بررسی علل گسترش مصرف سیگار در کشور

مصرف دخانیات به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی درسطح جهان مطرح می باشد، همچنین می تواند موجب کاهش امید به زندگی ، افزایش هزینه درمانی، کاهش خلاقیت در ابعاد زندگی فردی شود. بیش از پنج میلیون نفر در سال در دنیا در اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می دهند که اغلب این موارد در کشورهای با درآمد پایین و متوسط است و پیش بینی ها بیانگر این نکته است که چنانچه این روند ادامه یابد، تعداد مرگ و میر ناشی از استعمال دخانیات تا سال 2030 به حدود 8 میلیون نفر در سال افزایش خواهد یافت.نتایج تحقیقات نشان می دهد که هر نخ سیگار هشت دقیقه از عمر انسان را کاهش می دهد و در هر شش ثانیه یک نفر در جهان در اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می دهد.افرادی که روزانه کمتر از پنج نخ سیگار می کشند به عنوان معتادان به مصرف نیکوتین به شمار نمی آیند.

معتادان نیکوتین به طور متوسط روزانه بین هشت تا 10 نخ سیگار مصرف می کنند ولی در بین آنها افرادی نیز هستند که بین 40 تا 80 نخ سیگار در طول روز استفاده می کنند.سالانه 10 هزار میلیارد تومان برای خرید سیگار و درمان بیماری های ناشی از آن در ایران هزینه می شود.بر اساس آمار حاصل از تعداد افراد سیگاری، میزان مصرف روزانه سیگار آنها و قیمت فعلی سیگار،سالانه دو برابر هزینه خرید سیگار در کشور صرف درمان بیماری های ناشی از مصرف این ماده دخانی می شود.طبق یک آمار حدود 20 میلیون نفر در کشور سیگار می کشند که از این تعداد بین 8.5 تا 10 میلیون نفر به عنوان افراد معتاد به مصرف نیکوتین شناخته شده اند.بسیاری از جهش‌ها و رخدادهای اجتماعی و سیاسی در چند قرن اخیر را به وجود آورده‌ایم اما در نگهداری، حفاظت و ادامه آن ‌مشکل داشته‌ایم. در بحث مبارزه با دخانیات چندین بار مقام اول را در جهان دریافت کرده‌ایم، پیشگام هستیم اما با وجود اینکه حرکت را آغاز کرده‌ایم و الگو می‌شویم اما در جا می‌زنیم و عقب‌گرد داریم.هم اکنون کشورهای عربستان و مصر در بحث کنترل دخانیات از ما جلو زده‌اند.طبق قانون،استعمال دخانیات در اماکن عمومی ممنوع است، آیا مطب دکتر اماکن عمومی نیست یا قهوه‌خانه و تاکسی محل عمومی حساب نمی‌شود که به راحتی سیگار و قلیان مصرف می شود؟

پدیده سیگار کشیدن در بین نوجوانان و جوانان یکی از مشکلات بزرگ در بسیاری از جوامع امروزی است. بسیاری از کار‌شناسان، سیگار کشیدن را آغاز راهی می‌دانند که در انتها باعث اعتیاد جوانان به مواد مخدر می‌شود.دوستان ناباب واژه آشنا در بررسی آسیب های اجتماعی است.در حقیقت باید اعتراف کرد که این یک حقیقت است و دوستان افراد نوجوان در شکل گیری شخصیت و رفتار آن‌ها بسیار مهم هستند. نکته مهم در اینجا این است که زمانی که فرد نوجوان در یک گروه همسال قرار می‌گیرد سعی در تقلید از رفتار سایرین می‌کند و در صورتی که یک یا چند فرد سیگاری در این گروه حضور داشته باشند احتمال آلوده شدن فرد بالا است.

