دیابت، تاوان سنگین کم تحرکی و خوش اشتهایی

دیابت، یک بیماری هزار چهره

دیابت یا بیماری قند هنگامی بوجود می‌آید که هورمون انسولین - عامل تنظیم‌کننده قند خون - یا به اندازه کافی در بدن تولید نمی‌شود یا بافت‌های بدن به آن به درستی پاسخ نمی‌دهند.در نتیجه سوخت وساز قند در بدن مختل می‌شود و قند خون از حد طبیعی خود بالاتر می‌رود، و در نهایت علائم شاخص دیابت به صورت پرخوری، پرنوشی و پرادراری ظاهر می‌شود.هورمون انسولین که از سلول‌های جزایر لانگرهانس در غده لوزالمعده به درون خون ترشح می‌شود، کارکردهای مختلفی در بدن دارد، و از جمله ورود قند  را از خون به درون سلول‌ها تسهیل می‌کند تا سلول‌ها بتوانند برای تامین انرژی خود از آن استفاده کنند.

در صورت کمبود یا عدم تاثیر انسولین قند نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود، در نتیجه قند خون بالا می‌رود. بالا رفتن قند خون علاوه بر ایجاد علائم حادی که در بالا به آن اشاره شد، در درازمدت باعث آسیب رساندن به تقریبا هر عضو حیاتی بدن از جمله قلب، مغز، چشم، کلیه‌ها و ... می‌شود.از سال 1997، تقسیم‌بندی دیابت، تغییر پیدا کرد. امروزه، دیگر اصطلاحاتی مانند دیابت وابسته به انسولین و غیروابسته به انسولین، منسوخ شده‌اند و بی‌معناست زیرا هر بیمار دیابتی، بدون توجه به سن، ممکن است در مرحله‌ای از بیماری، احتیاج به انسولین داشته باشد.حدود 20 سال طول کشید تا دیابت نوع I تبدیل شود به دیابت نوع 1.

دیابت نوع 1
مبتلایان به این دیابت، 5 تا 10 درصد کل مبتلایان به دیابت را تشکیل می‌‌دهند. این نوع از دیابت زیر سن 30 سالگی، خصوصا در کودکان و نوجوانان، دیده می‌شود، ولی در هر سنی امکان دارد ظاهر شود.دیابت نوع 1 نیاز به عواملی چون استعداد ژنتیک، ویروس و واکنش ایمنی‌زا دارد تا ظاهر شود. غلظت انسولین خون در دیابت نوع 1، صفر یا نزدیک به صفر است.شروع دیابت نوع 1، پر سر و صدا و با عطش فراوان، پرادراری، پرنوشی، پرخوری و لاغری سریع همراه است.

به دنبال اولین حمله کتواسیدوز، گاهی بیماری برای مدتی ساکت و بدون علامت می‌ماند و نیازی به درمان ندارد. این مدت را دوره ماه‌عسل می‌نامند. توصیه می‌شود که طی این مدت هم مقدار کمی انسولین تزریق شود، زیرا این دوره کوتاه، به زودی تمام خواهد شد.درمان دیابت نوع 1، منحصرا تجویز انسولین است و تجویز قرص‌های ضددیابت در کودکان و نوجوانان، تحت هر عنوانی(حتی اصرار و تمرد بیمار)، یک خطای پزشکی محسوب می‌شود.

دیابت نوع 2
مبتلایان به این دیابت،90 تا 95 درصد کل مبتلایان به دیابت را تشکیل می‌دهند. این نوع از بیماری، معمولا بالای 40 سالگی دیده می‌شود، ولی بروز آن در هر سنی (حتی کودکان) ممکن است. اخیرا دیابت نوع 2 همراه با چاقی در کودکان بیشتر از سابق دیده می‌شود.عوامل خطر آن شامل چاقی، کم‌تحرکی و سابقه دیابت بارداری می‌باشد.غلطت انسولین خون در دیابت نوع 2 ، معمولا طبیعی است و یا حتی زیادتر از حد طبیعی، ولیکن یک مقاومت محیطی نسبت به انسولین وجود دارد.از ویژگی‌های دیابت نوع 2، بی‌سر و صدا بودن و روند تدریجی آن است و غالبا در یک آزمایش خون اتفاقی تشخیص داده می‌شود.کنترل دیابت، یک هنر است که هم پزشک و هم بیمار، باید از چنین هنری برخوردار باشند.

