حوادث در دوران سالمندی

حوادث در دوران سالمندی

دوران سالمندی مرحله ای از زندگی است که از 65 سالگی شروع می شود و بادگرگونی های تدریجی در ترکیب و ساخت ارگانیسم و با نزول عملکرد تمام سیستمهای بدن همراه است این باور که دوران پیری در همه افرادبا کاهش توانائیهای جسمی وروانی عمیق همراه است واقعیت ندارد و اکثر افراد سالمند توانائیهایشان را تاحد قابل توجهی حفظ می کنند افراد مسن سالم معمولا سطح فعالیت اجتماعی خود را تا حدی که فقط تفاوت جزئی با افراد میانسال دارد در حد مطلوب نگه می دارند. برای خیلی از افراد، دوران پیری تداوم رشدهوشی، هیجانی و روانی است. قرائن زیادی در دست است که حفظ فعالیت اجتماعی برای سلامت جسمی و روانی سالمندان حائز اهمیت است در این صورت فردسالمند می تواند احساس کفایت و احترام به نفس راخود تداوم بخشد.

آنچه که مراقبین واطرافیان فرد سالمند شایسته است انجام دهند کمک به حفظ حس احترام و عزت نفس سالمند است. فرد مسن اگر مورد حمایت اجتماعی وخانوادگی قرار گیرد سلامت جسمی و روانی او تامین می گردد و عزت نفس بالایی پیدا می کند. هر چه فرد سالمند توان جسمی خود را تداوم بخشد بهتر می تواند با عوامل خطر زایی محیطی مقابله کند. در دوران پیری وزن مغز وعملکرد هوشی فرد کاهش می یابد. کندی یکی از ویژگیهای دوران پیری است. این کندی در کلیه حرکات واز جمله رفلکس های فرد مسن وجود دارد بنابراین تاخیر در واکنشهای رفلکسی موجب تاخیر در دوری گزینی از منبع خطر می شود و بدین نحو سالمند همواره به مراقبت از خطر و حفظ ایمنی نیاز پیدا می کند.

بنظر می رسداختلال در اعمال روانی – حرکتی سالمندان به مکانیسم های مغزی آنان مربوط باشد تابه عوامل محیطی . همراه این تغییرات شناختی و حرکتی تغییرات مهمی در شخصیت و گرایشهای آنان به وجود می آید نظیر افزایش احتیاط، عدم انعطاف و بریدن دنیای خارج . البته کاهش تحرک و فعالیت سالمندان و افزایش احتیاط در آنان نکات مثبتی استکه در این دوران آنان را از قرار گرفتن در معرض خطرات محافظت می کند. اما از سوی دیگر کندی رفلکسهای حفظ بقا ونیز عدم تعادل جسمی و حرکتی، ضعف تمرکز و جهت یابی واختلالات شنوایی و بینایی و حسی از جمله عوامل منفی مستعد کننده دراین دوران برای آسیب دیدگی در مقابل صدمات است. که معمولا وجود این فاکتورها و فاکتورهای زمینه ای جسمانی گاهی اوقات سبب افزایش شدت حادثه می شود.

پیشرفتهای پزشکی وبهداشت عمومی به طول عمر افراد افزوده است ودر حالیکه افراد عمر طولانی تری یافته اند در حالیکه از بسیاری از عواقب وعوارض پیری در رنجند.

اپیدمیولوژی حوادث در سالمندان:

آخرین تجزیه و تحلیل اطلاعات برنامه کشوری پیشگیری از حوادث خانگی ( 1380) حاکی از آن است که میزان بروز حوادث خانگی در مقطع سنی 4 -0 سال بالاترین حد را داراست و از آن مرحله تا سنین بعد این میزان رو به کاهش است اما مجددا میزان حوادث خانگی در مقطع سنی 60 و بالاتر افزایش قابل توجهی می یابد که از مجموع مصدومین (169139نفر) تعداد 17457 نفر مربوط به مقطع سنی 60 بالاتر است ( 3/10 % کل مصدومین ) پنج علت اصلی بروز حوادث که بالاترین میزان حادثه در منزل را برای سالمندان تشکیل می دهد عبارتند از :

تماس با مایعات داغ (5094 نفر، 29 درصد)، تماس بااجسام تیز (4089 نفر ، 23 درصد) ، زمین خوردن ( 2272 نفر، 13 درصد) ، سقوط ( 1824 نفر ، 10 درصد) ، برخورد با اجسام ( یاضربه) ( 11359 نفر، 1 درصد) ( درصد ها به نسبت کل مصدومین سالمند محاسبه شده است)

