خونریزی مغزی، تومور، مننژیت و انسفالیت.

درد عصبی جمجمه، درد صورت و سردردهای دیگر

درد عصبی جمجمه به علت التهاب اعصاب سر و بالای گردن رخ می دهد و موجب سردرد می شود.

درد صورت و انواع علل دیگر سردرد نیز در این مجموعه گنجانده می شوند.

چه بیماری های منجر به سردردهای ثانویه می شوند؟

- تومور سر و گردن

- خونریزی مغزی

- ضربه به سر بدون خونریزی

- صدمه به گردن

- مشکلات عروق خونی در سر و گردن

- سکته مغزی

- ناهنجاری های شریانی وریدی

- تومور مغز

- صرع

- فشار خون داخل جمجمه

- داروها

- عفونت

- مننژیت

- انسفالیت

- ایدز

- عفونت های سیستمیک مثل ذات الریه و یا آنفلوانزا

- افزایش فشار خون

- کم آبی بدن

- کم کاری تیروئید

- دیالیز کلیه

- مشکلاتی در چشم ها، بینی، گوش ها، گلو، دندان و گردن

- اختلالات روانپزشکی

چه آزمایشاتی برای تشخیص علت سردرد ثانویه لازم است؟

شرح حال بیمار و معاینه بدنی برای تعیین علت این سردرد مهم است. آزمایشاتی که ممکن است در این موارد به کار گرفته شوند، عبارتند از:

- آزمایش خون : آزمایش خون می تواند اختلالات الکترولیت، ارزیابی کلیه، کبد و تیروئید را نشان دهد.

- سی تی اسکن : برای اطلاع از خونریزی، تورم و یا تومور مغز مورد استفاده قرار می گیرد.

- ام آر آی (MRI) سر : با MRI می توان ساختمان مغز و مننژ ( لایه پوشانده مغز و نخاع) را بهتر دید. زمان انجام MRI بسیار طولانی تر از سی تی اسکن می باشد، اما دقیق تر است. بیماری که می خواهد MRI انجام دهد، باید هیچ گونه وسیله فلزی در بدن نداشته باشد.

- سوراخ کمری : مایع مغزی نخاعی را می توان با وارد کردن یک سوزن در داخل نخاع (در پایین کمر) بدست آورد. آزمایش مایع مغزی نخاعی ممکن است عفونت و یا خونریزی را نشان دهد، مانند مننژیت ناشی از باکتری، ویروس و یا سل.

در اکثر موارد قبل از آزمایش مایع مغزی نخاعی، سی تی اسکن انجام می شود، برای اطمینان از اینکه هیچ خونریزی،تورم و یا توموری در مغز وجود ندارد

چه زمانی باید سریعا به پزشک مراجعه کرد؟

در شرایط زیر باید فورا به پزشک مراجعه کنید:

- هنگامی که سردرد زیادی دارید، زیرا سردرد زیاد می تواند به دلیل خونریزی در مغز باشد.

- سردردتان با همیشه متفاوت است.

- ناگهان سردرد شروع شده و شدت سردرد نیز زیاد است و با سرفه، خم شدن و یا فعالیت جنسی بدتر می شود.

- سردرد همراه با تهوع و استفراغ

- سردرد همراه با تب و یا سفتی گردن

- سردرد همراه با تشنج

- سردرد همراه با ضربه سر

- سردرد همراه با تغییر دید، صحبت کردن و یا رفتار

- سردرد همراه با ضعف و تغییر در احساس

- سردرد درمان نشده و بدتر شده است.

- احتیاج به مصرف مقدار زیادی داروی مسکن دارید.

- سردرد باعث غیرفعال شدن شما شده و با کار و کیفیت زندگی شما تداخل دارد.

درمان خانگی سردرد

- استراحت چشم ها (بستن چشم ها برای مدتی در یک اتاق تاریک)

- محافظت از سر و جلوگیری ار ضربه به آن، مثل گذاشتن کلاه مخصوص هنگام موتورسواری

- ورزش های آرام سازی و تنفس عمیق مثل یوگا

- ماساژ درمانی توسط متخصص مربوطه

- گرم کرن پشت و بالای گردن

- خوابیدن به اندازه کافی

- داشتن رژیم غذایی سالم

- ورزش منظم

- درست ایستادن و درست نشستن

 - ترک کردن سیگار

- کشش گردن و قسمت بالای بدن، به خصوص در هنگام کار با کامپیوتر

- استفاده از عینک مناسب در صورت لزوم

سندرم کمپارتمان (compartment syndrome)

در پی تورم زیاد عضلات پشت پای یک زن ۳۵ ساله استرالیایی، شلوار او با بریدن از تنش خارج شد.او که به تازگی به خانه‌ای نو نقل مکان کرده بود، مجبور شد ساعت ها زانو بزند تا وسایل را در کابینت‌های خالی جا بدهد. غروب آن روز پاهایش بی‌حس و راه رفتن برایش دشوار شد.پزشکان معتقدند که این زن به عارضه‌ای به نام «سندرم کمپارتمان» مبتلا شده که با پوشیدن شلوار جین تنگ بدتر شده است. سندرم کمپارتمان (compartment syndrome) اختلالی است که می‌تواند خطرناک باشد و به دلیل خونریزی یا ورم در داخل بافت ماهیچه‌ای محصور ایجاد می‌شود. در مورد این زن، بافت ماهیچه‌ای عضله پشت پا به این عارضه دچار شد.

این مشکل باعث شد که این بیمار به زمین بیفتد و نتواند از جایش بلند شود. او مجبور شد چندین ساعت روی زمین دراز بکشد. بعد از معاینه در بیمارستان معلوم شد که پاهای او تورم بسیار زیادی داشته است. اگرچه کف پاهایش گرم بود و جریان خون آنها به حد کافی، اما ماهیچه‌هایش ضعیف و تا حدی بی‌حس شده بودند.به دلیل افزایش فشار در عضلات پشت پا، به اعصاب و عضلات او آسیب رسیده بود. به او سرم تزریق شد و چهار ساعت بعد توانست به تنهایی راه برود.پزشکان دیگری هم مواردی از سوزن سوزن شدن و بی‌حس شدن عضلات ران در اثر پوشیدن شلوارهای جین تنگ گزارش کرده‌اند، هرچند احتمال رخ دادن این حالت برای بیشتر مردم، اندک است.

درمان سردرد و دل درد با نعنا

درمان سردرد، دردهای حاصل از رانندگی و علائم سرماخوردگی با نعنا فلفلی

"نعنا فلفلی" گیاهی است با نام علمی Mentha piperita از خانواده ی نعنا (Labiatae).

