توصیه های امام رضا علیه السلام برای مهر ماه

ماهها و فصل ها و همچنین موقعیت جغرافیایی و تغذیه مناسب در این ایام بر مزاج انسان تأثیر گذار بوده و رعایت برخی دستورات در نوع تغذیه می تواند به تأمین سلامت و پیشگیری از بسیاری بیماریها به انسان کمک کند.مطابق آنچه در طب سنتی آمده ماه ایلول تقریبا همزمان با مهرماه است و به صورت تقریبی از 23 شهریور تا 22 مهرماه را شامل می شود . در کتاب ارزشمند طب الرضا(ع) ایلول سى روز دانسته شده و آمده است: در این ماه هوا پاکیزه مى‏شود تسلط مره سوداء قوى می گردد شرب مسهل بد نیست. خوردن شیرینى‏ها و گوشت هاى معتدل مانند گوشت گوسفند یک ساله و بزغاله نر سودمند است از خوردن گوشت گاو و زیاده‏روى در اکل کباب و گوشت هاى سرخ کرده و افراط در رفتن حمام باید پرهیز کرد و از استعمال بوهاى خوش معتدل المزاج نباید غافل بود و از خوردن خیار چنبر و خربزه نارس باید اجتناب کرد.(1)

توصیه کلی امام رضا (ع) برای پاییز رعایت اعتدال و مصرف غذاهای معتدل است. آن حضرت به مأمون توصیه می فرماید که در تابستان غذای خنک تناول کند، و در زمستان غذای گرم، و در دو فصل دیگر غذاهای معتدل به اندازه توان (جسمی ) و اشتهایی که داری. امام رضا (ع) همچنین شرایط زمان و مکان را مهم دانسته می فرماید: غذایت را به اندازه عادتت و مطابق با محل زندگی و نوع فعالیت و زمانی که در آن به سر می بری، با خوردن سبکترین غذاهایی که می خوری آغاز کن.مطابق طب سنتی فصل پاییز، سرد و خشک است و در این فصل بیماری‌های پوستی مانند اگزما و ترک پوست، خشکی لب‌ها، بواسیر و افسردگی شیوع بیشتری پیدا می‌کند
در طب الرضا (ع) برای مهرماه مصرف خوراکی های سرد کننده و مرطوب مانند ماست و بوکردن گلهای سرد مزاج توصیه شده است.
همانطور که اشاره شد ممکن است در این ماه افسردگی شیوع پیدا کند . امام رضا علیه السلام برای رهایی افسردگی و دستیابی به آرامش دستوراتی دارند. امام رضا علیه السلام در حدیثی توصیه جالب برای آرامش روح و روان دارد. ایشان می فرمایند: « عَلَیکُمْ بِالزَّیتِ فَإِنَّهُ یکْشِفُ الْمِرَّةَ وَ یذْهِبُ الْبَلْغَمَ وَ یشُدُّ الْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالضَّنَی وَ یحَسِّنُ الْخُلُق‏ و یطیب النفس و یذهب بالغم». بر شما لازم است که از زیت (روغن زیتون یا هر گونه روغن مایع) استفاده کنید؛ زیرا صفرا را آشکار و بلغم را از بین می‌برد و عصب را تقویت، بیماری را نابود و اخلاق انسان را نیکو می‌کند، روح را آرامش می دهد و غم را از بین می برد. ".(2)
شبیه این مضمون امام رضا(ع) در جایی دیگر فرمود: « نِعْمَ الطَّعَامُ الزَّیتُ یطَیبُ النَّکْهَةَ وَ یذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یصَفِّی اللَّوْنَ وَ یشُدُّ الْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالْوَصَبِ وَ یطْفِئُ الْغَضَب‏؛» روغن زیتون، خوب طعامی است که دهان را خوش‌بو می‌کند، بلغم را می‌برد، رنگ پوست را درخشنده می‌نماید، عصب را نیرومند و بیماری را نابود می‌کند و خشم را فرو می‌نشاند".(3)
امام رضا (ع) در سخنانی دیگر خوردن کدو را باعث شادی و رفع حزن و اندوه بر می شمرد.
عن صحیفه الرضا (ع) عن آبائه (ع) قال قال رسول الله صلی الله علیه وآله اذا طبختم فاکثروا القرع فانه یسر القلب الحزین.
ازصحیفه امام رضاعلیه السلام از پدرانش (ع) روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: هرگاه غذا می پزید کدو (حلوائی) بسیار بپزید ، زیرا کدو قلب محزون را شاد می کند.(4)
همانطور که در بالا اشاره شد یکی از غذاهای توصیه شده برای این ماه خوردن ماست است. در طب خالص اسلامی که برگرفته از آیات و روایات و بدور از تفسیر به رای است٬هیچگاه از خوردن ماست منع نشده است.بلکه برای استفاده از آن با توجه به مزاج افراد تدبیر در نظر گرفته شده است. همچنین وجود لفظ ماست در روایات خط بطلانی است بر نظر آنان که ماست را از مصنوعات جدید بشر می دانند. امام رضا علیه السلام در این باره می فرماید: من أراد الماست و لا یضرهُّ فلیصبَّ علیها الهاضوم، قلت: و ما الهاضوم؟ قال: النانخواه.امام رضا فرمود: ماست را با زنیان استفاده کنید تا از زیانهای احتمالی آن در امان بمانید.
و نیز اشاره کردیم که یکی از مشکلات این ماه ممکن است ترک لبها و خشکی پوست باشد. امام رضا علیه السّلام برای رفع این مشکل هم فرموده اند: مَن أرادَ ألاّ تُشقَقَ شَفَتاهُ ، ولا یَخرُجَ فیها ناسورٌ ، فَلیُدَهِّن حاجِبَیهِ ؛ هر کس مى خواهد که لب هایش نترکد و از آن ناسور بیرون نزند ، به ابروهاى خود ، روغن بمالد. (5)
پانوشتها:
1. طب الرضا علیه السلام / ترجمه امیر صادقى،
2. عیون اخبار الرضا، باب 31/ حدیث 81
3. مکارم الاخلاق، ص190
4. مستدرک وسائل الشیعه ج17ص 56باب 9ح 20430
5. طبّ الإمام الرضا علیه السلام ، ص40 و بحار الأنوار ، ج62 ، ص325