این حوادث موجب بروز صدمات جسمانی شده اند که عمدترین صدمات ناشی از حوادث فوق الذکر که بالاترین میزان مصدومین را در گروه سنی سالمندان داشته اند. عبارتند از:

سوختگی ( 6646 نفر ، 38 درصد) ، بریدگی ( 5366 نفر، 31 درصد) شکستگی ( 1948 نفر، 11 درصد) ، زخم( 1750 نفر ، 10 درصد ) ، ضربدیدگی و در رفتگی ( 779 نفر ، 4 درصد) . ( درصد ها به نسبت کل مصدومین سالمند محاسبه شده است)

تعداد موارد فوت ناشی از حوادث خانگی در گروه سنی 60 وبالاتر 179 نفر است که 17 درصد کل فوتهای ناشی از حوادث خانگی را به خود اختصاص می دهد.

پنج علت عمده مرگ ناشی از حوادث در سالمندان عبارتند از:

تماس با آتش ( 43 نفر، 24 درصد) ، سقوط ( 40 نفر، 22 درصد) ، تماس با مایعات داغ ( 20 نفر ، 11 درصد) ، خودکشی ( 14 نفر ، 8 درصد) ، تماس با مواد شیمیایی ( 14 نفر، 8 درصد) . (درصدها به نسبت کل مرگهای سالمندان محاسبه شده است)

مبحث خودکشی نیزدر مورد سالمندان باید مورد بررسی وعلت یابی قرار گیرد این مساله در مورد سالمندان سالم مورد انتظار نیست ولی آن دسته از سالمندان که احساس تمامیت در زندگی خود و در این مرحله از عمر را ندارند و مبتلا به افسردگی و یا زوال عقل دوران پیری هستند بیشتر به چشم می خورند هر چند که در کشور ما با وجود حمایتهای خانوادگی و سنن فرهنگی مبتنی بر احترام به سالمندان، خودکشی در این گروه سنی از میزان بالایی برخوردار نیستولی در همین حد نیز براحتی قابل پیشگیری است. با توجه به عللی که اشاره شد سالمندان بعنوان یکی از اقشار آسیب پذیر به محیطی ایمن نیاز دارند که بتواند در آن از عوامل خطرزا مصون باشند ویا این عوامل بر ایشان به حداقل رسیده باشد.

حوادث :

سالمندان، به علت تغییرات جسمی و حرکتی ناشی از کهولت از جمله کاهش دید، کاهش شنوایی، ضعف تعادل، کندی حرکتی، بیماریهای ناتوان کننده مثل( آرتریت مفصل رانو، ضعف عضلانی ...) و مصرف داروها، سرگیجه ، گیجی وعدم تمرکز ونامناسب بودن شرایط محیط بیشتر در معرض حوادث خانگی وخیابانی قرار می گیرند.

حوادث خانگی:

1- سقوط:

سقوط از حوادثی است که موجب شکستگی استخوان ها می شوند. و یکی از علل اصلی ناتوان کننده سالمندان است. پس بیایید راههای پیشگیری از سقوط رابیاموزید. حادثه برای هر کسی ممکن است پیش بیاید. همه افراد در هر سنی باید مراقب خود باشند. سالمندان بیشترین قربانیان حوادث مختلف می باشند. پس در این دوره باید بیشتر مراقب خود باشید؛ زیرا در صورت بروز حادثه احتمال آسیب دیدگی وبخصوص شکستگی بیشتر می شود و مدت زمان لازم برای ترمیم زخم ها و جوش خوردن شکستگی ها، طولانی تر است در صورت شکستگی بی حرکت می شوید و مجبورید مدتها در رختخواب بمانید . همین امر باعث وابستگی بیشتر شما می شود. شکستگی استخوانهای ران ولگن شایعترین شکستگیهای در این دوره است.

یک زمین خوردن ساده بر روی فرش، ممکن است باعث شکستگی استخوان لگن و بستری طولانی مدت در بیمارستان شود. شایع ترین حادثه در دوره سالمندی افتادن و زمین خوردن است، که گاهی به علت عوامل موجود در محیط زندگی پیش می آید، مانند لیز بودن کف حمام وکافی نبودن نور راه پله ها. گاهی نیز علت زمین خوردن مربوط به خودتان است. به عنوان مثال به علت تغییر فشارخون وسرگیجه، تعادل شما به همخورده وبه زمین می افتید.

برای پیشگیری از حوادث، باید محیط زندگی خود را تا جایی که امکان دارد با شرایط سالمندی خود سازگارسازید وعلل ایجاد کننده آنرا برطرف کنید. از محیط خانه شروع کنید.

