سونامی سرطان؛ از شوخی تا واقعیت

مهمترین دلیل ابتلا به سرطان

نامش هم ترسناک است، چون با مرگ، درمان سخت، درد، تغییر ظاهر با ریختن موها، داروهای گران قیمت و امثال آن همراه می‌شود؛ واقعیت تلخی که در سایه بی تدبیری ما روز به روز دایره بزرگ‌تری از جامعه را در بر می‌گیرد تا ترسمان از آینده دو چندان شود. روند رو به رشد سرطانها در کشورمان، واقعیت تلخی است که وزیر بهداشت نیز به آن اذعان داشته و گفته است باید تدابیری اتخاذ کنیم که سرعت روند رو به رشد آن را کنترل کنیم. این در حالی است که برخی متخصصان سرطان و دست اندرکاران حوزه سلامت، بر این عقیده اند که کشور دچار " سونامی سرطان" شده است هرچند مسئولان ارشد وزارت بهداشت می گویند که چنین اتفاقی رخ نداده و آنچه از وضعیت بیماریهای سرطانی در کشور مشاهده می شود، تنها یک روند رو به افزایش است.اما نکته ای که در این بین وجود دارد، این است که سن ابتلا به سرطان در کشورمان پایین آمده و مرگهای سرطانی نیز رو به افزایش است. بطوریکه سالانه بیش از 90 هزار مورد جدید ابتلا به سرطان در کشور شناسایی می شود و 30 هزار مبتلا به سرطان نیز فوت می کنند.شناسایی بیماران مبتلا به سرطان در کشورمان، یکی از دغدغه های اصلی وزارت بهداشت است، زیرا،بیماران مبتلا به سرطان، زمانی به پزشک مراجعه می کنند که بیماری مزمن شده و روند درمان با مشکل مواجه می شود.

 بار سنگین هزینه های درمان و نگهداری بیماران سرطانی برای کشور، مردم و بیمه ها کمرشکن است و متاسفانه درصد شیوع آن در کشور ما رو به افزایش است. ضمن اینکه مرگ دلخراش مرتضی پاشایی نیز می تواند تلنگری جدی به تمام مردم و به خصوص جوانان و نوجوانان درباره تغییر سبک و سیاق زندگی باشد.این در حالی است که بررسی ها نشان می دهد درصورت بی توجهی مردم به موضوع پیشگیری، تغییر در شیوه زندگی و خودمراقبتی، چهار سرطان سینه، کولون، سرویکس و پروستات، طی سالهای نه چندان دورخط اول بیماریهای بدخیم را در کشور شامل خواهند شد.سرطان یک عامل خطر است، فرد را از شغلش باز می‌دارد و هزینه‌های بالای دارویی دارد. بیماری سرطان به علت رادیوتراپی، نیازمند تغذیه ویژه است. مشکلات افسردگی و روانی را نیز باید به آن اضافه کرد.

مهمترین دلیل ابتلا به سرطان
افزایش سن جمعیت مهمترین دلیل ابتلا به سرطان می باشدشیوه زندگی ناسالم  و عوامل محیطی در بروز این بیماری موثر واقع می شوند. مردم باید از خود مراقبتی آگاه باشند و در جهت مصرف غذای سالم تلاش کرده و از روغن پالم و آب آلوده استفاده نکنند و وزن خود را کنترل و از سبزیجات و میوه زیاد استفاده کنند.غربالگری می تواند سه سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم را زودهنگام مشخص کند و هر چه سرطان زودتر شناسایی شود هزینه های بیمار نیز کمتر خواهد شد.

سالانه 90 هزار مورد جدید سرطان در کشور شناسایی می‌شود و در حال حاضر 300 هزار مبتلا به سرطان در کشور وجود دارد که تمام این افراد نیازمند مراقبت، درمان، نگهداری و تسکین درد هستند. "سن"، شایعترین علت ابتلا به سرطان است چرا که با افزایش سن، تغییرات ژنتیکی را شاهد هستیم. از طرف دیگر جامعه ما در حال مسن شدن است. بنابراین انتظار آن است که در سال‌های آتی افزایش بروز موارد سرطان را شاهد باشیم.

آلودگی هوا و سرطان
تحقیقات سازمان جهانی بهداشت حاکی از آن است که خطر ابتلا به سرطان در افرادی که در محیط‌های باز آلوده زندگی می‌کنند، بیشتر از سایرین است. این در حالی است که مردم تهران تنها پنج درصد از روزهای سال را هوای پاک تنفس می‌کنند.مواد ناشی از اگزوز موتورها (گاز CO و ذرات معلق) و به ویژه موتورهای دیزلی بسیار خطرناک و سرطان‌زا هستند. بطوریکه 20 تا 30 درصد آلودگی هوا نیز به دلیل خودروهای فرسوده است.