اینگونه نعنا که کمتر به‌ عنوان خوراکی مصرف می ‌شود، دارای مقدار زیادی از ترکیب مهمی به نام منتول (Menthol) است. با وجودی که این گونه نعنا دارای خواص متعدد انواع نعناست، ولی به علت دارا بودن مقدار زیادی منتول (Menthol) دارای خاصیت ضد درد، ضد درد موضعی و ضداحتقاق قوی‌ تری نسبت به گونه‌های دیگر نعناست.

باید ذکر نمود که تا کنون حدود 34 گونه نعنا در جهان شناسایی شده که نزدیک به نیمی از این گونه‌ها در ایران رویش دارند. با وجودی که خوردن این گونه نعنا اثرات ضد درد خود را بر بدن اعمال می‌ کند، ولی در سال‌های اخیر اسانس اینگونه نعنا استخراج و در صنعت داروسازی به‌ صورت فرمولاسیون مایعی در می‌ آید تا بتواند مورد استفاده ی مناسب ‌تری‌ قرار گیرد.

محصول این گونه نعنا در ایران به نام"قطره ی منتول" موجود است که در کلیه داروخانه‌ها وجود دارد. قطره منتول یکی از موثرترین ضد دردهای موضعی برای سردرد، درد دست و پا و کمر، و گرفتگی بینی حاصل از سرماخوردگی یا خستگی ناشی از کار و یا درد حاصل از رانندگی و غیره است که می ‌تواند به چند طریق مورد استفاده قرار گیرد. البته این قطره موضعی بوده و به صورت تنفسی یا مالش بر روی اعضای بدن و یا به صورت ماساژ مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

یکی دیگر از موارد مصرف قطره ی منتول در محیط‌ های سربسته برای ضدعفونی کردن فضا و کاهش میکروب‌های سرماخوردگی، رفع خستگی و ایجاد خواب راحت می‌ باشد.

درمان نفخ، دل‌ درد و اسپاسم با نعنا قمی

"نعنا قمی" گونه ‌ای از نعنا می‌ باشد که نام علمی آن Mentha spicata است. این گونه نعنا دارای بو و مزه ی مطبوع بوده و بیشتر از سایر سبزی های خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد.

اینگونه نعنا با وجود خواص متعدد، به خاطر داشتن ترکیب مهم کارون (Carvone)، دارای اثرات ضد نفخ، ضد دل ‌درد و ضد اسپاسم قوی‌ تری نسبت به گونه‌های دیگر نعناست، بنابراین خوردن این گونه نعنا می ‌تواند به خوبی اینگونه مشکلات را حل نماید.

این گیاه از طعم و مزه ی خوبی برخوردار است و می ‌توان آن را به ‌طور مدام مصرف نمود تا از نفخ و دل درد در امان بود. امروزه صنایع داروسازی، عصاره ی اینگونه نعنا را که دارای اثر بسیار قوی می‌ باشد به قطره‌های خوراکی تبدیل نموده اند تا با توجه به مایع بودن‌، به سرعت و در عرض چند دقیقه جذب شده و اثر نماید.

محصولی که در ایران از این نوع نعنا به دست می آید، به نام "قطره کارمینت"(Carmint) است که می‌ توان آن را با توجه به خوراکی بودن نعنا، در تمام سنین (از نوزادان تا افراد مسن) بدون هیچ محدودیتی مصرف نمود.

محصولات حاصله از این گونه نعنا ضمن اثرات سریع از عارضه ی جانبی برخوردار نمی ‌باشند و با داروها و غذاها تداخل نمی‌ نمایند.

نکته ی مهم درباره ی تاثیر محصولات نعنا برای درمان نفخ و دل‌ درد این است که ترکیبات موجود در اسانس (رایحه) این گیاه در عرض چند دقیقه (حدود 10 تا 15 دقیقه) جذب می شوند و مشکلات حاصله را مهار می ‌کنند، و در صورتی که هم زمان با مصرف غذا خورده شوند از ایجاد نفخ و دل‌ درد جلوگیری می‌ کنند، بنابراین دارای خاصیت درمانی بوده و مانع نفخ و دل ‌درد می ‌شوند.

آشنایی با 10 نوع سردرد

سردرد یکی از شایع ترین مشکلات روزمره بشر است به گونه ای که در بسیاری از مواقع افراد را مجبور می کند تا در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند برخی سردردها اختصاصی‌تر بوده و با علامت دیگری همراه نیستند. در این سردردها بر خلاف تصور بسیاری از افراد،  مغز عامل ایجاد سردرد نیست، بلکه سردرد از بد عمل کردن عضلات، عروق خونی و اعصاب ناشی می‌شود؛ برای مثال گشاد شدن شریان ها و یا انقباض بیش از حد عضلات می‌تواند عصب های خاص و حساسی در مغز را تحریک کند و در نتیجه سردرد به وجود آورد هورمون هایی مانند استروژن می‌توانند باعث بدتر شدن سردرد شوند. از آن جایی که خانم ها طی عادات ماهیانه متحمل نوسانات هورمونی در بدن می‌شوند، احتمال بروز سردرد متوسط تا شدید در خانم ها دو برابر آقایان است. همچنین خانم ها بیشتر از آقایان به انواع خاص سردرد مانند میگرن دچار می‌شوند

.

1- سردرد خوشه ای

این نوع سردرد ، شدیدترین درد را به همراه دارد، در عین حال کمتر از انواع دیگر شایع است. از هر 10 فرد مبتلا به این بیماری، 9 نفرشان مرد است که اغلب سیگاری های ماهر و دایم الخمر در زمره این گروه قراردارند .

سردردهای خوشه ای به صورت گروهی حمله می کنند. معمولا درد، هر روز در یک ساعت معین بروز می کند و ممکن است روزها ، هفته ها یا حتی ماه ها طول بکشد. در نهایت هم این امکان وجود دارد که پس از بهبودی نسبی ، درد ماه ها یا سال ها به سراغ فرد نیاید و او فکر کند که کاملا خوب شده است .

در هنگام شروع حمله، دردی شدید و کشنده در یک طرف سر احساس می شود . ضمن آن که ممکن است آبریزش بینی و چشم از همان طرف سر آغاز شود. گاهی اوقات استنشاق اکسیژن خالص در مرحله اول بروز سردرد، ممکن است درد را متوقف کند. هنگامی که به این نوع سردرد مبتلا شدید ، سیگار نکشید و از انجام فعالیت های استرس زا خودداری کنید.