سقوط در محیط خانه:

حدود 75 درصد حوادث سالمندان در منزل و یا اطراف آن اتفاق می افتد.

پله ها: شایع ترین محل زمین خوردن ، پله ها هستند. معمولا این اتفاق در پله آخر ایجاد می شود؛ جایی که ممکن است به اشتباه تصور کنیم که پله ها تمام شده اند.

- هنگام بالا و پایین رفتن از پله ها، حتما چراغ راه پله و پاگرد را روشن کنید تا نور کافی باشد. ( دقت کنیدکه نور کم مهمترین علت زمین خوردن است)سعی کنید در ابتدا وانتهای راه پله کلید برق نصب کنید.

- لبه پله ها را با چسباندن نوار رنگی یا رنگ کردن مشخص کنید تا انتهای پله بهتر دیده شود.

- وجود نرده در کنار پله ها ضروری است. اگر نصب نرده امکان ندارد، یک میله محکم با فاصله مناسب بر روی دیوار نصب کنید به طوری که بتوان از آن کمک گرفت. دقت کنید که نرد ها شل و شکسته نباشد و بهتر است در هر دو طرف راه پله نرده وجود داشته باشد وطول آن به اندازه طول راه پله باشد.

- در صورتی که روی پله ها را فرش یا موکت پوشانده اید، حتما باید کف پوش پله را به وسیله گیره های مخصوص، به پله ثابت کنید و مراقب باشیدکه چین نخورد وکشیده نشود.

- راه پله هاعاری از هر گونه وسایل اضافی باشد.

- اگر خودتان قادر به انجام اصلاحات درمنزل نیستند از اطرافیان و یا تکنسین کمک بگیر.

1- آشپزخانه:

آشپزخانه نیز یکی از محل های شایع زمین خوردن است.

- کف پوش آشپزخانه نباید لیز باشد.

- از واکس های براق کننده برای کف آشپزخانه استفاده نکنید؛ زیرا علاوه بر اینکه خطر لیز خوردن را بیشترمی کند ، با انعکاس نور و به وجودآوردن اختلال دید خطر زمین خوردن را افزایش می دهد.

- درصورت شستن کف آشپزخانه و یا خیس شدن آن به هردلیل و یاریختن روغن در کف آشپزخانه، بلافاصله آن راخشک کنید و برای اینکار خم نشوید. روی زمین بنشینید و یا از وسایل دسته بلند استفاده کنید.

- اشیاء مورد استفاده خود در قفسه های پایین کابینت بگذارید تا دسترسی به آنها آسان باشد و جلو دست وپای شمارا نگیرد.

- از چهار پایه های محکم استفاده کنید و هرگز از صندلی به جای چهار پایه استفاده نکنید.

2- حمام:

حمام نیز به دلیل خیس بودن کف آن، از محلهای بسیار پر خطر برای زمین خوردن است. بنابراین هنگام استحکام، نکات زیر رادر نظرداشته باشید:

- راهروی ورودی به حمام و دستشویی باید دارای روشنایی در هنگام شب باشد.

- از دمپایی هایی برای حمام استفاده کنید که کف آن لیز نباشد. دمپایی های ابری اصلا مناسب نیستند.

- از پادری های پلاستیکی مخصوصی که از لیز خوردن جلوگیری می کند برای کف حمام استفاده کنید.

- اگرحمام کردن در حالت ایستاده برای شما سخت است، از یک صندلی یا چهارپایه برای نشستن زیر دوش استفاده کنید. دوش دستی نیز می تواند کمک کننده باشد.

- میله هایی رابه عنوان دستگیره بر روی دیوارحمام نصب کنید که بتوان قبل از لیزخوردن باگرفتن آنها تعادل خود را حفظ نمود.

- صابون و مواد شوینده رادر ظرفی نگهدارید که به راحتی قابل دسترسی باشد، تا از افتادن شما بعلت سر خوردن، جلوگیری کند.

3-اتاق

برای کاهش خطرات احتمالی در اتاق به نکات زیر توجه کنید:

-کلید برق اتاق، باید در نزدیکترین محل به درب ورودی باشد تا مجبور نباشید برای روشن کردن لامپ، در تاریکی را بروید.

- تلفن باید در نزدیکی محل خواب و نشستن تان باشد تا در زمان پاسخگویی، که با عجله بلند می شوید زمین نخورید.

- اگر روی تخت می خوابید، تختی را انتخاب کنیدکه بلندی آن طورری باشدکه پای شما به زمین برسد.

- فرش کف اتاق را طوری قرار دهیدکه پاگیر نکند.

