تغذیه در مبتلایان به ایدز

آنچه در رابطه با بیمارى ایدز بسیار حائز اهمیت می باشد ، جلوگیرى از ابتلا به این بیمارى است. ولى اگر فردى به این بیمارى مبتلا شد، به دلیل دوره طولانى بیمارى مهمترین چیز کنار آمدن با این بیمارى، مراقبت از انتقال این بیمارى و سالم زیستى در کنار این بیمارى است. افراد مبتلا به این بیمارى باید بدانند که اگر مراقبت هاى بهداشتى، پزشکى و تغذیه اى را در رابطه با این بیمارى رعایت کنند، مى توانند در کنار سایر اعضاى خانواده خود به زندگى ادامه دهند و ارائه آموزش هاى جزئى به آنها و اعضاى خانواده شان کافى است تا آنها را به یک زندگى سالم رهنمون شود.

از آنجایى که سلامت بافت ها و قدرت مقابله با عوامل بیمارى زا، در بیماران مبتلا به ایدز کاهش مى یابد و ارتقاى سیستم ایمنى بدن بسیار حائز اهمیت است ، تغذیه به عنوان یک اصل مهم در ارتقاى سطح سلامت این افراد شایان ذکر بوده و باید غذاى مغذى و آب سالم براى آنها فراهم شود، به خصوص وقتى که مسافرت مى کنند یا بیرون غذا مى خورند.

• اختلالات تغذیه اى در این بیمارى

یکى از عوارض شایع در این بیمارى سوءتغذیه پروتئین –انرژى یاPEM 1  است. عمده ترین علت کاهش وزن در افراد مبتلا به ایدز کاهش دریافت انرژى است نه افزایش مصرف آن. این افراد دچار اختلال در حس چشایى هستند و زمانی که توده عضلانی بدن تا ۵۵ درصد حالت طبیعی تحلیل می یابد، این افراد دچار مرگ خواهند شد. از دیگر اختلالات مى توان به تهوع، استفراغ، اسهال، اختلالات تنفسى و بی اشتهایی عصبى  اشاره کرد . عمده ترین دلایل کاهش وزن شدید در این بیماران عبارتند از: کاهش انرژى دریافتى، کاهش فعالیت، کاهش اشتها و نقایص متابولیکى.

• انرژى و پروتئین مورد نیاز

در افراد مبتلا به ایدز انرژى توصیه شده براى نگهدارى وزن برابر است با انرژى پایه مورد نیاز ( BEE) ضرب در ۳/۱ و براى افزایش وزن ضرب در ۵/۱.

نیاز به پروتئین در این بیماران براى حفظ وزن برابر 1/4- 1 گرم به ازاى هر کیلوگرم وزن بدن و براى بازسازى برابر است با 1/5 - 2گرم به ازاى هر کیلوگرم وزن بدن مى باشد. آرژنین در ایمنى سلولى بسیار مفید است و بد نیست بدانیم که مصرف و عملکرد اسید فولیک درPEM آسیب مى بیند.

 گوشت ها

در مبحث پروتئین اولین چیزى که به ذهن مى رسد، گوشت ها هستند، بنابراین گوشت بوقلمون و انواع ماهى ها بسیار توصیه مى شود. ماهى غذاى بسیار سالم و سودمندى است که باید حداقل دو بار در هفته مصرف شود.

 تخم مرغ

تخم مرغ یکى از منابع عالى پروتئین بوده که مصرف آن برای بیمارانی که دوره نقاهت را مى گذرانند و ضعف بدنی دارند، بسیار سودمند است. باید توانایى کبد را در استفاده از تخم مرغ در نظر بگیریم تا میزان کلسترول آن در فرد ایجاد ناراحتى نکند، بنابراین به بیماران دچار ناراحتی کبدی توصیه مى شود که بیشتر از ۳ عدد تخم مرغ در هفته میل نکنند. البته این محدودیت براى مصرف زرده یاد شده است و خوردن سفیده اى کاملاً پخته شده ( زیرا سفیده خام داراى ماده اى به نام آویدین است که ایجاد تداخل هاى تغذیه اى با ویتامین بیوتین مى کند) به هر میزان در هفته مانعى ندارد.

 شیر

به عنوان یک منبع پروتئینى مناسب و غنی براى جلوگیرى از سوء تغذیه بسیار مفید است ، بنابراین سعی کنید روزانه یک لیوان شیر به همراه یک قاشق غذاخورى عسل یا دو عدد خرما میل کنید.

 عدس

عدس یکى دیگر از منابع عالى پروتئینى است و علاوه بر پروتئین، حاوى ویتامینB، آهن و کلسیم است. عدس پخته به همراه روغن زیتون غذایى کامل و پر انرژى است.