2- سردرد تنشی یا هیجانی

این نوع سردرد بسیار شایع است. علت پیدایش این نوع سردرد، انقباض عضلات کاسه سر، گردن، شانه و صورت است. مهم ترین دلیل پیدایش این انقباض ها نیز هیجانات عصبی است.

سردرد تنشی، هم به شکل پراکنده و نامنظم بروز می‌کند و هم ‌به شکل مزمن ‌و حاد گریبان افراد را می‌گیرد. طوری که شخص در طول یک ماه ممکن است پنج روز با این سردرد دست و پنجه نرم کند .

درد معمولا از ناحیه پیشـــــانی، گردن یا شانه شروع می شود و به تــدریج تمام کاسه سر را فرا می گیرد. این درد ماهیت فشاری داشته، ولی خاصیت ضربانی ندارد. بیمار از اینکه سرش سنگین است شکایت دارد، ممکن است تهوع پیدا کند، اما به استفراغ دچار نمی شود. این درد می‌تواند 30 دقیقه تا 7 روز ادامه داشته باشد.

برای درمان سردردهای پراکنده و نامنظم معمولا می‌توان از قرص های مسکن استفاده کرد. علاوه بر آن، سرد و گرم کردن پیشانی به کمک یک حوله، یا ماساژ آرام شقیقه و گیجگاه می تواند تاثیر بسزایی در تسکین این نوع سردرد داشته باشد .

3- میگرن

میگرن، سردرد شدید و گذرایی است که گاه در یک قسمت سر پدید می آید. میگرن در زبان یونانی به معنای "نیمه سر" است. معمولا سردرد میگرنی با یک دوره مقدماتی آغاز می شود که طی آن شخص به طرز غیرعادی احساس خستگی و کسالت می‌کند. سپس حالت تهوع ، استفراغ، اختلالات بینایی و اغلب بیزاری از نور (ترس از نور) به وجود می آید .

این دوره مقدماتی ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و متعاقب آن سردرد بروز می‌کند.

دردی که با میگرن همراه است ربطی به گشاد شدن رگ ها ندارد. در حقیقت، افراد مبتلا به میگرن نمی‌توانند به خوبی در برابر محرک های محیط از قبیل نور ، صدا و حتی علایم درد واکنش نشان دهند، در نتیجه میزان درد شدت می یابد.

با اسکن مغز معلوم گردید به هنگام بروز میگرن ، فعالیت ساقه مغز نیز غیر طبیعی می شود. ساقه مغز به ناحیه ای از مغز گفته می شود که کنترل واکنش های مربوط به گرسنگی و تنفس را بر عهده دارد. این ناحیه همانند فیلتر عمل می‌کند و موجب می شود افراد، پیغام های ناخواسته یا مزاحم مثل صداهای اضافی را از خود دور کنند. هنگامی که ساقه مغز خوب عمل نکند، این پیغام ها به سمت مغز هجوم می برند و موجب پر شدن مغز از بارهای اضافی می شوند .

به نظر می رسد داروهای ضد تشنجی که به منظور جلوگیری از حمله صرع توسط بیماران مبتلا به صرع مصرف می شود، می تواند آن دسته از سلول های عصبی را که موجب بروز میگرن می شوند غیر فعال کند.  طبق تحقیقات حدود 70 درصد بیماران مبتلا به میگرن شدید ، از این داروها استفاده می کنند . داروهای ضد تشنج، عوارض جانبی مثل خستگی ، اضطراب و ریزش مو را به دنبال دارند . بنابراین باید به دنبال داروهای جدیدی بود که تنها روی ساقه مغز اثر بگذارند.

4- سردرد به علت مننژیت (عفونت پرده مغزی)

درد در این بیماران به صورت فشرده است و تمام سر را فرا می گیرد، با استراحت کاهش می یابد و با حرکت بدنی تشدید می شود. وجود علایمی چون تب و سفتی گردن به تشخیص این نوع سردرد کمک می کند.

5- سردرد به علت تومور مغزی

این نوع سردرد معمولا متناوب بوده و در اوایل صبح شدیدتر است و بیشتر ماهیت حمله ای دارد. با حرکت سر، بلند کردن بار، عطسه و به خصوص سرفه تشدید می شود. معمولا سردرد همراه با اختلالات خواب همراه است و گاهی بیمار به علت سردرد از خواب بیــــــدار می شود.

6- سردرد به علت فشار خون بالا

سردرد در این بیماران، معمولاً زمانی ظاهر می شود که فشار خون ماکزیمم به حدود 20 و فشار خون مینیمم به حدود 12 رسیده باشد. این نوع سردرد غالبا در ناحیه پس سر است و با درمان فشار خون در اکثر موارد از بین می رود.

7- سردرد ناشی از بیماری های چشم

عیوب انکساری چشم، سبب پیدایش سردردهای مکرر در ناحیه پیشانی به خصوص هنگام مطالعه یا تماشای تلویزیون می شود. سردرد ناشی از آب سیاه چشم نیز معمولا در ناحیــه پیشانی متمرکز می شود ، اما با درد شدید و تهوع همراه است.

8- سردرد ناشی از بیماری سینوس

سردرد ناشی از التهاب و عفونت سینوس ها (سینوزیت) اغلب در ناحیه پیشانــــی متمرکز می شود. این دردها با حرکت سر و دراز کشیدن تشدید می شود و پس از بیدار شدن از خــواب به حداکثر شدت خود می رسد. این سردردها با درمان التهاب یا عفونت سینوس ها مرتفع می شوند.

9- سـردرد ناشی از عفونت دندان

این نوع سردرد غالبا از ناحیه صورت شروع و به تدریج به تمام سر منتشر می شود و با درمان عفونت دندانی ، درد از بین می رود.

10- سردرد آلرژیک

این نوع سردرد متعاقب تماس فرد بیمار با ماده حساسیت زا ایجــــاد می شود. معمولا همراه با این نوع سردرد، سایر علایم حساسیت مثل گرفتگی بینی ، آبریزش بینی ، سرفه، عطسه و گاهی اسهال دیده می شود و کنترل حساسیت معمولا به کنترل سردرد منجر می شود.