بسیاری از نوجوانان در جامعه امروزی استفاده از دخانیات را نشان ویژه ای برای آزادی خود می دانند به ویژه زمانی که رفتار آنها توسط عده ای به ویژه هم سالان تحسین می شود.تاثیر گروه هم سن و سال در دوران نوجوانی به حداکثر میزان خود می رسد و هم سالان نقش پررنگی در تصمیمات آنها در خصوص چگونگی انجام این عادت دارند همچنین نوجوان ممکن است در خانه هایی زندگی کنند که والدینشان سیگار می کشند،در چنین محیطی اگر پدر و مادر یک نوجوان، سیگاری باشد احتمال اینکه او نیز سیگاری شود بیشتر دیده شده و زمانی که یک خواهر یا برادر سیگاری نیز داشته باشد این احتمال چندین برابر می شود.در بسیاری از اوقات استعمال دخانیات و سوء مصرف مواد مخدر و سایر رفتارهای مخاطره آمیز،اغلب بدان جهت توسط نوجوانان مورد توجه قرارمی گیرد که می خواهند استفاده از آنها را به عنوان نمادی برای رسیدن به دوران بزرگ سالی جلوه دهند.

نهادهای متولی باید نسبت به برخورد قانونی با فروش سیگار به افراد کمتر از 18 سال اقدام کنند.رسانه‌ها نیز در بیان زیاندهی‌های این رفتار نابهنجار تلاش چشمگیری نداشته و صدا و سیما باید در این زمینه با آموزش جوانان و خانواده‌ها، زیان‌های ناشی از مصرف سیگار را به آنها انتقال دهدنوع فرهنگ حاکم بر یک خانواده، شهر و جامعه در این مسئله بسیار مهم است. برای نمونه در جوامعی که ورزش کردن و تحرک داشتن به عنوان یک ارزش کلی مطرح باشد شما شاهد تعداد کمتری از افراد سیگاری هستید. اما در صورتی که در خانواده و یا محل زندگی شخص فرهنگ غالب بر استفاده از مواد دخانی باشد مطمئنا احتمال سیگاری شدن افراد بسیار بالا‌تر است. البته نباید از تاثیر رسانه ها و الگوهای رسانه ای غافل شد.تاثیر رسانه‌های جمعی بر تربیت و رفتار افراد مختلف در جامعه غیر قابل انکار است.

 امروزه بسیاری از ستاره‌های دنیا هنر و موسیقی و یا حتی تعدادی از ورزشکاران دخانیات مصرف می‌کنند. این مسئله می‌تواند در جذب بسیاری از نوجوانان و جوانان به سمت سیگار موثر باشد. مهمترین راه پیشگیری از این مشکل، شناخت علل گرایش به استعمال سیگار و در نهایت ارتقاء میزان آگاهی و نگرش مردم بویژه قشر نوجوان و جوان آسیب پذیر جامعه در مورد مضرات مصرف سیگار است.هرچند شیوع کلی مصرف مداوم سیگار نسبت به مطالعات دیگر نقاط کشور کمتر است ولی تجربه مصرف سیگار نسبتاً بالا است،بنابراین ضمن آنکه میزان آگاهی دانش آموزان از مضرات سیگار در حد مناسب نیست و با توجه به اینکه افراد سیگاری سطح آگاهی کمتری از مضرات سیگار دارند لذا افزایش سطح آگاهی دانش آموزان در جهت کاهش گرایش به سیگار و بهبود عملکرد مؤثر است. باید برنامه های آموزشی و تشویق به ترک در سطح محلی و کشوری انجام شود تا بتوان با ارائه مداخلات آموزشی مناسب در جهت پیشگیری از این معضل مهم بهداشتی در کشور گام های مهمی برداشت.باید در برنامه های تولیدی رسانه ها از جمله فیلم و سریال چنان قبح مصرف دخانیات برجسته گردد که جوانان به راحتی نتوانند از آن استفاده کنند و همواره شرم و خجالتی نسبت به مصرف آن داشته باشند.در رسانه‌هایی همچون رادیو و تلویزیون کارهایی در خصوص منع ترویج دخانیات صورت گرفته،اما اقدامات صورت گرفته ناکافی است.در این موازنه طرف مقابل یعنی کمپانی‌ها و شرکت هایی که از تولید و فروش دخانیات سود می‌برند تبلیغات بسیار گسترده‌تری دارند و نتایج نشان می دهد کفه ترازو به نفع آنها سنگین شده است.