• چربى ها

بدن انسان نیاز به یک سری اسیدهاى چرب به نام اسیدهاى چرب ضرورى یاEFA2دارد که قادر به ساخت آنها نمی باشد و باید از طریق رژیم غذایی تامین شوند. این اسیدهاى چرب در روغن هاى مایع مثل روغن زیتون، گردو، روغن سویا و انواع ماهى به خصوص ماهى هاى آب هاى سرد مثل قزل آلا ، ساردین، سالمون و تون) وجود دارند و درصورتی که به مقدار کم مصرف شوند، فرد دچار اختلال در اسیدهای چرب ضرورى مى شود که این اختلال در افراد مبتلا به ایدز مشاهده مى شود.

در افراد مبتلا به ایدز استفاده از چربی هایى به نامMCT 3بسیار مفید مى باشد. این چربى ها در روغن نارگیل وجود دارند و در داروخانه ها فروخته مى شوند. این چربى ها نیاز به هضم ندارند و میزان مصرف آنها باید کنترل شده باشد. در ضمن این نوع چربى، اسیدهای چرب ضرورى ندارد و باید همراه باLCT 4 مصرف شود. استفاده از روغن ماهى یا اسید هاى چرب امگا ۳ عملکرد ایمنى را بهبود می بخشد ، چون امگا ۳ در مقایسه با امگا ۶ التهاب را بیشتر کاهش می دهد.

• مایعات

در افراد مبتلا به ایدز نیاز به مایعات مثل افراد عادى است ( 12- 8 لیوان در روز ) ، مگر اینکه دچار اسهال، استفراغ یا تب باشند .

به ازاى هر یک درجه تب، نیاز به انرژى ۱۳ درصد و نیاز به پروتئین ۱۰ درصد افزایش پیدا مى کند.

پی نوشت :

1-Protein Energy Malnutrition

2-Essential Fatty Acids

3-Medium Chain Triglycerides : اسیدهای چرب با زنجیره متوسط با 6 تا 10 اتم کربن

4-Long Chain Triglycerides : اسید های چرب بلند زنجیره

• ویتامین ها

در افراد مبتلا به ایدز، مصرف ویتامین ها و مواد معدنی بسیار اهمیت دارند. بنابراین به افراد دچار این بیمارى یاد آور می شویم که از خوردن سبزیجات و میوه های تازه غفلت نکنند.

نیاز افراد مبتلا به ایدز به آنتى اکسیدان هایى مثل بتا کاروتن ( پیش ساز ویتامینA) ، ویتامینE و ویتامینCبسیار افزایش می یابد. از این رو مصرف یک لیوان آب هویج رنده شده همراه با یک قاشق غذاخورى روغن زیتون و آب لیموى تازه ( یک روز در میان ) می تواند تا حدودی ویتامین هاى یاد شده را به بدن فرد برساند و سایرمنابع این ویتامین ها عبارتند از :

بتا کاروتن:

این آنتى اکسیدان یکى از قوى ترین آنتى اکسیدان هاى موجود در طبیعت است که در بدن تبدیل به ویتامینAمى شود و در هویج به وفور یافت می شود. همچنین در برگه زردآلو، میوه زردآلو، سیب زمینى ، اسفناج ، طالبى ، کدوحلوایى و کاهو وگریپ فروت وجود دارد.

ویتامینC( اسید آسکوربیک ):

ویتامینC گسترش ویروس ایدز یاHIV1را کند مى کند. این ویتامین که یک از آنتی اکسیدان های می باشد، به مقدار زیاد در میوه ها و سبزى هاى تازه وجود دارد. گوجه فرنگى ، جعفرى ، کلم، مرکبات ( مثل لیموشیرین ، لیموترش، پرتقال و نارنگی )، فلفل دلمه و... منابع بسیار عالى این ویتامین هستند. بنابراین خوردن موادى مثل هندوانه، کلم بروکلى ، گریپ فروت، پرتقال، توت فرنگى ، بامیه، سیب زمینى، کدو، گل کلم و گوجه فرنگى خام را به شما توصیه مى کنم.

خرد کردن، پختن، کوبیدن، فریز کردن و انجام سایر فرایندها بر روی میوه ها و سبزی ها باعث کاهش مقدار زیادی ویتامینC در آنها می شود. پس سعی کنید تا جایی که ممکن است به طور تازه آنها را مصرف کنید.