پنج  راه برای افزایش هوش

دانشمندان معتقدند که در زمان تولد تعداد مشخصی سلول های مغزی داریم که به مرور با پیر شدن تعداد بسیار زیادی از آنها را از دست می دهیم. تحقیقات گسترده در این باره نشان داده اند که سلولهای مغزی جدید در طول زندگی نیز برخلاف آنچه در گذشته تصور می شد، تولید می شوند و مغز در صورت استفاده هر چه بیشتر از آن ، قابلیت رشد و حجیم تر شدن را دارد. تحقیقات و مطالعات حاکی از آن است که به عنوان مثال قسمتی از مغز رانندگان که مربوط به کنترل نقشه یابی تصویری است، رشد بیشتری دارد. همچنین بخشی از مغز پیانیست ها و نوازندگان متبحر هم  که کنترل و اداره موزیک را در اختیار دارد، حجم بیشتری  دارد. از طرف دیگر، تحقیقاتی که اخیراً در این مورد انجام شده ، حاکی از آن است که افرادی با مشغله های مهارتی بالا مانند : مهندسان و معلمان دارای سیناپس ( محل اتصال دو رشته عصبی به یکدیگر) های بیشتری هستند. سیناپس ها همان رابطین بین سلول های مغزی هستند که به ذخیره سازی اطلاعات کمک می کنند.

شاید در آینده ای نزدیک پزشکان قادر باشند سلول های جنین را که می توانند به هر نوع سلول های مورد نیاز تبدیل شوند، به مغز بشر تزریق کنند. به این طریق می توان بیماری هایی نظیر آلزایمر و پارکینسون ( بیماری تحلیل اعصاب ، لرزش دست یا پا ) را درمان نمود و برای افراد سالم نیز راهی باز کرد تا بتوانند با فکر سالمشان ارتباط برقرار کنند.

اما تا آن زمان برسد ممکن است فرصت فعلی از دست برود. پس می توانیم با استفاده از چند راه ساده توانایی سلول های مغزی را در حد ماکزیمم آن حفظ کنیم.

1 – با ورزش سلول های مغزی خود را به کار اندازید:

تحقیقات انجام شده نشان می دهند افرادی که تمرینات فیزیکی انجام می دهند، سلول های مغزی بهتری را پرورش می دهند. دانشمندان در مطالعات مؤسسه تحقیقات بیولوژیکی دریافتند موش های بالغی که تحت ورزش کردن قرار گرفته اند، سلول های جدید بسیاری را در قسمت هیپوکامپوس مغز خود (بخشی که مربوط به یادگیری و حافظه است) کسب کرده اند. از طرف دیگر ثابت شده که انجام حرکات ورزشی دلخواه و مورد علاقه تأثیرات چند برابر نسبت به انجام یک سری حرکات ورزشی مشخص دارد. این مطلب می تواند به این معنی باشد که راهی بیابید تا از ورزش کردن لذت ببرید ، نه این که فقط مجبور به انجام آن باشید. به این طریق هم باهوش تر می شوید و هم شادتر زندگی می کنید.

چه باید کرد؟

یک ورزش را به طور مستمر انجام دهید. مانند: دو ماراتن، دویدن تفریحی و غیره ؛ یا این که یک  یار در تمرین کردن برای خود در نظر بگیرید تا انجام حرکات را جالب تر و ادامه کار را سهل تر کند. هیچکس نمی تواند به درستی مشخص کند که چه مقدار ورزش برای سلول های مغز کافی و مناسب است، اما در مورد موش ها حدود 4 تا 6 مایل پیاده روی در روز مؤثر بوده است.

2 – ذهن خود را ورزش دهید:

تنها تمرینات فیزیکی نیست که به رشد سلولهای مغزی کمک می کند، شما نیز مانند راننده ها یا پیانیست ها می توانید با استفاده از سلول های مغز و وادار کردن آنها به کار در زمینه های مختلف، از مغز بخش های گسترده و متفاوتی بسازید. یافتن راههای ساده در استفاده از توانایی مغزی می تواند به رشد و ترمیم سلولهای عصبی و دندریت ها (انشعاب هایی از سلول ها که اطلاعات را دریافت کرده ، به جریان انداخته و در جهت درست مصرف می کنند) به میزان زیادی کمک کند. درست مانند یک ورزش مخصوص در بدنسازان که به رشد و کار افتادن ماهیچه ها و عضلات تحتانی بـِلا استفاده کمک می کند . راههای مشخص و درست فکر کردن و دوره کردن کلمات قبلاً یاد گرفته شده می تواند عمل بخش های غیر فعال مغز را بهبود بخشد و آنها را به کار اندازد.

چه باید کرد؟

مزه ها و بوهای جدید را تجربه کنید. کارهای جدید انجام بدهید. مثلاً از راههای جدیدی برای رفتن به سرکار استفاده کنید. به جاهای جدید سفر کنید . هنرهای شخصی و جدید خلق کنید. رمان های داستایوفسکی را مطالعه کنید. یک کمدی جدید  بنویسید. بخصوص، سعی کنید تمام کارهایی را تجربه کنید که به هر طریق شما را وادار می کنند از تمام روش های فیزیکی و روحی دیرینه و یکسان قبلی خود فاصله بگیرید و چیزهایی جدید و ناشناخته را تجربه کنید.

3 – غذاهایی مانند ماهی مصرف کنید:

روغن های امگا – 3  که در گردو، دانه کتان و به خصوص ماهی کشف شده است ، جزو مواد غذایی سالم و بدون ضرر برای قلب هستند. به علاوه، تحقیقات اخیر نشان داده اند که این دسته از روغن ها به عنوان تقویت کننده های مغزی نیز شناخته شده هستند و این به دلیل کمک آنها به سیستم انتقال خون است که اکسیژن را به مغز انسان پمپ می کند. همچنین این مواد عمل کلیه اجزاء سلول های اطراف مغز را بهبود می بخشند. این نشان می دهد چرا افرادی که به مقدار زیاد ماهی مصرف می کنند، کمتر در معرض ابتلا به فشارهای عصبی، از دست دادن تمرکز و کم حافظه شدن هستند. دانشمندان ثابت کرده اند که اسیدهای چرب اصلی برای رشد مناسب مغز در کودکان بسیار ضرورت دارند ، به همین دلیل امروزه آنها را به فرمول های مواد غذایی مورد استفاده کودکان می افزایند. امکان این امر وجود دارد که شما نیز با مصرف مناسب این روغن ها، هوش ، استعداد و موقعیت ذهنی خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهید.