نبود قبح اجتماعی سیگار در جامعه یک عامل افزایش مصرف سیگار است.متاسفانه مصرف سیگار در جامعه قبح لازم را نداشته و از طرف دیگر به راحتی در دسترس می‌باشد و تبلیغاتی هم که توسط کمپانی های آن صورت می گیرد جذابیت ظاهری به این محصول داده که جوانان و نوجوانان را به سمت خود می کشاند.در فیلم و سریال‌ها به شکل زنده و با تجسم عینی و واقعی مصرف و یا منع منصرف دخانیات ترویج داده می شود، به گونه ای که اگر بازیگر نقش اول فیلم سیگاری را بکشد، کشیدن سیگار توسط او می تواند تبلیغاتی را که در خصوص منع مصرف دخانیات در بسیاری از کتاب ها و نشریات به چاپ رسیده خنثی کند.متاسفانه در حال حاضر در فیلم ها و سریال های امروزی به خوبی به بحث مضرات دخانیات پرداخته نشده و قبح آن نیز اصلا نشان داده نمی شود.درفیلم ها و سریال ها با توجه به نقش تاثیرگذار آنها بر روی جوانان باید کشیدن سیگار به یک شخصیت منفی در فیلم واگذار شود.اگر اطرافیان شخصیت اول فیلم نیز دخانیات مصرف کنند و در فیلم واکنش منفی نسبت به این امر نشان داده نشود باز هم تاثیرگذاری خود را در ترویج دخانیات خواهد داشت. لذا ضروری است که در فیلم ها واکنش های منفی نسبت به مصرف دخانیات توسط بازیگران فیلم و سریال نشان داده شود".

بر اساس مباحث مطرح شده در حوزه روان درمانی و رفتار درمانی افراد سیگاری، لازم است به معرفی جایگزین هایی برای سیگار به این دسته از افراد توجه شود.از این طریق می توان سیکل معیوب مصرف مداوم و عادتی سیگار را شناسایی و با ارائه راهکاری جایگزین های مناسبی به آنها معرفی کرد. افزایش مصرف آب روزانه، انجام 20 تا 30 دقیقه ورزش و نرمش و به طور کلی تغییر سبک زندگی می تواند در این مسیر بسیارکمک کننده باشد.همچنین به تازگی روش های نوینی مانند رایحه درمانی و موسیقی درمانی برای ترک دادن افراد سیگاری در ایران (در بین 40 نفر به عنوان گروه شاهد) و استرالیا مورد بررسی قرار گرفته و نتایج آن مثبت گزارش شده است.

 بنابراین می توان از اینگونه روش ها نیز برای همراهی کردن با افراد سیگاری در ترک سیگار استفاده کرد.تولید سیگار در کشور باید تابع برنامه راهبردی شود، ما یکی از کشورهایی بودیم که دخانیات در انحصار دولت بود اما متأسفانه آن را خصوصی‌سازی کردند. دخانیات یک صنعت است و هدف آن تولید، برطرف کردن نیاز و سودآوری است بنابراین زمانی که از انحصار دولت خارج شود سلامت دیگر حرف اول را نخواهد زد.باید بر مصرف کننده سخت بگیریم و هر فردی در هر جا نتواند سیگار مصرف کند. استعمال دخانیات در اماکن عمومی ممنوع است و این شامل مطب، مدرسه، آموزشگاه، تفریحگاه، رستوران و قهوه‌خانه می‌شود. اگر مصرف را سخت بگیریم این یک عامل بازدارنده می‌شود و افراد نمی‌توانند به راحتی دخانیات مصرف کنند.