عوارض عروقی از مختصات دیابت نوع 2است. گاهی بیماری، زمانی تشخیص داده می‌شود که به شبکیه چشم رسیده است و یا به بیماری قلبی یا فشار خون بالا، منجر گردیده است، بدون آن که قبلا، قند خون بالایی گزارش شده باشد. در واقع عوارض بیماری، به صورت علایم، ظاهر می‌شوند، بدون سر و صدا و بی مقدمه (بر خلاف نوع 1).چاقی، مادر دیابت نوع 2 تلقی می‌شود. این بیماران معمولا یا چاق‌اند و یا 80 درصد آنها روزی چاق بوده‌اند.مصرف قرص‌های ضد دیابت، حفظ وزن مطلوب، اصلاح شیوه زندگی، ورزش و در صورت لزوم تزریق انسولین در درمان آن موثرند، اما قدم اول در درمان، اصلاح شیوه زندگی و سپس تجویز متفورمین (قرص‌ ضد دیابت) است.

دیابت بارداری
دیابت بارداری به حالتی از دیابت گفته می‌شود که برای اولین بار، در دوران بارداری ظاهر می‌شود، بدون اینکه سابقه‌ای از دیابت قبلی در بیمار وجود داشته باشد.دیابت بارداری معمولا بعد از وضع‌حمل، به حالت طبیعی برمی‌گردد، ولی در بعضی خانم ها به دیابت دایمی تبدیل خواهد شد.2 تا 5 درصد کل بارداری‌ها، با دیابت بارداری همراه است (در ایران حدود 4 درصد).عدم تشخیص و درمان به موقع، عوارض سختی برای مادر و جنین به همراه خواهد داشت و به سقط جنین یا تولد نوزاد مرده یا نوزاد چاق (بیش از 4 کیلو) منجر خواهد شد.از آنجایی که در 50 درصد موارد از دیابت بارداری، هیچ سابقه‌ای از دیابت قبلی وجود ندارد، لذا شرط احتیاط حکم می‌کند که هر خانم باردار سالمی، به عنوان فرد مبتلا به دیابت بارداری در نظر گرفته شود تا خلاف آن ثابت گردد.ساده‌ترین آزمون برای تشخیص دیابت بارداری، این است که هنگام مراجعه ی زنان باردار به آزمایشگاه در هر ساعت از روز، بدون توجه به زمان غذا خوردن، 50 گرم گلوکز خوراکی به آنها خورانده می‌شود و یک ساعت بعد گلوکز (قند) خون اندازه‌‌گیری شود. اگر 140 یا بالاتر بود، تا 80 درصد دیابت بارداری تشخیص داده می‌شود.تکرار این آزمون با 100 گرم گلوکز خوراکی، در مرحله بعد انجام می‌شود.

دیابت دارویی

داروهای زیر قند خون را بالا می‌برند و می‌توانند یک دیابت نهفته را آشکار سازند:دیازوکساید(ضد فشار خون، ضد ترشح انسولین)، سیکلوفسفاماید(ضد سرطان، ضد ایمنی)، گلوکو کورتیکوییدها، تیازیدها، پنتامیدین، آلفا، اینترفرون، اسیدنیکوتینیک، استروژن و پروژسترون.دیابت دارویی، موقتی است و با قطع دارو، قند خون طبیعی می‌شود، مگر اینکه بیمار در مرحله پیش از دیابت (دیابت مخفی) باشد که در این صورت، دیابت او دایمی می‌شود.واکور که یک ماده سمی و نوعی مرگ‌موش است و برای معدوم کردن جوندگان موذی مورد استفاده قرار می‌گیرد، مخرب سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده است و مصرف اشتباهی آن، به دیابت دایمی منجر خواهد شد.