چه باید کرد؟

استفاده حداقل سه وعده غذای ماهی مانند سالمون ، ساردین ، ماکرل و تـُن  شروع خوبی خواهد بود. ماهی هایی که در محیط های آلوده به مواد شیمیایی خطرناک رشد کرده اند، می توانند بسیار خطرناک باشند و اثرات بدی در بدنتان به جای بگذارند بنابراین از مصرف ماهی هایی مانند: اره ماهی ، ماهی های درنده، کوسه ماهی ها و نیز هر نوع ماهی دیگری که به هر طریقی در معرض آب هایی با آلودگی بالا بوده اند ، حذر کنید. البته تمام انواع ماهی ها که به طور مشخص عاری از ترکیبات شیمیایی مانند جیوه و یا هر نوع سم و مواد خطرناک دیگری می باشند نیز می توانند به جای موارد مذکور مصرف شوند. علاوه بر این می توانید آنها را با روغن های گردو و تخم مرغ هایی که به طور ویژه تولید می شوند و حجم بالایی از روغن های امگا را در خود دارند ، بپزید. همچنین از دانه های کتان و غلات و حبوبات در سالاد خود استفاده کنید. این نکته مهم را فراموش نکنید که با وجود این که دانه های مختلف ایمن و سالم هستند ولی مصرف زیاد روغن دانه کتان  می تواند  خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد.

4 – مصرف چربی زیاد را متوقف کنید.

آیا چربی ها قادرند شما را کند ذهن کنند؟ در تحقیقات انجام شده در دانشگاه تورنتو، موش هایی که در معرض یک رژیم غذایی با 40% چربی قرار گرفتند، مهارت های ذهنی خود را در زمینه های مختلف از دست دادند. مانند حافظه ، هوشیاری و تشخیص فاصله و نیز یادگیری قوانین. این مشکلات ، زمانی که در رژیم غذایی چربی های اشباع به کار گرفته شدند، بیشتر و بدتر شد ( لازم به ذکر است چربی های اشباع در گوشت و محصولات لبنی بسیار فراوانند). این تحقیقات دو دلیل عمده را خاطر نشان می کنند: 1 – این که چربی می تواند میزان اکسیژن رسانی خون را کاهش داده و کلاً جریان خون غنی از اکسیژن را کـُند کند . در این صورت به مغز به میزان کافی اکسیژن نمی رسد و 2 – می تواند موجب کند شدن متابولیسم گلوکز شود که نوعی قند مورد نیاز برای تغذیه و کارایی سلول های مغزی می باشد.

چه باید کرد؟

گوشت بی چربی مصرف کنید، مواد لبنی کم چربی به کار ببرید. ماهی ، لوبیا و کلاً بـُنشن (حبوبات ) زیاد مصرف کنید. شما می توانید بدون نگرانی تا 30% از کالری روزانه خود را به شکل چربی دریافت کنید. ولی توجه داشته باشید بیشتر مقدار آن بایستی از ماهی های مذکور، روغن های طبیعی مثل روغن زیتون ، دانه های گیاهی و روغن طبیعی مانند گردو و فندق، کسب شود. هر کاری می خواهید بکنید ولی تا حد امکان از مصرف روغن های متداول و مورد مصرف در پخت غذاهای حاضری پرهیز کنید.

5 – از مصرف نوشیدنی های الکلی بپرهیزید.

مصرف نوشیدنی های الکلی سبب از بین رفتن تدریجی حافظه، زمان عکس العمل بدن و توانایی های دستی و ذهنی مثلاً ضربه زدن و نشانه گیری هدف در انواع و اقسام بازی ها می شود. تحقیقات روی موش ها نشان داده اند کسانی که الکل مصرف می کنند، در مقایسه با سایر افراد  دارای سلول های مغزی جدید کمتری در هیپوکامپوس خود هستند. این امر نشان می دهد که الکل و نوشیدنی های الکل دار نه تنها موجب تخریب سلول های مغز می شوند، بلکه از ترمیم و رشد مجدد آنها نیز جلوگیری می کنند.

چه باید کرد؟

یک یا 2 لیون نوشیدنی مخصوص مانند ماءالشعیر که سرشار از ویتامینB است جایگزین بسیار مناسبی است.

 چنانچه به تمام موارد مذکورعمل کنید، انتظار نداشته باشید یک شبه تبدیل به یک دانشمند شوید. ولی می توانید انتظار داشته باشید که هوشتان کمی بیشتر شود ، خلاق تر شوید و هر روز از انرژی بدنی بالاتری بهره مند گردید. همچنین می توانید  بقیه دوران عمر خود را بدون از دست دادن توانایی همیشگی تان با آرامش سپری کنید.

ناگفته های مغز آدمی

پرسش: لطفا توضیحات کاملی در ارتباط با مغز انسان به بنده ارائه دهید.

پاسخ: مغز انسان حدود 1500 گرم وزن داشته که کلاً داخل جمجمه قرار دارد.

مغز از قسمت های زیر درست شده است :

1- نیم کره های مغز

2- تالاموس و عقده های عصبی قاعده ای

3- مغز میانی

4- پل دماغی

5- مخچه

6- بصل النخاع

نیم کره های مغز

نیم کره های مغز دو عدد بوده که از نظر نردبان تکاملی جدیدترین قسمت مغز می باشند. آنها هدیه اصلی خداوند به انسان بوده و تکامل آن از پستانداران از حدود پنجاه میلیون سال پیش شروع شده و در انسان نماهائی مانند « استرالوپیتکوس» به اوج خود رسید (2 میلیون سال پیش ) .

اختصاصی ترین صفت تکاملی ازدیاد تعداد یاخته های عصبی بوده که پیشرفت شایان آن را در « هموهابیلیس» و « هموارکتوس » می توان مشاهده کرد. دوران طلائی بزرگ شدن مغز در « نئاندرتال » « و هموساپینس» (حدود یکصد هزارسال پیش ) آغاز و به انسان ختم می شود.

بدون نیمکره های مخ، انسان جاندار بی شعوری بیش نیست. تکوین شعور انسان عبارت بوده است از ازدیاد یاخته ها ( نتیجتاً اضافه شدن وزن مغز ) و ارتباطات آنها با یکدیگر برای بهتر شدن قدرت پردازش اطلاعات محیطی و درونی . در « مرگ مغزی » این قدرت از بین میرود چون کل ساختار مغز مضمحل می شود.  در درون نیمکره ها حفره هایی پر از مایع نخاعی و جود دارند که بطن ها نامیده می شوند . دو نیمکره توسط جسم پینه ای به هم متصل می باشند که در حقیقت ارتباط اصلی نرونهای دو نیمکره با هم می باشند.

قسمت های مختلف تشکیل دهنده نیمکره ها شامل قسمت های زیر است :

1- لوب پیشانی

2- لوب آهیانه ای

3- لوب پس سری

4- لوب گیجگاهی

5- لوب حاشیه ای

لوب پیشانی

لوب پیشانی مهمترین قسمت تکامل یافته مغز است. مخصوصاً در انسان و انسان نماها این قسمت فوق العاده وسعت پیدا کرده است. قسمت های خلفی لوب پیشانی ویژه فرمانهای حرکتی بوده و از هم گسیختگی نسج این قسمت باعث از کار افتادگی یک اندام می شود. تحریک هر قسمت از اندامها و سر بر روی مکان مخصوصی از این نوار باریک وجود دارد، قسمتی از این ناحیه، که بین دو نیمکره وجود دارد، مختص حرکات اندامهای تحتانی می باشد. درقسمت قدامی ناحیه حرکتی سرو دست مرکز کنترل حرکات چشم وجود دارد.