- لبه همه موکتها کامل و بطور یکنواخت به کف اتاق بچسبد.

- پتو یا روفرشی روی فرش پهن نکنید؛ زیرا امکان جمع شدن و لیز خوردن و گیرکردن به پا را زیاد می کند.

- وسایل خانه را طوری بچینید که سر راه نباشند، بخصوص در مسیر اتاق خواب به توالت و آشپزخانه ، زیرا شب ها هم مورداستفاده قرار می گیرند.

- در مورد وسایل برقی مثل تلوزیون، رادیو و ... دقت کنید که سیم آنها از کنار دیوار رد شده باشد و در مسیر عبور و مرور نباشد.

- بهتر است در انتخاب خانه، خانه های را انتخاب کنیدکه بین اتاق ها اختلاف سطح یا پله وجود نداشته باشد زیرا وجود پله یا اختلاف سطح در داخل منزل خطر زمین خوردن را افزایش می دهد.

- برای انجام کارهایی مثل شستن شیشه پنجره یا دیوارها، از دیگران کمک بگیرید وتا جایی که امکان دارد از بالا رفتن از نردبان یا ایستادن روی چهار پایه خودداری کنید.

- از پوشیدن لباسهای بلند که راه رفتن را مشکل می سازد خودداری کنید.

- اگر مشکل دید دارید حتما از عینک استفاده نمایند.

- از حمل چند وسیله با هم که جلوی دیدتان را می گیرد اجتناب کنید.

- از صندلی هایی که بلندی مناسب دارند استفاده نمایید.

- فقط در مواردی ( با مشورت پزشک) که با عصا نیاز دارید ازآن استفاده کنید.

- هنگامی که برای شما حادثه ای ولوکوچک اتفاق افتاده است از اطرافیان کمک بخواهید و به پزشک مراجعه کنید.

2- خفگی : بعلت حالتهای بی قراری و بی توجهی و عجولانه غذا خوردن ممکن است غذا وخوراکیها به راههای تنفسی بپرد و منجر به خفگی گردد. جهت پیشگیری بهتراست حین غذا خوردن تنها نباشد و با آرامش بیشتری غذا بخورید.

3-مسمومیت:

به دلیل ضعف بینایی در دوره سالمندی احتمال مصرف اشتباه داروها، مواد شیمیایی و سموم وجود دارد، که جهت جلوگیری از این گونه حوادث بهتر است داروها جدا سازی شوند وفقط به مقدارلازم در دسترس باشد وحتی المقدور مصرف دارو به همراه مراقب باشد. سموم رادر ظروف خاصی با برچسب مشخص نمایید ودر مکان خاصی قرار نمایید تا اشتباها خورده نشوند.

4-سوختگی :

- در نزدیکی محل خواب، نشستن ودر مسیرهای رفت وآمدتان در منز، بخاری، ظروف داغ ومایعات داغ وجود نداشته باشد.

- قبل از حمام کردن بهتر است درجه آب تنظیم شود تا خیلی داغ و سوزاننده نباشد.

- حین استفاده از اجاق گاز و بخاری و شومینه بسیار مراقب باشید و اصول ایمنی را رعایت کنید.

5- بریدگی:

بعلت لرزش دست وضعف حرکات ظریف انگشتان ، ممکن است قادر نباشید که از چاقو و سایر وسایل، سوزن و.... به خوبی استفاده کنید حتی المقدور کار با این وسایل را به حداقل برسانید. در صورتیکه ناچار به انجام اینکار شدید دقت واحتیاط کافی راداشته باشید. در مسیرهای رفت وآمد و نشستن نباید اشیاء تزئینی تیز و یا میزهای تیز و... وجود داشته باشدچون حادثه آفرین خواهد شد.

علل سقوط:

1- سرگیجه وعدم تعادل: (( سرگیجه وعدم تعادل)) یکی از عواملی است که می تواند باعث سقوط وافتادن شود. سرگیجه علل مختلفی دارد. در صورت داشتن چنین مشکلی، حتما به پزشک مراجعه کنید. گاهی سرگیجه به علت وضعیت بدنی خاصی ایجاد می شود. در اینگونه موارد، با رعایت توصیه های زیر می توان از بروز سرگیجه جلوگیری کرد:

- خم کردن سر به عقب- حرکت سر به عقب، مانند آنچه هنگام نگاه کردن به آسمان یا برداشتن جسمی از طبقات بالای قفسه پیش می آید ممکن است باعث سرگیجه وعدم تعادل شود. این امر به علت تغییراتی استکه با افزایش سن در بدن ایجاد می شود. برای پیشگیری از آن، بهتر است لوازم مورد نیاز خود را درطبقات پایین ترقفسه قرار دهید تا مجبور به خم کردن سر به عقب نشوید.