مواد غذایی ناسالم و آلوده
مواد غذایی ناسالم از دیگر عوامل زمینه‌ساز سرطان است، بطوریکه در صورت آلوده بودن مواد غذایی، خطر سرطان‌زا بودن آنها وجود دارد. ثابت شده که مواد غذایی حاوی نیترات، سرطان‌زا هستند. این در حالی است که بیشترین نیترات در صیفی‌جات و سبزیجات وجود دارد. همچنین فلزات سنگین مانند آرسنیک، آفلاتوکسین و... نیز در بروز سرطان نقش بسیار مهمی دارند.

مواد دخانی و مخدر
سیگار و تریاک از دیگر عوامل زمینه‌ساز سرطان هستند. سیگار در بروز بسیاری از سرطان‌ها نقش مهمی دارد. همچنین بالاترین مصرف تریاک در دنیا، مربوط به ایران است. سرطان‌های دستگاه گوارش و مثانه نیز از این طریق ایجاد می‌شوند. بنابراین بخشی از عوامل زمینه‌ساز بروز سرطان‌ها در دست خود انسان است که می‌تواند از آنها پیشگیری کند.

چاقی و سرطان
چاقی و اضافه وزن از دیگر عوامل خطر بروز سرطانهاست. مصرف روغن جامد، اسیدهای چرب اشباع و ترانس می‌توانند زمینه بروز سرطان را فراهم کنند. بنابراین اطلاع‌رسانی به مردم بسیاری مهم است. رسانه‌ها، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم و وزارت بهداشت و درمان نقش مهمی در این زمینه دارند.

پنج سرطان شایع در ایران
سرطان ریه، پستان، روده بزرگ، معده و پروستات پنج سرطان شایع کشور هستند.

سونامی سرطان؛ شوخی یا واقعیت
نه تنها آمار سرطان در کشور بالا رفته که سن ابتلا نیز کاهش یافته، آمار سرطان در کشور بالا رفته اما اینکه چرا گفته شده که سونامی سرطان در کشور نداریم، می تواند ناشی از مواضع سیاسی و اجتماعی باشد. در هر صورت، گفتن آمار سرطان در کشور، سیاه نمایی نیست بلکه واقع نمایی است.مراکز معتبر برای ارائه آمار مستند از سرطان در کشور نداریم،  تجربیات و مشاهدات روزمره پزشکان نشان می دهد که هم تعداد مبتلایان به سرطان در کشور بالا رفته و هم اینکه سن ابتلا به سرطان کاهش یافته است. به طور مثال در مورد سرطان پستان عنوان می شد که نباید قبل از 30 سالگی به این سرطان فکر کرد. در حالی که خود بنده بیماری دارم که 21 سال سن دارد و مبتلا به سرطان پستان است. همچنین مواردی از ابتلا به سرطان مقعد(رکتوم) در سنین زیر 18 سال داشته ایم که نشان می دهد سن سرطان در کشور کاهش یافته است.

در سالهای اخیر اخبار و گزارشهای متعددی مبنی بر اینکه سونامی سرطان در کشور در حال رخ دادن است، منتشر شده که منجر به نگرانی های مردم گردیده است در حالی که آمارهای موجود صحت این موضوع را تایید نمی کند.بر اساس آمارهای معتبر، میزان بروز سرطان در ایران کمتر از کشورهای دیگر است و بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، میزان بروز سرطان در کشور ما بطور متوسط 134.7 نفر در هر 100 هزار نفر گزارش شده است.

کشنده ترین سرطان در ایران
50 سال پیش سرطان معده جزو 10 سرطان اول در کشورهای غربی به شمار می رفت ولی با افزایش مراقبت های بهداشتی در آن کشورها سرطان معده از فهرست سرطان های مطرح خارج شده است.سرطان ارثی نیست، ابتلای مرحوم مرتضی پاشایی به سرطان معده در سن 28 سالگی یک استثنا بوده است.سرطان دارای فرآیند مزمن و طولانی 15، 16 ساله است وتغییراتی که در ژن صورت می گیرد سبب بروز سرطان زودرس می شود.باید کمپین سرطان را برای بیماران و خانواده هایشان فراهم کرد و هنرمدان باید وارد کمپین این ها شوند تا مردم بیشتر متوجه اهمیت این بیماری شوند.