در نیمکره چپ، مرکز حرکتی تکلم درلوب پیشانی می باشد. از هم پاشیدگی نسوج این ناحیه باعث گنگی شده و بیمار قادر به گفتار نیست. آنچه از لوب پیشانی باقی می ماند عبارتست از ناحیه ای که در جلو قرار داشته و مرکز شعور ، منطق، تفکر و تا حدودی حافظه است. از بین رفتن این قسمت از مغز در دو طرف منجر به کم اهمیت دادن اصول اخلاقی شده و تصمیمات بیمار انفعالی می گردد. اگر آسیب بسیار شدید باشد خلاقیت حرکات از بین رفته و ممکن است با حالت اغماء اشتباه شود. یکی از راههای درمان امراض روانی، در ابتدای سده حاضر، عبارت بود از تخریب دو طرفه قسمتهای عمقی لوب های پیشانی و تبدیل بیمار به فردی که از نظر اجتماعی بیشتر قابل تحمل باشد. متأسفانه اثرات سوء این عمل جراحی باعث شد که بعداً کمتر مورد استفاده قرار گیرد.

لوب آهیانه ای

وظایف لوب های آهیانه ای در طرف راست و چپ تا حدودی با هم فرق می کنند. علاوه بر تشخیص محل درد ، گرما، لمس و محسوسات عمقی در باریکه پشت شیار مرکزی، لب آهیانه ای در طرف راست بینش فضائی را در شخص بوجود می آورد. عوارض عمقی لوب طرف راست منجر به از دست دادن جهت یابی فضائی فرد گشته و طرف چپ بدن را در کارهای روزمره فراموش می کند. به حوزه بینائی چپ توجه نکرده و مثلاً ریش خود را در طرف چپ نمی تراشد، چنین شخصی ردیابی فضائی خود را از دست می دهد. شدت عارضه در بعضی بحدی است که بیمار عضوی در طرف چپ بدن خود را از یاد می برد و فکر می کند مربوط به شخص دیگری است. لب آهیانه ای در طرف چپ علاوه بر جهت یابی فضائی و محسوسات طرف راست، وظیفه تکلم را نیز بعهده دارد. اختلال در ریاضیات، محاسبه، تشخیص راست و چپ بدن، خواندن و نوشتن و تکلم پس از آسیب رسیدن به لوب آهیانه چپ دیده می شود.

لوب پس سری

لوب پس سری مسئولیت بینائی را عهده دار بوده و آسیب رسیدن به این ناحیه شخص را بطور کامل یا نافص نابینا می کند. یکی از بهترین محسوسات محیطی که به وسیله آن مکانیسم پردازش اطلاعات در مغز به وسیله فیزلوژیست هائی مثل « هوبل » و « ویسل » در دانشگاه هاروارد برملا گشته عبارت است از « حس بینائی » این دو دانشمند به طور سیستماتیک پردازش اطلاعات را از شبکیه تا لوب پس سری دنبال کردند. کار اصلی این پژوهشگران عبارت بود از ثبت تحریک پذیری سلول های شبکیه، ایستگاه زانوئی و قشر خاکستری مخ ( سلول های ساده، پیچیده و فوق پیچیده ) در مناطق به اصطلاح 17  و 18  و19 « برودمن » لازم به یادآوری است که « برودمن» پژوهشگری بود که سطح مغز را از 1 تا 52 منطقه بر حسب انواع یاخته های قشر خاکستری طبقه بندی کرد. مثلاً منطقه 46 ویژه حافظه بوده و 44 بیان تکلم را به عهده دارد. « هوبل و ویسل» دریافتند که به ترتیب که اطلاعات از یک ایستگاه به ایستگاه دیگری منتقل می شده پیچیده تر و به حقیقت نزدیک تر می شود . مثلاً سلول های شبکیه و ایستگاه زانوئی فقط به یک نقطه نورانی پاسخ داده، درحالی که سلول های ساده کورتکس بینائی تنها به یک نوار نورانی با محور خاص پاسخ می دهند. می توان تصور کرد که این نوار از تعدادی نقطه نورانی درست شده است. بنابر این، سلول های ساده قشر خاکستری نسبت به یک نقطه نورانی بی تفاوتند. به همین ترتیب که جلو برویم مشاهده می شود که سلولهای پیچیده کورتکس توسط یک لبه نورانی تحریک می شوند که محور مشخصی داشته ولی محل آن مهم نیست. بهترین، تحریک برای یک سلول فوق پیچیده یک گوشه است. با در نظر گرفتن بحث بالا، هر چقدر از منطقه 17 به طرف منطقه 19 می رویم وظیفه سلول ها پیچیده تر شده به تحریکی نوین پاسخ می دهند. این موضوع در تشخیص فاصله و رنگها بسیار صادق است.

لوب گیجگاهی

این لوب در طرف راست نقش مهمی از نظر هنر تشخیص رنگها و جوانب مختلف دستگاههای موسیقی داشته و در طرف چپ تأثیر مهم آن درتکلم انسان است. درک صداهای شنیده شده و پردازش دستوری گفتار و آماده کردن پاسخ شایسته، به وسیله لوب آهیانه چپ صورت می گیرد. آسیب رسیدن به لوب گیجگاهی گاهی باعث از بین رفتن توانائی نامگذاری افراد و اشیاء می شود. همچنین لوب های گیجگاهی راست و چپ با هم نقش مهمی در فعال نگهداشتن حافظه دارند.

دروازه اصلی ورود اطلاعات محیطی به مغز و ثبت آنها در گرو سلامتی لوب گیجگاهی است.

به نظر می رسد که « هیپوکامپ» این ناحیه همگام با قسمت های دیگر لوب حاشیه ای نقش کلیدی در قبول یا رد اطلاعات داشته باشند. از این مکان است که اطلاعات منتشر شده از محسوسات محیطی به نقاط دیگر مغز مخصوصاً لوب های پیشانی می روند. بخش دیگری از فیبرهای آورنده اطلاعات به لوب گیجگاهی از ساقه مغز و هسته « مینرت» می باشد.

از بین رفتن « هیپوکامپ » منجر به عدم توانائی انسان در تثبیت حافظه شده و شخص قدرت انتقال اطلاعات رابه سایر نقاط مغز از دست می دهد.