همچنین موقع لم دادن روی مبل یا تکیه به پشتی که سر خود را خیلی به عقب خم نکنید. مراقب باشیدکه روی مبل یا پشتی خوابتان نبرد؛ زیرا ممکن است سر در وضعیت نا مناسب وخم به عقب قرار گیرد.

سالمندی دوره خوبی است اگر شیوه سالم زندگی کردن را بدانید- زندگی رابا سلامتی ونشاط سپری کنید.

بلند شدن ناگهانی هنگام برخاستن از رختخواب، ابتدا به آرامی بنشینید و بعد بایستید. زیرا بلندشدن ناگهانی نیز می تواند باعث سرگیجه وسقوط شود.

مصرف خودسرانه داروها: هنگامی که پزشک برای شما داروی خواب آور یا داروی ضدفشارخون تجویز می کند، مصرف این داروها برای شما لازم بوده و به حفظ سلامتی شما کمک می کند. اما هرگز بدون تجویز پزشک دارو مصرف نکنید. زیرا مقدار نادرست دارو می تواند فوق العاده خطرناک باشد. مصرف خود سرانه داروهای خواب آور باعث گیجی و خواب آلودگی شده وخطرزمین خوردن را افزایش می دهد. مصرف خودسرانه داروهای ضد فشارخون نیز، می تواند باعث افت ناگهانی فشارخون شده و موجب سرگیجه و افتادن شود. توصیه های زیر به شما کمک می کند تا از خطرات ناشی از مصرف نامتناسب دارو جلوگیری کنید:

- فقط داروهایی را مصرف کنید که پزشک معالج شما برای درمان شما تجویز کرده است.

- از مصرف دارو، به توصیه های دیگران جدا خودداری کنید.

- در صورتی که بعلت ضعیف شدن دید و فراموشی فکر می کنید که نمی توانید داروهای تجویزی پزشک معالج خود را به درستی مصرف کنید بهتر است برای مصرف دارو از یک فرد دیگر کمک بگیرید.

انجام ورزش های تعادلی به حفظ تعادل کمک کرده و خطر سقوط را کمک می کند.

2- مشکلات بینایی:

ضعف بینایی یکی دیگر از عوامل ایجاد کننده حوادثی مانند زمین خوردن و تصادفات رانندگی است. برای پیشگیری از این حوادث، لازم است به نکات زیرتوجه نمایید.

- هنگام ورود به اتاق تاریک یا هنگام بیرون رفتن در شب عجله نکنید، اول محیط را روشن کنید. زیرا با افزایش سن، چشم ها دیرتر به تاریکی عادت می کنند.

- مطالعه وکارهای چشمی رادر نور کافی انجام دهید. از لامپهای پرنورتر ( حداقل 60 وات) و باروشنایی ثابت وشفاف استفاده کنید.

- برای پیشگیری از برخورد با درب ها لازم است رنگ درب با دیوار متفاوت باشد.

- در صورت بروز هر نوع ناراحتی در دید، مثل تارشدن دید، دیدن جرقه های نورانی ، کج و معوج دیدن خطوط صاف، درد و قرمزی چشم ها و... به پزشک مراجعه کنید.

حتی اگر مشکلی ندارید، ضروری است سالی یکبار معاینه چشم شوید. این معاینات به تشخیص به موقع و پیشگیری از بسیاری بیماریهای چشمی کمک می کند.

مشکلات شنوایی

کاهش شنوایی مشکل شایع سالمندی است. به کاهش شنوایی ناشی از سالمندی، پیر گوشی گفته می شود. این کاهش شنوایی در هر دو گوش است و کم کم بوجود می آید. پیرگوشی با سمعک بهبود می یابد. شنیدن صداهای موجود در محیط اطراف، در بسیاری از مواقع ما را از خطر آگاه می کند. در هنگام عبور از خیابان و یا رانندگی، کم بودن قدرت شنوایی در سالمندان می تواند موجب بروز حادثه بشود.

توجه :

- از رفتن به مکانهایی که سر وصدای زیاد وجود دارد خودداری کنید صداهای بلند کاهش شنوایی رابیشتر می کند.

- برخی از داروها برای گوش ضرر دارد و موجب کاهش شنوایی می شود. بنابراین هیچگاه بدون تجویز پزشک دارو مصرف نکنید.

بر طرف شدن مشکلات شنوایی به برقراری ارتباط بهتر با اطرافیان کمک می کند.