ویتامینE :

این ویتامین با عنوان ویتامین جوانى وضد پیرى و برطرف کننده تنش هاى قبل از قاعدگى در خانم ها مى شناسیم. این ویتامین یکى از ضرورى ترین و حیاتى ترین ویتامین هاى مورد نیاز است که در روغن ذرت، روغن سویا، روغن گندم، دانه کنجد و بادام زمینى، تخم آفتابگردان ، گردو و جوانه گندم وجود دارد. ولى به دلیل محلول بوددن این ویتامین در چربى ، مصرف بیش از حد آن باعث ایجاد مسمومیت در بدن می شود. بنابراین در مصرف مکمل هاى این ویتامین به شکل قرص، باید جانب احتیاط را رعایت کرد، اما چون منابع غذایى آن تا آن اندازه خورده نمى شوند که مسمومیت ایجاد کند جاى نگرانى نیست. فقط به دلیل اینکه تمام منابع غذایی آن چربى ها و روغن ها می باشند، باید از زیاده روى در مصرف آنها پرهیز کرد.

ویتامین هاى گروهB :

ویتامین هاى گروهBهم اشتها را زیاد مى کنند و هم توان بدنى را افزایش مى دهند.

ویتامینB1 ( تیامین ):

درگوشت ها، نان، برنج، غلات سبوس دار و حبوبات یافت مى شود. خوشبختانه در شرقى ها به دلیل مصرف سیر و پیاز خام تا حد زیادى این ویتامین تامین مى شود، زیرا این دو ماده در حالت خام به دلیل داشتن آلیسین2(alicin) جذب این ویتامین را افزایش مى دهند، در مقابل چاى و ماهى خام داراى ترکیبى به نام تیامیناز است که در واقع عامل تجزیه کننده تیامین است و مصرف زیاد این مواد غذایی باعث کمبود این ویتامین در بدن می شوند. این ویتامین علاوه بر نقش اساسى که در سیستم ایمنى به عهده دارد، در حفظ آرامش و برطرف کردن استرس هاى ناشى از مواجهه با بیمارى به شما کمک خواهد کرد. بنابراین مصرف مکمل هاى این ویتامین حتی براى افراد سالم یک هفته قبل از انجام فعالیت هاى استرس زا مثل زایمان، کنکور، امتحان رانندگى و... توصیه مى شود.

ویتامینB2( ریبوفلاوین ):

این ویتامین بنا به دلایل عدیده اى نقشى بسیار چشمگیر در حفظ وضعیت مطلوب بدن دارد.

داروى دزوکسى روبین هیدروکلراید که برای درمان ایدز مصرف می شود، نیاز به ویتامینB2  را افزایش مى دهد.علائم کمبود این ویتامین، زخم و شکاف در لب ها و دهان و زبان (Cheilosis) - درماتیت سبوره اى اطراف بینى و حشفه ( ناراحتى پوستى شامل پوسته پوسته شدن پوست ) - اشک ریزى- پر رنگ شدن سطحى قرنیه- زخم قرنیه- احساس وجود شن در چشم و در نهایت کم خونى است.

منابع غذایى این ویتامین عبارتند از : جگر و قلوه ، غذاهاى گیاهى ، سبزیجات و لبنیات به خصوص شیر. اگر رژیم غذایى که سرشار از نشاسته، فیبر (چیزى که در میوه ها وسبزى ها به وفور یافت مى شود ) و لاکتوز( قند شیر ) باشد ، سنتز این ویتامین را در روده افزایش مى دهد (چون باکترى هاى روده مقداری از این ویتامین را تولید مى کنند ).

ویتامین ۶B ( پیریدوکسین ):

درگوشت هاى سفید، تن ماهى، جوجه ، ماهى سالمون، ذرت، موز، توت فرنگى ، طالبى، لوبیا سبز، گوجه فرنگى، سیب زمینى و اسفناج وجود دارد. به طور کلى اسفناج، موز،سیب زمینى و تن به عنوان بهترین منابع غذایى این ویتامین به شمار مى آیند.

داروی ایزونیازید نیاز به این ویتامین را افزایش مى دهد .

ویتامینB12:

درجگر، گوشت، ماهى و زرده تخم مرغ وجود دارد . اگر سن بیمار بالا باشد، به دلیل اختلالات گوارشى نیاز به این ویتامین بیشتر خواهد بود .

اسید فولیک :

که در سوء تغذیه پروتئین -انرژى( PEM ) مصرف و عملکرد آن آسیب مى بیند و نیاز به آن افزایش مى یابد . این ویتامین به عنوان عاملى که مقاومت بدن را افزایش می دهد، باید مورد توجه قرار گیرد. این ویتامین در اسفناج، آب پرتقال، گوشت ها به خصوص گوشت گوساله، مخمر ، قارچ، لبنیات مثل شیر و پنیر کم چرب وجود دارد.

پی نوشت :

1-Human Immunodeficiency Virus

2-alicin : رنگدانه گیاهی