اگر انسانی هر دو لوب گیجگاهی مخصوصاً دو « هیپوکامپ » را از دست بدهد برای همیشه قدرت ثبت اطلاعات از محیط را برای یادآوری در دراز مدت از دست خواهد داد. در ام- آر- آی روبرو هر دو لوب گیجگاهی به خاطر انسفالیت آسیب دیده و قدرت حافظه بیمار شدیداً صدمه دیده است. حس شامه نیز با لوب گیجگاهی ارتباط دارد.

لوب حاشیه ای

لوب حاشیه ای از قدیمی ترین قسمتهای مغز بوده و وظیفه اش بیان غرایض جنسی و تأمین احتیاجات احساسی و تنازع بقاست. لوب حاشیه ای در اصطلاح به « مغز اول » مشهور شده و از اینجاست که تمام اطلاعات پس از بررسی و فیلتر شدن می توانند به سایر نقاط مغز رسوخ کنند. احساس امنیت درونی با وجود لوب حاشیه ای امکان پذیر است. اینجا محل احساسات قلبی و فردی و عشق و دلدادگی است.  با تکیه به « مغز اول » است که انسان کاری را انجام داده و سپس با مراجعه به منطق و « مغز جدید» یا « نئوپالیوم » پشیمان می شود. در این مکان است که موجود برای حفظ خود و خانواده حاضر است به استدلال کم محلی کند. کنترل اصلی سلسله اعصاب نباتی هنگام جنگ و ستیز یا پشیمانی و غم و اندوه در دست « مغز اول » یا « آرکی پالیوم » می باشد. بالاخره زبان اصلی نهفته در نگاه افراد به یکدیگر که حاصل آن دوست داشتن فردی و یا تنفر از فردی دیگر می شود در لوب حاشیه ای است.

تالاموس

تالاموس توده ای از سلولهای عصبی با اندازه های مختلف است که وظیفه پردازش و هم آهنگ کردن پیامهای حسی را در ارتباط با فعالیت های حرکتی داشته و دراین خصوص با گره های عصبی قاعده جمجمه، قشر خاکستری مغز و مخچه در تماس دائم می باشد. تالاموس نیز نقش بی نهایت مهمی در دریافت درد و محسوسات محیطی دارد. آسیب یک طرفه به تالاموس باعث کرخ شدن طرف مقابل بدن و آسیب دو طرفه، بیمار را به حالت بیهوشی می برد.

گره های عصبی قاعده مغز

هسته های دم دار و عدسی شکل از مهمترین گره های عصبی قاعده مغز می باشند که ارتباط تنگاتنگ با تالاموس، قشر خاکستری مغز و مخچه داشته و عملکرد اصلی آنها تنظیم فعالیت های حرکتی ماهیچه ها بوده و در تداوم حرکات آنها نقش مهمی دارند.

نارسائی گره های عصبی قاعده مغز باعث لرزش های غیرارادی و سفتی و کمی تحریک ماهیچه ها شده و تابلوئی شبیه مرض پارکینسون را بوجود می آورد.

ساقه مغز

از نظر تکاملی ساقه مغز یکی از قدیمی ترین قسمت های سلسله اعصاب بوده که علاوه بر حفظ هوشیاری و کنترل خواب، تنفس و گردش خون، محل گردهمایی اعصاب جمجمه ای نیز می باشد که در تعیین تکلیف مرگ مغزی بسیار پراهمیت اند. اندازه و پاسخ مردمک ها به نور، رفلکس های قرینه و سرفه، حرکات چشمها، زبان، صورت، حلق و حنجره نیز عمدتاً توسط ساقه مغز کنترل می شود. ساقه مغز گذرگاهی است دو طرفه برای گذشتن محسوسات از محیط خارج به طرف مغز و آوردن پیامهای عصبی از مغز و ساقه مغز به طرف نخاع و اندامها.

ساقه مغز محلّ تمرکز و پخش پیام های مهم و ابرانی به اقصی نقاط نخاع برای حفظ و کنترل قوام ماهیچه ها است که نهایتاً بر روی رفلکس های وتری نیز تأثیر می گذارند. این پیامها، به طور مستقیم و غیر مستقیم، از هسته های ساختمان مشبک در سطح « پل دماغی » و « بصل النخاع » و « مغز میانی » نشأت گرفته و به همراهی پیام های « هسته های قرمز » و « هسته های گوش داخلی » بر روی « نرون های حرکتی گاما » سرازیر می شوند. تحریک نرون های حرکتی گاما، به طور غیر مستقیم ، پس از تحریک « نرون های حرکتی آلفا » قوام ماهیچه ها را زیاد کرده و آنها را سفت می کند. در این گونه موارد رفلکس های وتری نیز تشدید می شوند. هرگاه مغز از بین رفته ولی ساقه مغز از مغز میانی به پائین در حیات باشد، رفلکس های وتری بسیار شدت یافته و ماهیچه ها آنقدر سفت می شوند که دست ها و پاها سیخ شده حالت « دِسِرِ بره» به خود می گیرند، یا اینکه دست ها از آرنج خم شده و پاها سیخ می شوند که به این حالت « دکورتیکه» گویند. به تدریج که ساقه مغز وظایف خود را از دست داد، قوام ماهیچه نیز از بین رفته آنها لَخت می شوند. در این زمان رفلکس های وتری نیز وجود ندارند. این حالت در « مرگ مغزی » به خوبی می شود به طوری که تمام ماهیچه ها شل بوده و رفلکس ها ناپدید گشته اند چون تمام ساقه مغز از کار افتاده است.

 ساقه مغز از قسمتهای زیر تشکیل شده است.

مغز میانی

پل دماغی

 بصل النخاع

1- مغز میانی

بخش های مهمی از مغز میانی که در مرگ مغزی اهمیت دارند عبارتند از : ساختمان مشبک که مسئول حفظ سطح هوشیاری بوده، پایک های مغزی که از الیاف و ابران حرکتی درست شده اند و اعصاب جمجمه ای سه و چهار که حرکات چشمها، اندازه و پاسخ مردمک ها را به نور به عهده دارند. آسیب دو طرفه به ساختمان مشبک باعث حالت اغماء شده و اگر پایکهای مغز آسیب ببینند فلج اندامها و در مورد اعصاب سه و چهار ضعف حرکات چشم ها و بزرگ شدن مردمک ها با عدم پاسخ به نور را موجب می شود و اگر آسیب بسیار شدید باشد حرکات چشم عروسکی نیز از بین می روند. پس به این ترتیب با معاینه و تعیین سطح هوشیاری، حرکات و مردمک های چشم و قدرت اندامها می توان به سالم بودن مغز میانی پی برد.