سرطان معده به دو دسته تقسیم می‌شود. در نوعی از این سرطان ابتدای معده درگیر شده که به آن سرطان proximal معده گفته می‌شود و در نوع دیگر قسمت‌های انتهایی معده درگیر شده که به آن Distal گفته می‌شود.سرطان proximal معده را بسیار خطرناک‌تر و کشنده‌تر است ولی خوشبختانه این نوع سرطان شیوع کمتری در افراد دارد.سیگاریکی از عوامل زمینه ساز مهم در ارتباط با این نوع سرطان معده است مصرف غذاهای نیترات‌دار، غذاهای مانده و ته دیگ از جمله عوامل زمینه‌ساز در بروز سرطان معده نوع Distal می باشندافراد درصورت ابتلا به این نوع عفونت حتما سریع‌تر نسبت به درمان آن اقدام کنند.وجود این نوع عفونت در معده علامت مشخصی نداشته و امکان دارد افراد در پی مراجعه به پزشک به علل مختلفی از جمله سوزش یا ورم معده با انجام آزمایش به وجود این نوع عفونت در معده خود پی برند. بنابراین توصیه می‌شود افراد در صورت امکان هر چند وقت یکبار چکاپی را در این زمینه انجام دهند.

عدم استعمال سیگار، نخوردن غذاهای ته مانده و نیترات‌دار و نیز عدم مصرف ته دیگ غذا و پرهیز از استرس از راهکارهای موثر در جهت پیشگیری از ابتلا به سرطان معده می باشدپرهیز از استرس حتی می‌تواند در روند درمان سرطان معده نیز موثر باشد.شانس درمان سرطان معده در مراحل پیشرفته بسیار کم است،به همین علت توصیه می‌شود افراد به علائمی از جمله کاهش وزن بدون دلیل و نیز ناراحتی‌های معده خود توجه کرده و هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند.

دانشمندان ثابت کرده‌اند، سبک زندگی مناسب، بهترین راه ِپیشگیری از این بیماری است؛ موضوعی که مورد تأکید کمیته ملی سرطان نیز هست و توصیه‌های غذایی ایشان نیز ریشه در این باور دارد؛ اما چه سود وقتی می‌بینیم مجموعه مدیران وزارت بهداشت از تداوم تبلیغ غیرقانونی محصولات مخربی چون پفک و چیپس گلایه می‌کنند، با طرح موضوعاتی چون اشکالات به‌کارگیری خمیر مرغ در محصولاتی که در مغازه‌ها عرضه می‌شوند یا ضررهای فراوان امثال سوسیس و کالباس و غیره، سعی به اصلاح امور دارند اما در ‌‌نهایت هیچ همراهی از دیگر مسئولان و نهاد‌ها نمی‌بینند.  

اینجاست که درخواهیم یافت‌‌ همان گونه که وزیر بهداشت هشدار می‌دهد، متأسفانه می‌بایست رشد سرطان‌ها در کشورمان را انتظار بکشیم، مگر آنکه از خوردن نمک و غذاهای چرب، به ویژه فست فود‌ها پرهیز کنیم، سالانه یک بار چکاپ کنیم و بعد از آن امید داشته باشیم که مسئولان هم برای پیشگیری از شیوع این بیماری کشنده دست به کار شده و برای آلودگی هوا، برای آلودگی‌هایی که از طریق خورد و خوراک وارد بدنمان می‌کنیم و از آبیاری میوه‌جات و سبزی‌ها با آب‌های آلوده یا سم‌پاشی‌های مخرب گیاهان پدید می‌آید، برای کاستن از مصرف فست فودهایی که بالا‌ترین حمایت مالی برای تأسیسشان نزد بانک‌ها تعریف شده و... فکری کنند!

آخرین نکته:

سرطان یک واقعیت تلخ است و علی‌رغم اینکه میزان ابتلا به این بیماری در ایران در مقایسه با اروپا و سایر کشورها پنج برابر کمتر است، اما روندی رو به رشد دارد و وضعیت فعلی ما در این خصوص مشابه چند دهه قبل آن‌هاست.  اگر وزارت بهداشت در طی یک سال گذشته در حوزه امنیت غذا، هوا و کم تحرکی تاکید داشته و گاهی نیز مورد بی مهری هایی در این خصوص قرار گرفته است، دلیل عمده‌اش آینده نگری و داشتن دورنمایی از وضعیت سرطان در کشور است. سرطان واقعیتی تلخ در زندگی صنعتی و مدرن امروزی است و باید تدابیری اتخاذ کنیم که سرعت روند رو به رشد آن را کنترل کنیم. انجام چکاب سالیانه می‌تواند تضمینی برای تشخیص به موقع و کنترل این بیماری کشنده باشد. در حال حاضر سرطان معده کشنده‌ترین سرطان در ایران بخصوص در مردان است مهمترین علت تزاید سرطان تغییر اجتناب ناپذیر هرم سنی جمعیت در کشور است، بنابراین باید تدابیری اتخاذ کنیم که بتوانیم سرعت ابتلا به این بیماری را کاهش دهیم و با تعامل و هم افزایی بین بخشی حوزه‌های صنعت، کشاورزی، آب و هوا و شورای عالی سلامت و  امنیت غذا از بروز سرطان پیشگیری کنیم تا جمعیت سالم بیشتری در آینده داشته باشیم.