دیابت هر ۶ ثانیه یک قربانی در جهان می گیرد؛ همچنین یک چهارم ایرانیان در معرض ابتلا به دیابت هستند. برخلاف تصور، دیابت تنها یک بیماری با قندخون بالا نیست، بلکه یک عارضه جدی عروقی است که اندام های مختلف بدن از جمله قلب و چشم ها را دچار مشکل می کند. چاقی و اضافه وزن، مصرف فست فودها، کم تحرکی و استرس شدید ناشی از زندگی ماشینی و بالا بودن چربی و فشار خون از عوامل ابتلا به دیابت است. در دیابت پیشگیری بر درمان مقدم است، چون این بیماری با تجویز دارو قابل درمان نیست و مبتلایان باید تا آخر عمر تحت کنترل باشند. تشخیص به موقع دیابت که از طریق آموزش و اطلاع رسانی عمومی به جامعه میسر می شود، نقش موثری در پیشگیری از عوارض دیابت دارد. متأسفانه حدود نیمی از مبتلایان به دیابت از بیماری خود اطلاع ندارند که با آگاه کردن مردم به ویژه از طریق رسانه ها می توان به کنترل بیماری در آنها کمک کرد. شیوع این بیماری در برخی استان ها مثل یزد و بوشهر تا 13 درصد هم تخمین زده می شود. شیوع حدود 40 درصدی دیابت در برخی از کشور های حاشیه جنوبی خلیج فارس زنگ خطری برای شیوع گسترده  دیابت در کشور ماست. چنان که پیش بینی می شود تا سال 2025 شمار مبتلایان دیابت در کشور به مرز 8 تا 10 میلیون نفر برسد.

دیابت یک تهدید عمده برای سلامت و بهداشت عمومی محسوب می گردد که در حال شدید تر شدن می باشد وبزرگترین اثر آن بر بزرگسالان در سنین کار خصوصاً در کشورهای در حال توسعه می باشد.

*در سراسر جهان هر ساله 2/3میلیون مرگ به دیابت نسبت داده می شود.

*یک مرگ از هر 20 مرگ به دیابت نسبت داده می شود،8700 مرگ در هر روز، 6 مرگ در هر دقیقه

*حداقل یک مرگ از هر10 مرگ در میان بزرگسالان بین 35تا64 سال به دیابت نسبت داده می شود

*حداقل171 میلیون نفر در سراسر جهان دیابت دارند.

*تعداد افراد دیابتی به نظر می رسد تا سال 2030بیش از 2 برابر شود.

*در کشور های درحال توسعه تعداد افراد دارای دیابت تا150% در 25 سال آینده آفزایش پیدا خواهد کرد.

-میزان شیوع بیماری دیابت در نواحی مختلف ایران متفاوت است. به عنوان مثال، طبق بررسی های انجام شده بیشترین -میزان شیوع بیماری دیابت در شهر یزد وجود داشته است. (3/16 درصد)
-طبق مطالعات اخیر 14 – 23% ایرانیان بالغ بالای 30 سال دیابتی هستند یا دچار عدم تحمل گلوکز (IGT) می باشند. تقریباً 25% موارد IGT در آینده دچار دیابت می شوند.
60 – 70 در صد افراد دیابتی دچار آسیب عصبی می شوند که ممکن است منجر به قطع پا در آنها گردد. در حدود 15 % این -افراد زخم پای ناشی از دیابت مشاهده شده است.
-طبق بررسی های به عمل آمده ایران جزو کشورهایی است که به میزان زیاد در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارد و بروز دیابت در ایران رو به افزایش است.
10 کشوری که دارای بیشترین تعداد مبتلایان به دیابت هستند به ترتیب عبارت از : هند، چین،‌ایالات متحده امریکا، اندونزی، روسیه، ژاپن، امارات متحده عربی، پاکستان، برزیل و ایتالیا