2- پل دماغی

اجزاء مهم پل دماغی عبارتند از : قسمت دیگری از ساختمان مشبک، اعصاب جمجمه ای پنج، هسته عصبی شش و هفت و الیاف مرتبط کننده مخچه به سلسله اعصاب مرکزی.

آسیب دو طرفه به دو سوم فوقانی ساختمان مشبک پل دماغی باعث حالت اغماء شده و گرفتاری عصب شش، حرکات چشمها را در محور افقی مختل و آسیب به عصب پنج باعث از بین رفتن حس قرنیه و رفلکس قرنیه می شود. بنابر این می توان با در نظر گرفتن سطح هوشیاری بیمار، حرکات کره چشم و صورت و رفلکس قرنیه به و ضعیت تشریحی آن پی برد.

3- بصل النخاع

این قسمت از ساقه مغز از ساختمان مشبک، مراکز کنترل تنفس و گردش خون، اعصاب جمجمه ای 9، 10،11،12 و الیاف حسی و حرکتی ای که مخچه، نخاع، ساقه مغز و نیمکره ها را به یکدیگر مربوط می کنند درست شده است. در بصل النخاع، ساختمان مشبک نقشی در تأمین سطح هوشیاری نداشته و بلکه آسیب به این قسمت از مغز به صورت نارسائی شدید و تنفس و گردش خون خود را نشان داده و رفلکس سرفه از بین می رود. در صورتی که بیمار هوشیار باشد، قدرت بلع در او از بین خواهد رفت.

مخچه

مخچه درست در پشت سر و در قسمت خلفی پل دماغی و بصل النخاع قرار گرفته است. در حقیقت مخچه جعبه سیاه سلسله اعصاب مرکزی بوده که تعادل انسان را کنترل کرده سرعت و دامنه حرکات را طوری تنظیم می کند که آنها بدون نقص باشند. مخچه در ارتباط دائم با گیرنده های حسی محیطی و جمجمه ای بوده و از طریق مغز میانی و پل دماغی پیوسته وضعیت تعادل بدن را در اختیار تالاموس، گره های عصبی قاعده مغز و قشر خاکستری می گذارد.

سه منبع اصلی ارتباط مخچه با اطلاعات محیطی عبارتند از :

1- پیام هائی که از نخاع به مخچه می رسند و نقطه شروع آنها در ماهیچه ها، زردپی ها، پوست و مفاصل است. این پیام ها به سرعت مخچه را از وضعیت اندام ها، مخصوصاً اندام های تحتانی، در فضا آگاه می سازند. توسط همین پیام هاست که انسان دائماً بررسی کرده و حرکات را ظریف تر می سازد. اشکال در این سیستم باعث تلوتلو خوردن شخص هنگام راه رفتن می شود. کرمینه قسمتی از مخچه است که پردازش اطلاعات فوق را در دست دارد.

2- پیام هائی که از گوش درونی به مخچه رسیده و دائماً آن را در جریان موقعیت فضایی سروگردن قرار می دهند. به وسیله این اطلاعات مرکز ثقل انسان درون سطح مقطع بدن بر روی زمین قرار می گیرد. کنترل اصلی تعادل حرکات چشمها و محور عمودی بدن از وظایف این سیستم است. حفظ تعادل در حرکات مستلزم چرخشی سلامتی این قسمت از مخچه است که در قاعده آن قرار دارد.

3- اطلاعاتی که از مغز رسیده و نقش اصلی کنترل حرکات ظریف اندام ها ( مخصوصاً دست ها ) را به عهده دارند. اختلال در این سیستم باعث شلختگی در حرکات مهارتی می شود. نیمکره های مخچه همگام با مغز در این مورد به انسان یاری می کنند. عملکرد مخچه در بیماری که به حالت اغماء است از اهمیت کمتری برخوردار است.

جریان خون مغز

خون رسانی به مغز توسط سرخرگ های سبات و مهره ای صورت می گیرد که مجموعاً چهار عدد بوده و حدود یکهزار سانتی متر مکعب در دقیقه به مغز خون می رسانند. این میزان بسیار زیاد خون مبین سرعت متابولیسم بالای مغز بوده و نیاز شدید به اکسیژن و گلوکز است. زمان جریان خون از سرخرگ های سبات تا سیاهرگ های وداج حدود ده ثانیه است. قطع کامل جریان خون مغز پس از مدت پنج تا ده ثانیه منجر به بیهوشی می شود و اگراین زمان از ده دقیقه بیشتر شود نسج مغز از بین می رود.

ساختمان مشبک

یکی از سری ترین مناطق سلسله اعصاب مرکزی، ساختمان مشبک است که درست در مرکز ساقه مغز قرار داشته و از بصل النخاع تا قسمت فوقانی مغز میانی کشیده می شود. کمتر جائی از سلسله اعصاب مرکزی است که ساختمان مشبک در آن دست نداشته باشد . ساختمان مشبک از تعداد زیادی سلول به اندازه های مختلف درست شده که زوائد آنها نسبتاً کوتاه می باشند. علاوه برساقه مغز، نخاع، مخچه، اعصاب جمجمه ای،گره های عصبی قاعده مغز ، تالاموس و نیمکره ها همه با ساختمان مشبک ارتباط دارند. علاوه بر این که ساختمان مشبک قدیمی ترین قسمت سلسله اعصاب مرکزی است، درکنترل خواب، قوام ماهیچه ها « تن ماهیچه ای» و درد نیز نقش کلیدی دارد ولی وظیفه اصلی آن برقرار داشتن سطح هوشیاری است. هرگونه ضایعه نسجی، حتی یک میلی متر، اگر دو طرفه باشد و در ساختمان مشبک اتفاق افتد منجر به از دست رفتن هوشیاری می شود.

بطن های مغز

درون مغز انسان حفره هائی وجود دارند که بطن نامیده می شوند. دو بطن در نیمکره ها و بطن سوم بین گره های عصبی قاعده مغز، بطن چهارم در پشت ساقه مغز بوده که مخچه آن را می پوشاند. درون بطن های مغز مایع مغزی نخاعی وجود دارد که درون بطن ها و روی سطح مغز درجریان است تا جذب شود . وزن مغز درون مایع مغزی نخاعی حدود 50 گرم است .

پوشش های مغز ، مخچه و ساقه مغز

این قسمت ها توسط سخت شامه و دو لایه نرم شامه پوشانیده شده است که وظیفه حفظ و حراست آن را به عهده دارند.