افراد بالای 45 سال  برای تشخیص به موقع این بیماری که علایم چندانی ندارد، انجام آزمایش های مستمر را جدی بگیرند
افراد چاق، سیگاری یا کسانی که سابقه ابتلا به دیابت در خانواده آنها وجود دارد، لازم است از سنین پایین تر نسبت به انجام آزمایش قندخون اقدام کنند حدود 15 تا 20 درصد افراد جامعه به دیابت یا پیش دیابت مبتلا هستند،  دیابت نوع یک، متأسفانه قابل پیشگیری نیست، ولی دیابت نوع دو که شایع ترین نوع دیابت و مورد نظر است، با افزایش تحرک و اصلاح الگوی تغذیه و کاهش مصرف غذاهای نامناسب به راحتی قابل پیشگیری است. دیابت یک تهدید جدی است و همان طور که از ایدز می ترسیم، باید از سونامی این بیماری غیرواگیر نیز نگران باشیم طبق توصیه های انجمن دیابت آمریکا و اروپا که انجمن دیابت ایران نیز در درمان بیماری دیابت از آنها تبعیت می کند، آموزش در زمینه دیابت و راهکارهای درمان آن نخستین گام در کنترل بیماری است. وقتی بیمار کاملا با بیماری خود آشنا باشد، می تواند در روند درمان با پزشک همکاری کند. تغییر شیوه زندگی دومین گام در مسیر کنترل دیابت است، بدین ترتیب که ورزش و جلوگیری از اضافه وزن و پرهیز از عادت های پرخطر مثل استعمال دخانیات، استرس و کم خوابی باید به جزئی جدانشدنی از زندگی بیمار تبدیل شود

 کم تحرکی، تغذیه نامناسب و چاقی عمده ترین فاکتورهای خطر ابتلا به بیماری دیابت میباشد که نیمی از موارد دیابت با جلوگیری از چاقی و اضافه وزن قابل پیشگیری است. براساس آمارهای رسمی حدود   11.3 درصد جمعیت بالغ کشور به دیابت مبتلا هستند، البته خاورمیانه وشمال آفریقا دیابت خیزترین منطقه دنیاست و سه کشور همسایه ما در حاشیه جنوبی خلیج فارس جزو ۱۰کشور دارای بیشترین میزان شیوع دیابت در دنیا هستند. اگرچه نرخ شیوع دیابت در ایران با کشورهای کویت، عربستان و قطر که با شیوع فوق العاده دیابت مواجه هستند، قابل مقایسه نیست ولی با توجه به تغییر هرم جمعیتی و افزایش جمعیت میانسال و سالمند کشور در سال های آینده، افزایش چشمگیر شیوع دیابت در آینده دور از ذهن نیست.

جمع بندی:
دیابت، یک بیماری هزار چهره است و در هر مریضی به شکلی ظاهر می‌شود. من هیچ دو بیمار دیابتی را نمی‌شناسم که کاملا، یکی باشند. لذا نمی‌توان برای تمام بیماران دیابتی، یک نسخه واحد پیچید و یک دستورالعمل واحد تدوین نمود.از طرف دیگر، دیابت، یک بیماری شایع، پرعارضه، مزمن و صعب‌العلاج است. اگر در این چند واژه دقت کنید، درخواهید یافت که دیابت چه دامنه‌ وسیعی دارد.دیابت می‌تواند دارای چهره‌ای خشن یا ملایم باشد. برخورد ما با دیابت نیز متناسب با شدت و ضعف این بیماری است، مثلا بیماری دیابتی که در آستانه ی قطع عضو است، با بیماری که با مصرف یک قرص در روز بیماری خود را کنترل می کند، فرق دارد.در حال حاضر دیابت، قابل علاج نیست، ولی قابل کنترل و مهار شدنی است.